Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

Кiрым трохi памаўчаў, як-бы зьбiраючыся зь сiламi, i як умеў па парадку разказаў аб здарыўшымся, пачынаючы ад ад'езду з Кракава й канчаючы на толькi-што адбыўшайся iх сустрэчы.

Кандрат выслухаў гэтае жудаснае апавяданьне, не перабiваючы, i доўга сядзеў моўчкi, ня ведаючы, за што ўзяцца. Надта страшным было злачынства.

- Вось каб Васiль Капыльскi быў тут... - нерашуча прамовiў ён, задумлiва ўглядаючыся ў тлеючае вугольле.

- Няма Васiль, нам трэба думаць! - ускочыў Кiрым. - Залога ў маёнтку зараз невялiкая. Можа трыццаць, а можа й не. Можна варту ў ночы з лука паздымаць, а перабраўся за гарод[32] - нажом рэзаць! Ваколiцу я ведаю добра, увесь гарод рукамi абмацаў. Сам адзiн, хацеў iсьцi Ваяводу шукаць...

- I пэўную сьмерць знайшоў-бы, нiчога болей! - перабiў Кандрат. - Тут трэба йначай... Адзiн ты рады ня даў-бы, не дамо й у чатырох! Пугай абуха не пераб'еш! Тут трэба падумаць, моцна падумаць. От-бы Васiля сюды...

У гэтую ноч, прыкрываючыся сьнежнай завеяй, дзьве постацi бязгучна перасоўвалiся пад высокай сьцяной дубовага частаколу, выслухваючы перагукi вартавых i вымерваючы вышыню сьцяны.

Завея бушавала ўсю ноч, сьпяваючы нудныя песьнi адыходзячай зiме. Сьнег вялiкiмi гурбамi перасоўваўся па адкрытых прасторах, завальваючы ровы й выбоiны. Каля зарасьнiкаў, кустоў i сьцен маёнтку, гурбы парасьлi амаль на вышыню самаго частаколу. Але Кандрата гэта мала цешыла, бо суадношаньне сiлаў было аж занадта неспрыяльным. Неспадзяваны напад нi ў якiм разе ня мог удацца, i пагэтаму адпадаў. Быў яшчэ й другi плян, але i ад яго прыйшлося адмовiцца. Выглядаў ён так: зьвярнуцца за дапамогай да Берасьцейскага Пасаднiка й, апiраючыся на сiлу, патрабаваць выдачы Ваяводы Фёдара. Але тут было болей небязьпекi, чым магчымасьцi ўдачы - Фёдара маглi проста ўкiнуць у калодзезь цi спалiць i гэтым зьнiшчыць усе сьляды злачынства. Чым тады давядзеш, што ён тут быў? Не! Трэба было разьлiчваць толькi на собскiя сiлы й сьпяшацца. Сьпяшацца як мага! Застаецца толькi адно - падпалiць маёнтак i, паклаўшыся на лёс, чакаць зручнага моманту, каб вырваць палоннага. Так i вырашылi.

Наступную ноч правялi ў вышукваньнi найболей адпаведных мейсцаў для пусканьня "чырвонага пеўня". З вышынi сьнежных наносаў, вачам Кандрата й Кiрыма адчыняўся вiд на шырокi й багаты падворак маёнтку. Бязгучна, як ценi, перасоўваючыся з гурбы на гурбу, яны не прапусьцiлi нi воднай дробязi, могшай прыдацца ў будучынi... Заўтра...

* * *

Чатыры чалавекi, нiзка прыгiнаючыся за сьнежнымi наносамi, хутка наблiжалiся да Турнаўскага маёнтку. Адзiн зь iх цягнуў драбiну, зьвязаную з жордак, другi - скрутак вяроўкi.

Завея зацiхла, i лёккi вiльготны ветрык разганяў пахмурыя хмары, час-ад-часу адкрываючы срэбны серп месяца. Здрадлiвыя, няясныя ценi, як прывiды, блукалi на цэлым засьнежаным абшары наўкола маёнтку.

Раптам непадалёку нешта хруснула. Зашамацеў, абсыпаючыся, сьнег.

Кандрат i яго сябры прыпалi да гурбы, гатовыя да ўсяго...

Зьвiнячая цiшыня парушалася ледзь чутным шорахам вiльгатнеючага сьнегу. Далёка ў лесе пачулася конскае йржаньне, у маёнтку брахнуў сабака, i йзноў панурая цiшыня. Можна рухаць далей...

Але раптам хруст паўтарыўся, i на гэты раз болей выразна.

Кiрым хутка выхапiў кiнжал, узяў яго ў зубы, i нячутна папоўз на гук. Кандрат з трывогай назiраў за iм i на ўсякi выпадак падрыхтаваў лук.

Кiрым паступова аддаляўся, наблiжаючыся да вялiзарнай гурбы. Выплыў з-пад хмараў месяц i залiў срабрыстым сьвятлом раўнiну. Кiрыму здалося, што ўперадзе мiльгнула людзкая постаць...

Прыўзьняўшыся на локцях, ён напружыў зрок, стараючыся пранiзаць наступiўшую цемру.

Уперадзе нешта зашамацела. I йзноў цiшыня...

Раптам, перад самым носам Кiрыма, уздыбiўся сьнег. На момант, ад неспадзеўкi, кроў застыла ў жылах, i рука сама выхапiла з зубоў кiнжал. Але высока ўскiдаючы заднiя ногi й прыцiснуўшы вушы, мiма праляцеў заяц.

- Ты, крывы шайтан, - абазьлiўся Кiрым, адплёўваючыся крывёй, - гэтак напалохаў!

З тылу падпоўз Кандрат.

- Што гэта ў цябе? - шопатам спытаў ён, паказваючы на акрываўлены рот.

- Прымёрз... Кiнжал да вусна прымёрз.

- У другi раз кавалак скуры падкладай...

- Добра... Давай далей, людзi тут няма... - прашапацеў Кiрым i йзноў пасунуўся ўперад, уважна прыслухоўваючыся.

Да маёнтку заставалася зусiм недалёка, калi поўзшы ўперадзе Кiрым прыпынiўся й, дачакаўшыся Кандрата, прашапацеў:

- Кандраце, мне здаецца, мы не сам тут у поле. Тут ёсьць людзi. Шмат людзi...

- Ты, што? Баiсься? - злосна спытаў Кандрат.

Кiрым нiчога не адказаў. Гнеўна блiснуўшы вачамi, ён як пацук папоўз па сьнегу, далёка выперадзiўшы сваiх сяброў.

Раптам Кандрат замёр, утаропiўшы пагляд у правае крыло маёнтку. Тое самае сталася й з Кiрымам.

У сьвятле выплыўшага месяца, выразна было вiдаць некалькi цёмных постацяў, прымацоўваючых драбiну да сьцяны частаколу. Вартавыя не абзывалiся...

Iзноў Кiрым затрымаўся, чакаючы сваiх спадарожнiкаў.

- Што-ж гэта такое? - разгублена прашапацеў падпаўзаючы Кандрат. - Цi мо' яны таксама Ваяводу шукаюць? Але тады хто яны такiя? Хiба Берасьцейскiя? А мо' апрышкi? Га?...

- Цiха! - абарваў Кiрым. - Глянь там, - i ён указаў на левае крыло маёнтку. Там чынiлася тое самае, але людзей было шмат болей.

А варта маўчыць... Не абзываюцца й сабакi...

Раптам Кiрым нешта надумаў i, ускочыўшы на ногi, гукнуў:

- Гайда! - i, не чакаючы на сяброў, кiнуўся да частаколу.

Кандрат, хаця яшчэ не зусiм зразумеў ягоны намер, сарваўся зь мейсца й, выхапiўшы меч, стрымгалоў кiнуўся сьледам.

У гэты момант усё поле зароiлася ад людзей, а ў маёнтку загучэлi крыкi й брэх сабак. Варта праспала...

Кiрым у некалькi скачкоў апынуўся ў каля частаколу, i адным махам, проста з гурбы, пераскочыў на завостраныя бярвеньчатыя палi, а адтуль на памост для залогi.

Вялiзарны й цяжка ўзброены Кандрат, правальваючыся па каленi ў сьнег, з усiх сiлаў пасьпяшаў да сьцяны. Яго сябры не адставалi.

У маёнтку ўдарылi ў звон. Падворак аж закiшэў узброенымi людзьмi гайдукамi й iх чэлядзьдзю. Iх аказалася значна больш, чым думаў Кiрым. Чырвонае сьвятло паходняў крывавым бляскам адбiлася на сталi панцыраў, шоламаў, мячоў, сякер, галябардаў...

Варта праспала, было ўжо запозна - напасьнiкi ў многiх мейсцах пералезьлi частакол.

Побач Кiрыма, на памосьце, зьявiўся чалавек у прыгожым рыцарскiм панцыры, але бяз шпораў i паса. Размахваючы вялiзарнай сякерай, ён адзiн кiнуўся на падасьпелых гайдукоў i прымусiў iх у страху падацца назад ды прэч з памосту. Сякера са сьвiстам узьвiвалася ў паветра ды з грукатам крышыла шоламы, панцыры, кальчугi, трапляўшыяся на яе шляху.

Зусiм неспадзявана, над самым вухам Кiрыма разьнёсься баявы клiч Вялiкакняжых Дружын:

- Пяру-у-ун! - i на памост саскочыў разьюшаны й страшны Кандрат, а за iм два ягоныя спадарожнiкi.

Гэты грамавыкрык, так знаёмы й ворагам, i прыяцелям, падзейнiчаў застрашальна як на напасьнiкаў, так i на баронячыхся. Адны й другiя са страхам падалiся ў тыл i апусьцiлi зброю...