Коллектив авторов - Польша и Россия в первой трети XIX века

Ремесленники Княжества Варшавского по переписи 1810 г. (главы семей)

1 Kurtzeba St. Historia ustroju Polski w zarysie. T. 3 (Po rozbiorach. Część 1). Lwów, 1920.

2 Historia Polski. T. 2. 1764–1864. Cz. II. 1814–1864. Warszawa, 1956. S. 16.

3 Ibid. S. 18.

4 Ibid. S. 18–19.

5 Ibid. S. 17.

6 Статистические материалы по численности и структуре населения Королевства Польского см.: Grynwaser H. Demokracja szlachecka. Warszawa, 1948. S. 66–67.

7 Historia Polski. T. 2. Cz. II. S. 16.

8 Kirkor - Kiedroniowa Z. Włościanie i ich sprawa w dobie organizacyjnej i konstytucyjnej Królestwa Polskiego. Kraków, 1912. S. 44.

9 Historia Polski. T. 2. Cz. II. S. 17–18.

10 См.: Korzon T. Wewnętrzne dzieje Polski za Stanisława Augusta (1764–1794). Kraków; Warszawa, 1897. T. 1. S. 69.

11 Kirkor-Kiedroniowa Z. Op. cit. S. 53.

12 Ibid. S. 164–165.

13 Mencel T. Wieś pańszczyźniana w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku. Lublin, 1988. S. 273–274.

14 Jedlicki J. Klejnot i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego w schyłkowym okresie feudalizmu. Warszawa, 1968. S. 15.

15 Rychlikowa I. Ziemiaństwo polskie 1789–1864. Warszawa, 1983. S. 5–6.

16 Senkowska-Gluk M. Pojęcie elity i jego przydatnośċ dla badań historycznych // Społeczeństwo polskie XVIII i XIX wieku. Studia o grupach elitarnych. T. 8. Warszawa, 1982. S. 11–17.

17 См. напр. Едлицкий Е. Столица и провинция в сознании народа, лишенного государственности // Столица и провинция в истории России и Польши. М., 2008. С. 103–104.

18 Rostworowski E. Ilu było w Rzeczypospolitej obywateli szlachty? // Kwartalnik Historyczny. Warszawa; Poznań, 1987. Nr. 3. S. 3–40.

19 Ibid. S. 31.

20 Korzon T. Op. cit. T. 1. S. 74–163.

21 Rostworowski E. Op. cit. S. 31–34.

22 См.: Grossman H . Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810. Warszawa, 1925.

23 Grynwaser H. Op. cit. S. 66–67.

24 Rózański A. Działalność statystyczna w okresie Królestwa Kongresowego // Przegląd statystyczny. Warszawa, 1939. T. 2. Nr. 1.

25 Rodecki F. Obraz geografi czno-statystyczny Królestwa Polskiego. Warszawa, 1830.

26 Korzon T. Op. cit. T. 1. S. 96.

27 Ibid. S. 98.

28 Holsche. Geographie und Statistik von West– Süd– und Neu-Ostpreußen: nebst einer kur zen Geschichte des Königreichs Polen bis zu dessen Zertheilung. Berlin, 1807. Bd. 2.

29 Chamerska H. Drobna szlachta w Królestwe Polskim (1832–1864). Warszawa, 1974. S. 28.

30 Ibid. S. 8.

31 Jedlicki J. Op. cit. S. 245–246.

32 Ibid. S. 264–270.

33 Ibid. S. 289–290. См. также: Marcinkowski K. Rodziny zaszczycone szlachectwem w Królestwie Polskim 1815–1836. Warszawa, 1907.

34 Dziennik praw [Królestwa Polskiego]. Warszawa, 1857–1961. T. 19. S. 187–289.

35 Jedlicki J. Op. cit. S. 362.

36 Ibid. S. 364.

37 Ibid. S. 246.

38 Grynwaser H. Op. cit. S. 15.

39 Historia Polski. T. 2. Cz. II. S. 17.

40 Grynwaser H. Op. cit. S. 67.

41 Wejnert A. O starostwach w Polsce do końca XVIII wieku z dołączeniem wykazu ich miejscowości. Warszawa, 1877. S. 96–99.

42 Ibid. S. 103–104.

43 Skarbek F. Gospodarstwo narodowe zastosowane czyli nauka administracji. Warszawa, 1821. T. 1. S. 40–78.

44 Flatt J. B. Opis Xięstwa Warszawskiego. Poznań, 1809.

45 Mencel T. Prawa wyborcze ludności miejskiej w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim // Naród i państwo: prace ofi arowane Henrykowi Jabłońskiemu. Warszawa, 1969. S. 271.

46 Grossman H. Op. cit. S. 54.

47 Едлицкий Е. Указ. соч. С. 104.

48 Dumała K. Przemiany przestrzenne miast i rozwój osiedli w Królestwie Polskim w latach 1831–1869. Wrocław, etc. 1974. S. 45–46.

49 Ibid. S. 37.

50 Grossman H . Op. cit. S. 54.

51 Dumała K. Op. cit. S. 37.

52 Jezierski A. Handel zagraniczny Królestwa Polskiego 1815–1914. Warszawa, 1967. S. 26.

53 Grossman H . Op. cit. S. 58.

54 Historia Polski. T. 2. Cz. II. S. 31–36.

55 Ibid. S. 28–29.

56 Grossman H . Op. cit. S. 70.

57 Historia Polski. S. 45.

58 Историческая записка об устройстве и управлении городов в губерниях Царства Польского. Б. м. Б. г. С. 28.

59 Historia Polski. T. 2. Cz. II. S. 41–42.

60 Историческая записка об устройстве и управлении городов… С. 28–30.

61 Там же. С. 30.

62 Там же. С. 35–36.

63 Mencel T. Op. cit. S. 281–282.

64 Ibid. S. 281.

65 Mencel T. Udział społeczeństwa w życiu politycznym Królestwa Polskiego w latach 1815–1830 (sejmiki i zgromadzenia gminne) // Przegląd Historyczny. T. 59. Warszawa, 1968. Z. 4. S. 629–661.

66 Историческая записка об устройстве и управлении городов… С. 37.

67 Там же. С. 38.

68 Grossman H . Op. cit. S. 102.

69 Eisenbach A . Z dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX wieku. Studia i Szkice. Warszawa, 1983. S. 159.

70 Ibid.

71 Ibid.

72 Ibid. S. 162–163.

73 Ibid. S. 163.

74 Ibid.

75 Ibid. S. 160–161.

76 Libelt K. O miłości Ojczyzny // Rok 1844 pod względem Oświaty, Przemysłu i Wypadków czasowych. 1844. Nr. 1. S. 53.

77 Czepulis-Rastenis R. «Klassa umysłowa». Inteligenсja Królestwa Polskiego 1832–1862. Warszawa, 1973. S. 6.

78 Ibid. S. 32.

79 Łepkowski T. Polska – narodziny nowoczesnego narodu. 1764–1870. Warszawa, 1967. S. 161.

80 Janowski M. Narodziny inteligencji 1750–1831 // Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918 / pod red. J. Jedlickiego. Warszawa, 2008. T. 1.

81 Kieniewicz St. Rodowód inteligencji polskiej // Tygodnik Powszechny. 1946. Nr. 15.

82 Zajączkowski A . Resursa obywatelska w Radomiu (1839–1848) // Przegląd Historyczno-oświatowy. 1962. Nr. 1. S. 21–40.

83 См.: Historia nauki polskiej. T. 3. 1795–1862 / pod red. J. Michalskiego. Wrocław etc., 1977.

84 Czepulis-Rastenis R. Op. cit. S. 55–56.

85 Skarbek F. Pamiętniki. Poznań, 1878. S. 208.

86 Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Rada Stanu. Raporta z czynności Wydziału Spraw Wewnętrznych za lata 1835 i 1836. Sign. 104, fol. 352. Таблица приведена в книге: Chamerska H. Op. cit. S. 88.

87 Czepulis-Rastenis R. Op. cit. S. 124.

88 Ibid. S. 150.

89 Ibid. S. 80.

90 Ibid. S. 81.

91 Ibid. S. 82–83.

92 Historia Polski w liczbach. T. 1. Państwo, Społeczeństwo. Warszawa, 2003. S. 238.

93 Czepulis-Rastenis R. Op. cit. S. 161.

94 Ibid. S. 162.

95 Korzon T. Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 3. Dokończenie epoki przedrozbiorowej / oprac. B. Gembarzewski. Kraków, 1912. S. 76–117.

96 См.: Rostworowski E. Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim. Warszawa, 1957.

97 Tokarz W. Armja Królestwa Polskiego (1815–1830). Piotrków, 1917. S. 8–9.

98 Ibid. S. 10.

99 Potocki Stanisław Kostka // Polski Słownik Biografi czny (далее – PSB). T. 28/1. Z. 116. Wrocław etc., 1984. S. 158–170.

100 Tokarz W. Op. cit. S. 14–15.

101 Dąbrowski Jan Henryk // PSB. T. 5. Kraków, 1939–1946. S. 1–6.

102 Tokarz W. Op. cit. S. 20.

103 Ibid. S. 19.

104 Ibid. S. 34–35.

105 Gembarzewski B. Wojsko Polskie. Królestwo Polskie 1815–1830. Warszawa, 1903. S. 44; Idem. Epoka Porozbiorowa // Korzon T. Dzieje wojen i wojskowości w Polsce. T. 3. S. 380.

106 Tokarz W. Op. cit. S. 35.

107 Ibid. S. 52.

108 Ibid. S. 113–115.

109 Ibid.

110 Ibid. S. 115.

111 Ibid. S. 116.

112 Ibid. S. 120.

113 Ibid. S. 121.

114 Ibid. S. 124.

115 Ibid. S. 261.

116 Ibid. S. 262–263.

117 Каштанова О. С. Великий князь Константин Павлович в Варшаве в 1815–1830 гг. (по воспоминаниям современников) // Столица и провинция в истории России и Польши. М., 2008. С. 118–119.

118 Tokarz W. Op. cit. S. 270–271.

119 Каштанова О. С. Указ. соч. С. 119.

Задача формирования и реализации эффективной экономической стратегии в условиях включения России и Королевства Польского в европейское экономическое пространство являлась одной из первоочередных проблем, от решения которой зависело дальнейшее направление цивилизационного развития. В соответствии с постановлениями Венского конгресса Россия, Пруссия и Австрия должны были обеспечить сохранение тесных экономических связей между разрозненными землями бывшего Княжества Варшавского, но Российская империя из-за нехватки средств и кадров не могла активно проводить политику экономического освоения Королевства Польского. Поэтому российское правительство вынуждено было не только сохранить местную администрацию, но и предоставить ей широкие полномочия, в том числе поддерживать создание перспективной программы экономического развития, которая была разработана Ф. К. Друцким-Любецким, возглавившим в 1821 г. финансовое ведомство. Необходимость ее подготовки и реализации была вызвана еще и тем, что хронический дефицит бюджета Королевства вызывал недовольство Александра I, подогревавшееся ближайшим окружением императора. Он выражал сомнение в способности правительства Королевства справиться со столь катастрофическим положением, для исправления которого можно было даже пересмотреть статус Королевства 1. Основные положения программы Ф. К. Любецкого состояли в восстановлении платежеспособности и ликвидации бюджетного дефицита, упорядочении кредитных отношений, создании Польского банка, переходе к протекционизму в таможенной политике и поддержке внутренней торговли, в финансировании и стимулировании отечественной промышленности, улучшении коммуникаций, организации профессионального обучения, строительстве в городах, пропаганде хозяйственных достижений на международных выставках 2.