Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

- Кавы няма, - гаварыла яна. - Ёсць некалькi блiноў. Iх можна з'есцi ў дарозе. Ну, падымайцеся, будзем грузiцца на машыну. Давайце, давайце! Толькi цiшэй, а то суседзяў пабудзiм.

Прайшло яшчэ некалькi хвiлiн, перш чым Джоўды канчаткова стрэслi з сябе сон.

- Нiкуды не бегаць! - папярэдзiла мацi Ўiнфiлда i Руцi. Усе апранулiся. Мужчыны знялi брызент з распоркi i пачалi грузiць рэчы на машыну. - Раўней кладзiце, каб было зручна, - сказала мацi. Яны паклалi зверху матрацы i перакiнулi брызент цераз папярочную жэрдку.

- Ну вось, ма, - сказаў Том. - Можна ехаць.

У мацi ў руцэ была талерка з халоднымi блiнамi.

- Добра. Бярыце па адным. Больш у нас нiчога няма.

Руцi i Ўiнфiлд схапiлi па блiну i залезлi на паклажу. Там яны ўкрылiся коўдрай i заснулi, не выпускаючы з рук халодных зачарсцвелых блiноў. Том сеў за руль, нацiснуў на стартэр. Ён хрыпла загуў i праз момант сцiх.

- Каб цябе чорт, Эл! - вылаяўся Том. - У цябе ж акумулятар сеў.

Эл прыйшоў у лютасць:

- А як яго, халеру, перазарадзiш, калi бензiну ў абрэз?

Том крыва ўсмiхнуўся:

- Ну не ведаю, але гэта твая вiна. Цяпер давядзецца заводзiць уручную.

- Кажу ж табе, не мая.

Том вылез з кабiны i дастаў з-пад сядзення завадную ручку.

- Выходзiць, мая, - сказаў ён.

- Давай сюды. - Эл схапiў завадную ручку. - Пастаў на позняе, а то руку мне адарве.

- Добра. Ну, задай жару.

Эл круцiў з усяе сiлы - адзiн абарот, другi, яшчэ i яшчэ. Нарэшце матор завёўся, зафыркаў, потым зароў. Том асцярожна прыглушыў яго - пераставiў запальванне на больш ранняе i паменшыў падачу газу.

Мацi села побач з iм.

- Гэтак увесь лагер перабудзiм, - сказала яна.

- Нiчога, зноў заснуць.

Эл улез у кабiну з другога боку.

- Тата з дзядзькам Джонам селi наверх, - сказаў ён. - Хочуць даспаць.

Грузавiк пад'ехаў да галоўных варот лагера. Вартаўнiк выйшаў з канторы i правёў промнем лiхтара па машыне.

- Хвiлiнку пачакайце, - сказаў ён.

- А што такое?

- Вы зусiм адсюль едзеце?

- Зусiм.

- Тады трэба вас выкрэслiць.

- Выкрэслiвайце.

- Куды кiруеце?

- Хочам падацца крыху далей на поўнач.

- Ну, жадаю шчасця.

- I мы вам таксама. Бывайце.

Грузавiк асцярожна абагнуў насып. Том вёў машыну па той самай дарозе, па якой яны прыехалi ў лагер, - мiма гарадка Ўiдпэтч i далей на захад, да шашы No 99, а там - на поўнач па шырокай шашэйнай дарозе, якая вяла да Бейкерсфiлда. Ужо развiднела, калi яны пад'ехалi да гарадской ускраiны.

Том сказаў:

- Куды нi кiнь вокам, усюды рэстараны. I ў кожным каву падаюць. А вунь, гляньце, начны рэстаран яшчэ працуе. Ручаюся, у iх хоць залiся гарачанькай!

- Заткнiся ты! - сказаў Эл.

Том ашчэрыўся ўсмешкай:

- А ты, як я пагляджу, паспеў ужо падчапiць дзяўчыну ў лагеры.

- Ну i што?

- Сёння ён у нас нешта вельмi зласлiвы. Дрэнная мне кампанiя.

Эл раздражнёна буркнуў:

- Хутка я адаб'юся ад вас. Аднаму, без сям'i, нашмат лягчэй.

- Праз дзевяць месяцаў у цябе ў самога сям'я будзе, - сказаў Том. Думаеш, не бачыў, як ты стараўся?

- Не дуры, - сказаў Эл. - Я ў гараж наймуся, буду ў рэстаранах есцi.

- А праз дзевяць месяцаў абзавядзешся жонкай з дзiцем.

- Не, гэтага не будзе.

- Надта разумны ты стаў, Эл. Глядзi, каб па галаве табе добра не далi.

- Хто гэта?

- Заўсёды знойдзецца хто.

- Думаеш, калi ты сам...

- Ну хопiць, спынiся, - не дала Элу дагаварыць мацi.

- Я першы пачаў, - сказаў Том. - Захацелася падражнiць яго. Я гэта без злосцi, Эл. Не ведаў, што ты так прывязаўся да гэтай дзяўчыны.

- Няма такой дзяўчыны, да якой я вельмi ўжо прывязаўся б.

- Ну не, дык не. Пасварыцца са мной табе не ўдасца.

Грузавiк выязджаў з горада.

- Вунь колькi тут забягалавак з гарачымi сасiскамi - цэлая процьма, сказаў Том.

Мацi сказала:

- Я адзiн даляр прыхавала, Том. Табе вельмi хочацца кавы? На, бяры.

- Не, ма. Я проста так, жартам.

- Бяры, калi табе ўжо так захацелася.

- Не, не вазьму.

Эл сказаў:

- Тады сцiхнi - кава, кава!

Том памаўчаў. Потым сказаў:

- Быццам толькi ўчора тут быў. Вось i дарога, па якой мы той ноччу ехалi.

- Спадзяюся, з намi нiчога такога ўжо нiколi не здарыцца, - сказала мацi. - Жахлiвая была ноч.

- Ага, нядобрая.

Справа ад iх узыходзiла сонца, i вялiкi цень ад грузавiка бег збоку па дарозе, скачучы па штыкетнiку. Яны ехалi паўз адбудаваны нанава Гувервiль.

- Гляньце, - сказаў Том. - Тут зноў жывуць. Быццам нiчога i не здарылася.

Кепскi настрой памалу пакiнуў Эла.

- Мне адзiн расказваў, што ў некаторых лагерах пятнаццаць ужо цi дваццаць разоў усё дашчэнту спальвалi. Людзi адседзяцца ў лазняку i зноў робяць сабе якую-небудзь буду з пустазелля. Як суслiкi. Так ужо прывыклi да гэтага, быццам i гора iм мала. Iм гэта як непагадзь.

- Ага, мне тая ноч таксама як непагодлiвая была, - сказаў Том. Яны ехалi ўсё далей i далей па шырокай шашы. Ад цеплаватых сонечных промняў па крыху астылым целе прабягалi дрыжыкi. - А ранiцамi пачынае ўжо пашчыпваць. Хутка ўжо зiма. Хоць бы трохi грошай зарабiць да халадоў. Зiмой у палатцы не пасядзiш.

Мацi ўздыхнула, падняла галаву.

- Том, - сказала яна, - зiмой трэба жыць у доме. Разумееш? Руцi яшчэ нiчога, а Ўiнфiлд зусiм стаў слабенькi. Да прыходу дажджоў у нас павiнен быць дом. У гэтых краях, кажуць, як з вядра лье.

- Знойдзем домiк, ма. Ты не хвалюйся. Будзе табе дом.

- Абы дах над галавой быў i падлога пад нагамi, каб дзеткi не на голай зямлi спалi.

- Пастараемся, ма.

- Больш я даймаць цябе не буду.

- Зробiм, ма.

- Мне проста iншы раз страшна робiцца. Усю храбрасць сваю губляю.

- Нешта не бачыў я, каб ты яе калi-небудзь згубiла.

- Начамi бывае.

Недзе наперадзе пачулася рэзкае шыпенне. Том моцна абхапiў рукамi абаранак руля i да канца нацiснуў на тормаз. Грузавiк здрыгануўся i стаў.

- Ну вось i ўсё, - уздыхнуў Том i адкiнуўся на спiнку сядзення.

Эл выскачыў з кабiны i падбег да пярэдняга правага кола.

- Цвiк! I якi вялiкi!

- Чым залатаць ёсць?

- Няма, - адказаў Эл. - Усё чыста ў ход пусцiлi. Гума дык ёсць, а клею няма.

Том глянуў на мацi i сумна ўсмiхнуўся:

- Не трэба было табе пра свой даляр гаварыць. Мы як-небудзь i без яго адрамантавалi б. - Ён вылез з машыны i падышоў да спушчанага кола.

Эл паказаў на доўгi тоўсты цвiк, што тырчаў у сплюшчанай пакрышцы.

- Вунь якi!

- Калi ва ўсiм наваколлi ёсць хоць адзiн-адзiнюткi цвiк, мы абавязкова напорамся на яго, - сказаў Том.

- Што-небудзь сур'ёзнае? - крыкнула iм мацi.

- Не, не вельмi, а ўсё ж рамонт.

Усе саскочылi з паклажы на дарогу.

- Пракол? - запытаўся бацька, убачыў спушчаную шыну i замаўчаў.

Том папрасiў мацi падняцца i дастаў з-пад сядзення бляшанку з гумай для латання камер. Ён разгарнуў палоску гумы, узяў цюбiк з клеем i лёгенька сцiснуў яго пальцамi.

- Амаль зусiм пусты, - сказаў ён. - Можа, i хопiць. Ну добра, Эл, падкладзi што-небудзь пад заднiя колы. Будзем падымаць дамкратам.

Том i Эл працавалi дружна. Падклалi камянi пад заднiя колы, падставiлi дамкрат пад пярэднюю вось, паднялi правае кола i знялi з яго праколатую шыну. Потым знайшлi дзiрку на камеры, намачылi ў бензабаку анучку i працёрлi камеру на месцы праколу. Эл туга расцягнуў камеру на каленях, Том разарваў цюбiк напалам, сцiзорыкам наклаў на гуму тонкi слой клею i старанна размазаў яго вакол дзiркi.