Ролан Мунье - Убийство Генриха IV

Сенека. О благодеяниях. 7:19.

Матф. 22: 21.

Рим. 13:1,2.

Убиваемые, мы побеждаем (лат.).

Тим. 2:2.

Следовало бы изучить сочинения Люцифера, епископа Кальяри, которые были изданы в 1568 г. и использовались монархо-махамилигерами, такими как Буше.

Матф. 5:17,18.

Я пользовался изданием, вышедшим из-под прессов Плантена (Plantin), в Антверпене, в 1595 г., in-12, 560 с. Пассаж, интересующий нас, находится на с. 174–175. Мариана и Мануэл де Сан могли читать то же издание.

«Aliter cum amico, aliter vivendum cum tyranno. Amico utique adulari non licet, sed aures tyranni mulcere licitum est. Ei namque licet adulari, quem licet occidere. Porro tyrannum occidere non modo licitum est, sed aequum et justum. Qui enim gladium accipit, gladio dignus est interire. Sed accipere intelligitur, qui eum propria temeritate usurpât, qui utendi eo a domino accepit potestatem. Utique qui a Deo potestatem accipit, legibus servit et justitiae et juris famulus est. Qui vero eam usurpât, jura deprimit et voluntate suae leges submittit…».

Policraticus. Р. 538–539: «Est ergo tyrannus… qui violenta dominatione populum premit, sicut qui legibus régit princeps est. Porro lex donum Dei est, aequitatis forma, norma justitiae, divinae voluntatis imago, salutis custodia, unio et consolidatio populorum, régula officiorum, exclusio et terminatio vitiorum, violentiae et totius injuriae poena… Princeps pugnat pro legibus et populi libertate, tyrannus nil actum putat nisi leges evacuet et populum devocet in servitutem. Imago quaedam divinitatis est princeps et tyrannus est adversariae fortitudinis et luciferianae pravitatis imago…».

Policraticus. P. 548.

«Quod autoritate divinae paginae, licitum et gloriosum est publicos tyrannos occidere» (P. 559).

Впрочем, он приводит в пример также Цезаря и многих римских императоров.

«Imago deitatis princeps, amandus, venerandus est et colendus, tyrannus pravitatis imago, plerumque etiam occidendus. Origo tyranni iniquitas est et de radice toxiexta, mala et pestifera germinat et pullulât arbor, securi qualibet succidienda…» (P. 539).

«Et cum multa sint crimina majestatis nullum gravius est eo, quod adversus ipsum corpus justitiae exercetur. Tyrannis ergo nonmodo publicum crimen, sed si fieri posset, plus quam publicum est. Si enim crimen majestatis omnes persecutores admittit, quanto magis illud quod leges premit, quae ipsus debent imperatoribus imperare…» (P. 175).

«Lex donum Dei est…; Tyrannus… Luciferianae pravitatis imago…» (P. 538).

Commentum in secundum lïbrum sententiarum Magistri Pétri Lombardi // Thomas d’Aquin. Oeuvres complètes. Ed. S. E. Fretté et P. Mari. Paris, 1873. T. VIII. Distinct. XLIV, quaestio II, articulus 2: «Utrum Christiani teneantur obedire potestatibus saecularibus et maxime tyrannis».

«Praeterea, Quilibet potest licite resumere, cum facultas adest, quod sibi injuste ablatum est. Sed multi saeculares principes tyrannice terrarum dominia invaserunt. Ergo cum facultas rebellandi illis conceditur, non tenentur illis obedire».

«Praeterea, nullus tenentur ei obedire quem licite, immo laudabiliter potest interfïcere. Sed Tullius, in libro I, De Officiis, § 26, salvat eos qui Julium Caesarem interfecerunt, quamvis amicum et familiarem, qui quasi tyrannus jura imperii usurpaverat. Ergo talibus nullus tenetur obedire».

«Sed contra, I Pétri, II, 18: Servi, subditi estote dominus vestris. Praeterea, Rom., XIII, 2: qui resistit potestati, Dei ordinatione resistit. Sed non est licitum Dei ordinatione resistere, ergo nec saeculari potestati resistere licet. Respondeo dicendum quod… Obedientia respicit in praecepto quod servat, debitum observandi. Hoc autem debitum causatur ex ordine praelationis, quae virtutem coactivam habet, non etiam temporaliter sec apostolus dicit Rom., XIII, secundum quod ordo praelationis a Deo descendit… Et ideo secundum hoc quod a Deo est, obedire talibus christianus tenetur, non autem secundum quod a Deo praelatio non est…».

«Sed… qui enim per violentiam dominium surripit non efficitur vere praelatus vel dominus; et ideo cum facultas adest, potest aliqus taie dominium repellere: nisi forte post modum dominius verus effectus sit vel consensum subditorum, vel per auctoritatem superioris… Ad quintum dicendum, quod Tullius loquitur in casu illo quando aliquis dominium sibi per violentiam surripit, nolentibus subditis, vel etiam ad consensum coactiv, et quando non est recursus ad superiorem, per quem judicium de invasore possit fieri: tune enim qui ad deliberationem patriae tyrannum occidit, laudatur et praemium accipit…».

«Abusus autem praelationis potest esse dupliciter: vel ex eo quod est praeceptum a praelato, contrarium ejus ad quod praelatio ordinata est, ut si praecipiat actum peccati contrarium virtuti ad quam inducendam et conservandam praelatio ordinatur: et tune aliquis praelato non solum non tenentur obedire sed etiam renetur non obedire, sicut et sancti martyres mortem passi sunt, ne impiis jussis tyrannorum obedirent; vel quia cogunt ad hoc ad quo ordo praelationis non se extendit ut si dominus exigat tributa quae servus non tenetur dare, vel aliquid hujusmodi; et tune subditis non tenetur obedire, nec etiam tenetur non obedire…».

Гуго III Лузиньян (ум. 1284), король Кипра, номинальный король Иерусалима. — Примет. перев.

«Sicut autem regimen regis est optimum, ita regimen tyranni est pessimum… Per hoc regimen fit injustum quod spreto bono communi multitudinis, quaeritur bonum privatum regentis… quanto igitur magis receditur a bono communi, tanto est regimen magis injustum… plus receditur a bono communi in tyrannide, in qua quaeritur bonum tantum unius… Regimen igitur tyranni est injustissimum…». ChaP. III. P. 339.

«Nec est mirum, quia homo absque ratione, secundum animae suae libidinem praesidens, nihil differt a bestia». P. 340.

ChaP. VI. P. 342–344.

«Etsi sit intolerabilis excessus tyrannidis, quibusdam visum fuit ut ad fortium virorum virtutem pertineat tyrannum interimere, seque pro liberatione multitudinis exponere periculis mortis: cujus rei exemplum etiam in veteri testamento habetur…»

«…Sed hoc apostolicae doctrinae non congruit. Docet enim nos Petrus non bonis tantum et modestis, verum etiam dyscolis dominis reverenter subditos esse: I Petr., II. Haec esr enim gratia, si propter conscientiam Dei sustineat quis tristitias patiens injuste… Videtur autem magis contra tyrannorum saevitiam non privata presumptione aliquorum, sed auctoritate publica procedendum…».

«Quod si omnino contra tyrannum auxilium humanum haberi non potest, recurrendum est ad omnium Deum, qui est adjutor in opportunitatibus in tribulatione. Ejus enim potentiae subest ut cor tyranni crudele convertat in mansuetudinem… tyrannos vero quos reputat conversione indignos, potest auferre de medio, vel ad infimum statum reducere…». P. 344.

«Fides Christi est justitiae principium et causa… secundum illud Rom., III, 22, Justitia Dei per fidem Jésus Christi; et ideo per fidem Jésus Christi non tollitur ordo justitiae, sed magis firmatur. Ordo autem justitiae requirit ut inferiores suis superioribus obediant; aliter enim non posset humanarum rerum status conservari».

«Ad tertium dicendum, quod principibus saecularibus in tantum modo obedire tenetur, in quantum ordo justitiae requirit. Et ideo si non habet justum principatum sed usurpatum, vel si injusta praecipiant, non tenentur eis subditi obedire; nisi forte per accidens, propter vitandum scandalum vel periculum».

Summa theologiae. Secunda Secundae, quaestio 42, de Seditione, articulus 3: «Hoc enim tyrannicum est: cum sit ordinatum ad bonum proprium praesidentis cum multitudinis nocumento».

«Seditio opponitur et justitiae et communi bono et ideo ex suo genere est peccatum mortale… Ad tertium dicendum quod regimen tyrannicum non est justum: quia non ordinatur ad bonum commune, sed ad bonum privatum regentis, ut patet per Philosophum, in tertia Polit. et in VIII. Ethic. et ideo perturbatio hujus regiminis non habet rationem seditionis…».

В русском синодальном переводе (Исх. 22:18): «Ворожеи не оставляй в живых». — Примеч. перев.

«Omnis autem pars ordinatur ad totum, ut imperfectum ad perfectum… si aliqui homo sit pericolosus communitati et corruptivus ipsus propter aliquod peccatum, laudabiliter et salubriter occididur, ut bonum commune conservetur. Modicum enim fermentum totam massam corrumpit».

Secunda Secundae, quaestio 64, de Homicidio, articulus 3: «Utrum occidere hominem peccatorem liceat privatae personae. 1. Exod. 32 praecepit Moyses: occidat unus quisque proximum suum, fratrem et amicum suum, pro peccato vituli conflatilis. 2. Occidere bestiam sylvestrem, maxime nocentem, cuilibet privatae personae licet. Ergo, pari ratione, occidere hominem peccatorem. 3. Praeterea, laudabile est quod homo, etiam si sit privata persona, operetur quod est utile bono communi. Sed occisio maleficorum est utilis bono commini, ut dictum rst. Ergo, laudabile est si etiam privatae personae malefactores occidant».

Secunda Secundae, quaestio 64, de Homicidio, articulus 3: «Sed contra est quod Augustinus dicit in I De Civit. Dei: Qui sine aliqua publica administratione maleficum interfecerit velut homicida judicabitur; et tanto amplius quanto sibi potestatem adeo non concessum usurpare non timuit.

Respondeo dicendum quod, sicut dictum est occidere malefactorem licitum est in quantum ordinatur ad salutem totius communitatis. Et ideo ad ilium solum pertinet cui committitur cura communitatis conservandae; sicut ad medicum pertinet praecidere membrum putridum quando ei commissa fuerit cura salutatis totius corporis. Cura autem communis boni commissa est principibus habentibus publicam auctoritatem, et ideo eis solum licet malefactores occidere non autem privatis personis».

Ibid.: «Ad primum ergo dicendum quod… illi qui occiderunt proximos et amicos ex mandato domini, non hoc fecisse ipsi videntur sed potius ille cujus auctoritate fecerunt…