Джон Стейнбек - Гронкi гневу (на белорусском языке)

Мацi не зводзiла вачэй з разрумяненага твару дачкi, з цiкавасцю сачыла, як расце гмах яе планаў.

- Нам не хацелася б вас адпускаць, - сказала яна. - Сям'ю разбiваць нядобра.

Эл фыркнуў:

- Гэта каб я пайшоў працаваць на Конi? Можа, Конi на мяне папрацуе? Думае, акрамя яго, такога малайца, нiхто вечарамi вучыцца не здольны.

Мацi раптам зразумела, што ўсё гэта адны мары. Яна зноў перавяла позiрк на дарогу, села вальней, але слабая ўсмешка ў вачах згасла не адразу.

- Каб хоць ведаць, як бабка сябе адчувае, - праз нейкi час сказала яна.

Эл мацней абхапiў абаранак руля - у маторы пачуўся слабы стук. Ён даў большую скорасць, i стук зрабiўся гучнейшы. Тады ён перавёў запальванне на больш позняе, прыслухаўся, зноў прыбавiў скорасць i зноў прыслухаўся.

Стук перайшоў у металiчны ляскат. Эл нацiснуў на сiгнал i з'ехаў на край шашы. Грузавiк наперадзе спынiўся i паволi даў заднi ход. Паўз iх на захад прамчалiся тры легкавыя машыны, i кожная пасiгналiла, а вадзiцель апошняй крыкнуў, высунуўшыся з акенца:

- Дзе ты стаў, чорт!

Том падвёў грузавiк зусiм блiзка, вылез i пайшоў да машыны Эла. Усе, хто сядзеў на паклажы ззаду грузавiка, павярнуўшы галовы, пазiралi ўнiз. Эл зноў пераставiў запальванне i прыслухаўся да матора, якi працаваў на халастых абаротах.

- Ну што там у цябе? - запытаўся Том.

Эл прыбавiў абароты.

- Вось паслухай.

Заляскатала яшчэ мацней. Том прыслухаўся.

- Дай ранняе запальванне i збаў абароты, - сказаў ён, падняў капот i ўсунуў пад яго галаву. - Цяпер дай газу. - Ён зноў прыслухаўся i апусцiў капот. - Так, здаецца, твая праўда, Эл.

- Шатунны падшыпнiк?

- Па гуку падобна на тое, - адказаў Том.

- Я масла не шкадаваў, - недаўменна прамовiў Эл.

- Значыць, яно не даходзiць. Перасохла ўсё к чорту! Нiчога не зробiш, трэба мяняць. Я праеду крыху наперад, знайду роўнае месца для стаянкi. А ты цiшэй едзь. Не ганi, а то зусiм кардан сапсуеш.

Уiлсан запытаўся:

- Кепскiя справы?

- Радасцi мала, - адказаў Том, вярнуўся да грузавiка i паволi паехаў наперад.

Эл не мог супакоiцца:

- Розуму не дабяру, чаму такое здарылася. Масла я падаваў удосталь. - Але ён ведаў, што вiнаваты. Сам адчуваў, што даў маху.

Мацi сказала:

- Вiна не твая. Ты ўсё рабiў як след. - I нясмела папыталася: Што-небудзь сур'ёзнае?

- Туды цяжка дабрацца, i трэба дастаць недзе новы падшыпнiк цi гэты залiць бабiтам. - Ён глыбока ўздыхнуў. - Добра, што Том тут. Я падшыпнiкаў яшчэ нiколi не рамантаваў. Адна надзея на Тома.

Наперадзе збоч дарогi стаяў вялiзны чырвоны рэкламны шчыт, ад якога падаў на зямлю шырокi доўгi цень. Том звярнуў машыну з шашы, пераехаў неглыбокi кювет i спынiў грузавiк у цянi. Потым вылез з кабiны i стаў чакаць Эла.

- Цiшэй, цiшэй! - крыкнуў яму Том. - Не ганi, вядзi асцярожна, а то яшчэ i рысору зламаеш.

Эл пачырванеў ад злосцi i заглушыў матор.

- Iдзi ты к чорту! - крыкнуў ён. - Я падшыпнiка не расплаўляў. А ты яшчэ кажаш - "i рысору зламаеш"!

Том ашчэрыўся ўсмешкай:

- Во завёўся. Я нiчога такога сказаць не хацеў. Проста каб ты цераз кювет цiшэй ехаў.

Асцярожна ведучы машыну па схiлах кювета, Эл бурчаў:

- Яшчэ каму-небудзь у галаву ўваб'еш, што па маёй вiне падшыпнiк паляцеў. - Стук у маторы перайшоў ужо ў грукат. Эл накiраваў машыну ў цень i выключыў запальванне.

Том падняў капот i замацаваў яго.

- Пакуль не астыне, пачынаць нельга, - сказаў ён.

Усе пасажыры павылазiлi з машын i збiлiся ў кучку каля легкавушкi.

Бацька запытаўся:

- Вельмi сур'ёзна? - i прысеў на кукiшкi.

Том павярнуўся да Эла:

- Калi-небудзь шатунныя падшыпнiкi мяняў?

- Не, - адказаў Эл. - Нiколi не даводзiлася. Але паддон знiмаў.

Том сказаў:

- Трэба зняць паддон, потым шатун, раздабыць новы падшыпнiк, падкласцi пракладкi i падагнаць. Працы на цэлы дзень. Па падшыпнiк давядзецца з'ездзiць назад у Санта-Росу. Да Альбукерка мiль семдзесят пяць, не меней... А чорт, заўтра ж нядзеля! Нiдзе нiчога заўтра не купiш. - Усе маўчалi. Руцi працiснулася да самай машыны i пiльна ўзiралася пад адкiнуты капот, стараючыся ўбачыць зламаную дэталь. Том цiха гаварыў: - Заўтра нядзеля. У панядзелак купiм, а рамонт скончым, вiдаць, не раней як у аўторак. Без патрэбнага iнструменту цяжка давядзецца. Работка яшчэ тая.

Па зямлi праплыў цень сарыча, i ўсе задралi ўгору галовы, пазiраючы на чорную птушку, што лунала ў паветры.

Бацька сказаў:

- Чаго я больш за ўсё баюся, дык гэта застацца пасярод дарогi без грошай. I есцi ўсiм трэба, i бензiн, i масла купляць. Калi грошы кончацца, проста не ведаю, што рабiць будзем.

Уiлсан сказаў:

- Бадай, я тут вiнаваты. Няшчасная гэта развалiна ўсю дарогу мне жыць не давала. Вы i так шмат добрага нам зрабiлi. Перакладзiце свае рэчы на грузавiк i едзьце далей. Мы з Сэйры тут застанемся, што-небудзь прыдумаем. Не хочам, каб вы праз нас пацярпелi, хоць адзiн з вас.

Бацька няспешна прагаварыў:

- Не, гэтак рабiць не будзем. Мы амаль параднiлiся з вамi. Дзед у вашай палатцы памёр.

Сэйры стомлена прамовiла:

- Вам з намi адны турботы, адны турботы...

Том павольна скруцiў цыгарку, агледзеў яе з усiх бакоў i запалiў. Зняў з галавы памятую кепку i выцер ёю лоб.

- Вось што я надумаў, - сказаў ён. - Можа, вам i не спадабаецца, але справа такая: чым хутчэй усе вы даберацеся да Калiфорнii, тым хутчэй грошы да вас пойдуць. Ход у легкавой машыны разы ў два хутчэйшы, чым у грузавiка. I вось я што прапаную: здымiце частку рэчаў з грузавiка, тады вы ўсе ў iм размесцiцеся без мяне i прапаведнiка, i - наперад. А мы з Кейсi застанемся тут, адрамантуем машыну i таксама паедзем. Ехаць будзем дзень i ноч i дагонiм вас, а калi не дагонiм, што ж, затое вы ўжо пры рабоце будзеце. Калi ж якая паломка ў дарозе ў вас здарыцца, не страшна, стаўце каля шашы палаткi i нас чакайце. Як добра ўсё абыдзецца, вы даедзеце да месца, працу знойдзеце, i грошы пойдуць. Кейсi мне з рамонтам дапаможа, мы ўсё зробiм i да вас прыкацiм.

Члены аб'яднанай сям'i задумалiся. Дзядзька Джон апусцiўся на кукiшкi побач з братам.

Эл запытаўся:

- А мая дапамога пры рамонце не патрэбна?

- Ты ж сам казаў, што нiколi шатунных падшыпнiкаў не мяняў.

- Правiльна, - пагадзiўся Эл. - Тут трэба моцную спiну мець. А прапаведнiк, можа, i не захоча застацца з табою.

- Ну дык хто-небудзь iншы, мне ўсё адно, - сказаў Том.

Бацька паскроб указальным пальцам сухую зямлю.

- На маё разуменне, Том правiльна кажа, -сказаў ён. - Усiм тут заставацца нiякай карысцi. А дацямна можна яшчэ мiль пяцьдзесят зрабiць, а то i сто.

Мацi з трывогай запыталася:

- А як вы знойдзеце нас?

- Шаша ж тут адна, - адказаў Том. - Шэсцьдзесят шостая - да самага канца. А там Бейкерсфiлд. Я па карце глядзеў. Проста туды i прыедзеце.

- А калi ўжо ў Калiфорнii мы з яе дзе-небудзь збочым?

- Не хвалюйся, - супакоiў Том мацi. - Мы вас знойдзем. Калiфорнiя ж не на ўвесь свет.

- На карце яна страшэнна вялiкая.