Нарша Булгакбаев - Бақытты болуды үйреніңіз! 3 Бөлім

Мүмкін, кез-келген нәрсені қалай берудің орнына, біз одан да көп даналық іздеуіміз керек шығар. Даналықты іздеу әлдеқайда қауіпсіз, өйткені сізде басқа адамдарға және олардың проблемаларына ақылмен және адамгершілікпен қарауға мүмкіндік беретін жабдық бар. Ақылға (пайдалы, қажетті, керекті ақпарат) ие бола отырып, сіз ақылға қонымсыз шешім қабылдауға асықпайсыз, бұндай шешім сөзсіз адамдардың сізден теріс айналуына және былай деп айтуына алып келеді: «Менің бар айтарым, ол өз қалауына ие бола алмады, өз басына өзі тілеп алды».

Көптеген адамдар, егер оларға оны бірден алуға не жетуге мүмкіндік болмаса, ұмтылысты тоқтатады. Көп адамдар өздері ұмтыламыз деп шешкен нәрсені қалайды, бірақ шынымен пайдалы, қажет, керек нәрсеге ұмтылмайды, себебі білмейді не пайдалы, не қажет, не керек, оларға оны ешкім үйреткен жоқ және ешкім міндетті де емес, адам өзі үйренуі керек, басқа біреудің үйреткені үйрену болмайды, себебі сіздің өміріңіз сіздің жеке шаруаңыз.

Шын пайдалы, қажет, керек пен қалаймынның арасында үлкен айырмашылық бар. Елестетіп көріңізші, ата-анаңыз бала кезіңізде сізге қалағанның бәрін жаса десе: инсектицид бөтелкесін ішуге немесе газ плитасында «билейтін» әдемі жалынды ұстауға т. б. Сіз мұны қалаймын деп ойладыңыз, бірақ ата-анаңыз сізге қауіпті екенін, ол сізге зиян тигізуі мүмкін екенін білді, сондықтан сіздің өміріңізді сақтау үшін тоқтатты.

Міне, біздің зиянды қалауымыз бен пайдалы қажеттіліктеріміздің арасындағы айырмашылық. Егер біз нәпсіқұмарлыққа, дүниеқұмарлыққа емес, біз үшін дұрыс болатын – ақиқатты түсінудің даналығына ұмтылатын болсақ, онда бізде пайдалы қалауымыздың бәрі болады және біз өмір бойы нені қалау керек, не қажет екенін сенімді түрде білетін боламыз. Ең бастысы біздің қалауымыз Құдайдың қалауымен сәйкес келеді.

Сіз әрекетшіл, іскер адамсыз ба? Менің ойымша, бұл сіздің «әрекет» деген сөзді қалай түсінуіңізге байланысты болуы керек. Мүмкін сіз үнемі «бір орында миыңыз айналып жүретін шығарсыз», сондықтан да сіз өзіңізді әрекетшіл, іскер адаммын деп санайтын шығарсыз? Солай ма? Менің ойымша, әрекетшілдік әрқашан әрекетті қажет етпейді. Біздің іс-әрекеттеріміз, шынымен не пайдалы екенін білмеу үшін ақтау ретінде қызмет ететін кездер болады. Көп уақыт пен энергия көбінесе ұсақ-түйектерге, зиянды амалдарға жұмсалады. Бірақ біз өз уақыт пен күш-қуатымызды ысырап етуге жол бере алмаймыз. Бұрын не кейін шешім қабылдауға тура келеді, не маңызды, не маңызды емес нәрсені, өйткені егер біз бәрін бір уақытта жасауға тырыссақ, онда біз шын маңызды нәрсеге қол жеткізе алмаймыз. Адам санасы өте нәзік және күрделі құрал. Ол ішкі жағынан да, сыртынан да күйзеліске ұшырайды және тым көп қысым көбінесе кері кетуге, жоспардың орындалмауына, әрекеттің тоқтап қалуына әкелуі мүмкін.

Психикалық шамадан тыс жұмыс физикалық сияқты әлсіретуі, шаршатуы мүмкін. Өзіңізді қолдаудың бір ғана жолы бар – өзіңіздің ішкі «Мен» – мен үнсіз сөйлесуге үнемі оралу. Сіз өмірдің қайнар көзі мен бұлағының жанында тыныш демаласыз, бұл сізге бақытты өмір сүруге мүмкіндік беретін жағымсыз әсерлерге қарсы төзімділікті арттырады. Бір таңқаларлығы, бұл ақыл-ой немесе физикалыққа қарағанда жоғары деңгейдегі әрекетшілдік. Арбаның дөңгелегі сияқты айналатын уақыт әлемінде, әрекетсіздік пен тыныштық нүктесі бар. Біз осы нүктеге қайта қайта оралуды үйренуіміз керек, егер де дөңгелектермен езілгенді немесе шетке лақтырырылғанды қаламасақ. Жүректегі әрекетсіздіктің тыныштығы – бұл біздің «Ішкі Мен» -мен қарым-қатынас жасай алатын жалғыз орын. Егер біз осы тыныштықты қаласақ, біз саналы (ерікті) түрде оған қол жеткізуге болатын жағдайға жетуіміз керек. Бұл күштердің жаңаруының құпиясы – ақыл-ой, физикалық және рухани, бұның барлығы адамның «Мен» -і. Сіз осы ақиқатты тапқаннан кейін, сіз сананың сенімділігін сезінесіз, өзінің мән-мағынасын таныған.

Әрекетшілдік әрдайым қозғалысты білдірмейді. Ішкі «Мен» әрекеті көбінесе абсолютті әрекетіздікте, қимылсыздықта болады. Көліктің аккумуляторын қайта зарядтаған кезде, ол сөреде екі сыммен тұрады, одан келетін, және мүлдем өлі болып көрінеді. Сырттай ештеңе болмайды, алайда бұл батареяның ішінде одан да белсенді әрекет жүріп жатады, бұрынғыдан да.

Эдвард Арнольд былай деп жазды: «Сен өзіңнен қиындыққа тап боласың, сені ешкім артыңнан итермейді немесе бір орында ұстамайды, сен өмір сүруге және өлуге еркінсің, доңғалақпен бірге айналып және оның шабағын (спицы) сүйесің, азап, бейнет, қайғы-қасірет дегенің дәл осы». Шынында да, біз іс-әреке бағытында үнемі айналу қажеттілігімен байланысты емеспіз. Кейде біз толықтай қозғалмай, Ішкі «Мен» -мен жұмыс істеуге мүмкіндік бергенде, біз ең белсендіміз, әрекетшілміз.

Бұны мен әрекетсіз әрекет деп атаймын, және шынайы қозғалыс пен іс-әрекетті жоққа шығармаймын, себебі ол соңғы нүкте, нүктесіз сөйлем бітпейді, айтылған сөздің дәлелі болмайды. Бірақ дегенмен, ішкі әрекетсіз әрекетті, біз жұмыс деп есептемейінше, біз көптің бірі болып, бәлкім бақытсыз болып қала беруіміз мүмкін.

Қателіктер мен күнәларды жасаудан қорқасыз ба? Көптеген адамдар қателіктер жіберуден қорқады, кейде адамдар ғана емес, сонымен қатар бүкіл үкіметтер. Бірде Мен Уганда Үкіметінің ауа-райы болжамын радио арқылы таратуға тыйым салғанын оқыдым. Байырғы жергілікті тұрғындар метеорологиялық есептерді, мәліметтерді үкімет қаулылары, жарлықтары деп қателесіп және ауа райына толық бағынып, табынып кеткен. Болжам (ауа-райы) дәл емес, қате болып шыққан кезде, олар ауа-райын да айыптайтын, үкіметті де айыптайтын, және соның кесірінен халық радиода айтылғанның бәріне сенуді тоқтатты. Олар айтатын, бұл үкіметтің бәрі өтірік, ауа райы болжамы сияқты.

Уганда үкіметі бұл жағдайдан шығудың оңай жолын тапты. Олар жай ғана ауа-райы болжамын радио арқылы жіберуге тыйым салды. Бірақ мен бұл шынымен дұрыс және әділ шешім болғанына күмәнім бар. Ал сіз қалай ойлайсыз? Дегенмен бұл Уганда үкіметінің жіберген қателігі еді…

Біз қателіктер жібергендіктен немесе жіберу мүмкін болғандықтан әрекетті тоқтатудың мәні неде немесе күнә жасап қойғаннан өзіңді, өмірді жек көрудің мәні неде? Біз ештеңеге қол жеткізе алмас едік, егер біз әр бастаған істі тоқтата беретін болсақ, кем дегенде бір рет қате жіберсек те, солай емес пе? Біз өзімізді, өмірді сүюді үйренбес едік, егер де күнәдан кейінгі сабақты алып, сынаққа тап болмасақ, солай емес пе? Әрине бұның бәрін болдырмауға болады, бұл ең дұрыс жол. Бірақ бұл мүмкін бе?

Кішкентай бала кезіңізде сіз бірінші рет сүрініп, еденге құлап, «бұл толық сәтсіздік» деп ойладыңыз делік. Ештеңе етпейді». Мүмкін сіз сүрінбесеңіз жүруді ешқашан үйренбеген болар ма едіңіз. Қарапайым арифметикалық (математиканың сандарды зерттейтін саласы) мысалда алғашқы қателікті жібергеннен кейін сіз арифметиканы толығымен тастайсыз делік, онда сіз ешқашан ақшаны санауды, дүкендерден заттарды сатып алуды және т. б. үйренбейтін едіңіз.