Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

19. ВОЛЯ ЛЁСУ

Захутаўшыся з галавой ў плашч, зь лесу на Наваградзкую дарогу выехаў коньнiк. У залацiстых праменях заходзячага сонца панура блiснула яго пацямнелая кальчуга. Пры сядле прытарочаны ахапак сена й невялiкi худы заяц. Паводзячы плячыма, коньнiк яшчэ шчыльней агарнуўся плашчом i азiрнуўся ў абодва бакi дарогi. Пахмурую, зьсьнежаную непрыветнасьць спаткаў яго погляд.

- Прайшоў ужо тры днi, - прашапацеў ён - а Кандрат як няма так i няма...

Коньнiк азлоблена разьцёр замёрзлыя рукi, i яшчэ раз азiрнуўся на дарогу, сьцёбнуў каня. Галодная й стомленая жывёлiна нехаця пусьцiлася галёпам, выбiваючы аднастайны дробат на галалёдзiцы.

Даехаўшы да скрыжаваньня дарог, коньнiк iзноў азiрнуўся, але, нiчога не прыкмецiўшы, павярнуў налева к Турнам. Праскакаўшы так вялiкi кавалак дарогi, ён зьехаў на вузенькую сьцежку й, мiнуўшы густы зарасьнiк, пад'ехаў да абамшэлага пакасiўшагася будынку. Быў гэта пакiнуты хлеў, у якiм вугальшчыкi трымалi быдла й хавалi ад непагоды перапалены вугаль. Непадалёку высiўся на тры сажнi напоў абвалiўшыся комiн вугальнай печы.

Акiнуўшы зоркiм паглядам мясцовасьць i заспакоiўшыся, коньнiк саскочыў зь сядла й рашуча ўвайшоў у хлеў, вядучы каня за сабою. Шчыльна зачынiў браму, прывязаў каня да завалы й звольнiў падпругу. Пасьля гэтага, спрытна ўзьлез на падстрэшша й, напружваючы зрок, доўга ўглядаўся ў бок вiднеючагася Турнаўскага маёнтку.

Наступiўшая цемра засланiла й Турна, i лес...

Неахвоча пакiнуў ён назiраньне. Мякка, бяз гуку, саскочыў з падстрэшша, падкiнуў сена каню й прыняўся гатаваць сабе падсiлак. У куце жарка заiскрылася вугольле. Спрытна валодаючы нажом, выпатрашыў зайца й, не зьдзiраючы скуры, густа абмазаў гразка разагрэтай глiнай. Даўшы нагарэць попелу, выграб у iм ямку й апусьцiў туды зайца. Старанна й умела засыпаў iзноў попелам, нанава разьдзьмухаў вугаль i паставiў на верх памятую мядзяную пасудзiну, напоўненую сьнегам, каторага не бракавала ў хляву.

Па ўпэўненых рухах i хуткасьцi, зь якiмi гэты чалавек знаходзiў у цемры патрэбныя рэчы, было бачна, што ўжо ня першую ноч праводзiць ён у гэтым мейсцы...

Першыя проблiскi ранiцы засталi яго на падстрэшшы, пiльна прыглядаючагася да Турнаўскага маёнтку.

Хутка пахаваўшы свае невыдумныя кухонныя прылады й прысыпаўшы вугальным пылам патухлае вогнiшча, ён старанна сабраў конскi гной, закапаў яго ў сьнег i зараўняў усе сьляды. Аглядзеўшыся, застаўшыся задаволеным сваёй працай, ён асьцярожна вывеў каня да дарогi, яловай галiнай замёў сьляды, i ўскочыў у сядло. Хутка ён быў ужо на Наваградзкай дарозе.

Так прайшло яшчэ тры днi...

Змагаючыся з холадам i голадам, конь i яздок прыкметна слабелi. Гнядко ўжо ледзь цягаў ногi. А коньнiк? Чым цяжэй рабiлася пераносiць невыгоды, тым упарцейшым i зацяцейшым ён рабiўся, тым пiльней сачыў за Наваградзкай дарогай i Турнаўскiм маёнткам. Хаваючыся ад выпадковых падарожнiкаў, ён аднак не спускаў зь iх вачэй - бачыў i шляхцiцаў, i сялянаў, i конныя вайсковыя аддзелы пад Берасьцейскiмi сьцягамi, i багатыя купецкiя абозы. Але нiхто зь iх нават i не прыкмецiў самотнага й змучанага коньнiка, нястомна наглядаючага за рухам на дарозе.

Наступiў сёмы дзень. У ночы пачалася завiруха. Парыўчасты вецер ганяў хмары сухога калючага сьнегу. Лес рыпеў i трашчаў пад яго моцнымi напорамi, гальлё сьвiстала ды выла, наганяючы тугу й трывогу. У такую непагоду, як кажуць: "i сабаку шкада з хаты выгнаць", аднак упарты коньнiк, як заўсёды, выехаў на сваю варту. Перамагаючы няўстрымныя вiхуры, ён памалу пасоўваўся па дарозе, напружана прыслухоўваючыся да нястрымнага напеву завiрухi. Дрыжучы ад холаду, ён нецярплiва падганяе каня - можа, хуткая язда хоць троху сагрэе. Аднак не, аслабелы конь ня мог спрачацца зь сiлаю ветру, якi рэзкiмi парывамi амаль валiў з ног бедную жывёлiну, а пранiкаючы пад плашч, халадзiў кроў у жылах коньнiка. Часам яму здавалася, што студзёная рука бязьлiтаснае Кастусi хапае яго за горла. З жахам азiраўся наўкола, але, акрамя сьнежных хмараў i пацямнелых акрэсаў лесу, нiчога ня бачыў. Адчай i паняверка пачалi паступова авалодваць iм, калi й па абедзе не напаткаў таго, каго чакаў.

Не зважаючы на завiруху, рух на дарозе не паменшыў, i беднаму коньнiку прыходзiлася штораз ад'яжджаць убок i хавацца ў зарасьнiках.

Якой-жа была яго радасьць, калi нарэшце, празь сьнежныя хмары, ён прыкмецiў колеры Случчыны, трапятаючыеся на кончыках дзiдаў. Не памятаючы сябе ад уцехi й шчасьця, ён выскачыў з зарасьнiкаў i кiнуўся насустрач тром коньнiкам, зьявiўшымся на дарозе. Пярэднi быў у рыцарскiм панцыры й з рысяй скурай на плашчы...

- Кандрат!... Кандрат!... Галубок сакалiны! - закрычаў Кiрым, размахваючы шоламам.

Коньнiкi ад неспадзеўкi асадзiлi коняў й разам апусьцiлi дзiды, рыхтуючыся да абароны, бо хадзiлi чуткi, што дзесь непадалёку зьявiўся Сыч з хеўраю. Але, разпазнаўшы круглы ўзбуджаны твар, яны з трывогай кiнулiся насустрач, яшчэ не зусiм верачы сваiм вачам i вушам.

- Кiрым? - ускрыкнуў адзiн зь iх, нарэшце поўнасьцю разпазнаўшы сустрэчнага. - Што ты тут робiш?

Кiрым, тым часам, залiваючыся слязьмi шчасьця, кiнуўся на шыю зьдзiўленаму й устрывожанаму Кандрату, мала ня вывалiўшы яго зь сядла.

- Гэй! Кiрым, што з табою?

- Кандрат!... Кандраце, нарэшце я цябе пачакаў!

- Слухай, Кiрым! - раззлаваўся Кандрат. - Кажы, у чым рэч! I не душы мяне так, бо па карку дам!

Кiрым адразу схамянуўся й, азiрнуўшыся на дарогу, гукнуў:

- Хутка! За мною! - i рашуча накiраваўся ў зарасьнiк. - Але цiха!...

Коньнiкi чарадой пасунулiся за iм, намагаючыся як мага меней шумець.

Нарэшце, пасьля доўгай, маўклiвай язды, паказаўся цагляны комiн i начлег Кiрыма. Кандрат зьдзiўлена азiрнуўся й нерашуча запытаў:

- А Ваявода тут?...

- Не! Ён там... у маёнтак...

Кандрат дзiвiўся ўсё болей i болей:

- То, хiба, i мы давай туды-ж, у маёнтак?...

Кiрым нiчога не адказаў. Рыўком спынiў каня й рэшце загадаў зрабiць тое самае - на сьнягу, перад хлявом чарнелi сьвежыя купы конскага гною...

Сасьлiзнуўшы зь сядла й перабягаючы ад куста да куста, Кiрым уважна, з усiх бакоў, агледзеў свой прытулак. Вярнуўшыся да сваiх спадарожнiкаў, ён супакоена прамовiў:

- Людзi быў i пайшоў. Нiчога не знайшоў.

Разьмясьцiўшыся ў хляву й разьдзьмухаўшы агонь, Кiрым, перамагаючы радаснае ўсхваляваньне, загутарыў:

- Слухай, Кандрат, бяда! Ваявода там у маёнтак. Можа жывы, можа не, я ня ведаю...

- Дык што-ж ты тут робiш, лайдак ты няхрышчаны? - перабiў уражаны Кандрат.

- Цябе, Кандрат, чакаю. Сем дзён i начэй чакаю... Бяда!

- Навошта чакаеш? Чаго сюды прывёў, а не да Ваяводы?

- Няможна да Ваяводы, схапiлi яго...

- Як схапiлi? А пачот?...

- Забiтыя ўсе... Няма! Ваяводу яны ў маёнтак забраў, а рэшту кiнуў на дарозе... Нехта другi потым забраў. А я цябе чакаю, сем дзён ужо. Бяда!

- Хто схапiў? Хто забiў? А ты як уцалеў? Цi мо' на развод пакiнулi? злосна зарычэў Кандрат, хапаючыся за меч.