Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Вось i ноч: каб я быў святлом! I прагаю Начнога! I самотнасцю!

Вось i ноч: быццам крынiца, лiецца з мяне жаданне гаварыць.

Вось i ноч: гавораць толькi струменi крынiчныя. I душа мая - струмянiстая крынiца.

Вось i ноч: толькi цяпер прачынаюцца песнi закаханых. I душа мая - песня закаханага.

Так спяваў Заратустра.

Скочная песня

Аднаго разу ўвечары iшоў Заратустра са сваiмi вучнямi праз лес; i, шукаючы крынiцу, выйшаў на зялёную лугавiну сярод дрэў i кустоўя: там скакалi дзяўчаты. Пазнаўшы Заратустру, яны перасталi танцаваць, а ён падышоў да iх з прыветлiвым тварам i сказаў:

"Скачыце сабе, скачыце, мiлыя дзяўчаткi! Не ненавiснiк забаваў са злымi вачыма, не вораг дзяўчат прыйшоў да вас.

Я - заступнiк Бога перад д'яблам, якi ёсць Дух Цяжару. Як жа мне, рэзваногiя, не любiць боскiх скокаў? Альбо прыгожых дзявочых ножак?

Праўда, я - лес i ноч цёмных дрэў: але хто не баiцца мораку, той знойдзе ружоўнiк пад маiмi кiпарысамi.

I спаткае маленькага бажка, наймiлейшага дзяўчатам: цiха спiць ён каля крынiцы, самкнуўшы павекi.

Вось як, сярод белага дня заснуў ён, гультай!

Мабыць, удосыць нагойсаўся за матылькамi?

Не сярдуйце на мяне, красунi-танцоркi, калi я крышачку пакараю бажка! Вядома, ён будзе плакаць i крычаць - але ён такi пацешлiвы, нават як плача!

Увесь у слязах ён пачне прасiць вас, каб вы паскакалi; а я паспяваю вам пад ваш танец: песню скочную, песню-смешку з Духа Цяжару - найвышэйшага i наймагутнейшага дэмана, пра якога кажуць, што ён "князь свету".

Вось тая песня, якую спяваў Заратустра, пакуль Купiдон i дзяўчаты скакалi:

"О Жыццё! Зiрнуў я нядаўна ў твае вочы, i мне здалося, што я апускаюся ў невымерную глыбiню.

Але не залатую вуду працягнула ты мне i смяялася з мяне, калi я называў цябе безданню.

"Так гавораць памiж сабою рыбы, - адказала ты мне, - якiя не могуць дастацца да дна; усё, што ў iх занадта глыбокае, яны называюць бяздонным i недасягальным.

А я толькi пераменлiвая i маю свой нораў, i ва ўсiм я жанчына, i зусiм не дабрадзейка.

I хоць вы, мужчыны, называеце мяне i "глыбокаю", i "вечнаю", i "таямнiчаю", але вы заўсёды адорваеце нас сваiмi дабрачыннасцямi, - эх вы, дабрадзеi!"

Так смяялася яна, недаверлiвая; але я ёй не веру, не веру яе смеху, калi яна лiхасловiць сама сябе.

А калi я сам-насам гаварыў са сваёй дзiкай мудрасцю, яна гнеўна сказала мне: "Ты жадаеш, iмкнешся i кахаеш - i таму толькi ты хвалiш Жыццё!"

Ледзь-ледзь не сказаў быў злосна ёй, угневанай, праўды; а нельга ж адказаць злосней, чым праўдаю сваёй мудрасцi.

Так яно ўсё памiж намi траiмi. Шчырым сэрцам люблю я толькi Жыццё i, сапраўды, найбольш тады, калi ненавiджу яго!

А што я прыхiльны да мудрасцi i часта нават аж занадта, - усё гэта таму, што ўжо ж вельмi яна мне нагадвае Жыццё!

Вочы Жыцця ў яе, усмешка i нават залатая вуда; што мне рабiць, калi яны такiя падобныя?

I калi аднойчы Жыццё спыталася: "Хто яна, твая мудрасць?" - я палка адказаў: "О! Мудрасць!

Прагнуць яе i не могуць насыцiцца, нiжуць вачыма яе покрывы, спрабуючы забрытаць у цянёты.

Цi прыгожая яна? Адкуль мне ведаць! Але i самым бывалым карасям яна прынада.

Яна зменлiвая i ўпартая; няраз я бачыў, як кусала яна сабе вусны i грэбенем наўмысна блытала валасы.

Магчыма, яна злая i iлжывая, i ва ўсiм - жанчына; але i калi бэсцiць сама сябе, нават тады здаецца сама спакушальнай".

Калi я гэта сказаў Жыццю, яно злосна засмяялася i заплюшчыла вочы. "Пра каго ты гаворыш? Цi не пра мяне?"

Нават калi праўда твая - хiба ж такое кажуць у вочы? Але раскажы мне пра мудрасць тваю!"

Ах, ты зноў расплюшчыла вочы, о любае Жыццё! I зноў мне здаецца, што я апускаюся ў невымерную глыбiню".

Так спяваў Заратустра. А калi танец закончыўся i дзяўчаты разышлiся, засмуткаваў ён.

"Сонца даўно ўжо села, - сказаў ён нарэшце - на луг апала раса, ад лясоў вее халадок. Нешта невядомае акружыла мяне i задуменна пазiрае. Як! Ты яшчэ жывы, Заратустра?

Чаму? Навошта? Дзеля чаго? Дзе i як? Цi не вар'яцтва - жыць далей?

О сяброве мае, гэта вечар пытаецца ўва мне. Даруйце мне скруху маю!

Настаў вечар: даруйце мне, што ён настаў!"

Так сказаў Заратустра.

Хаўтурная песня

"Там маўклiвая выспа магiл; там магiлы маёй маладосцi. Туды занясу я вечназялёны вянок жыцця".

Так думаючы сэрцам сваiм, плыў я па моры. О вобразы i вiдзежы маёй маладосцi! О позiркi любовi, вы, боскiя iмгненнi! Як хутка вы паўмiралi! Я спамiнаю вас сёння, як памiнаюць нябожчыкаў.

Ад вашых капцоў, любасныя нябожчыкi мае, чуюцца мне салодкiя пахошчы, якiя слязьмi заспакойваюць мне сэрца. Сапраўды, водар гэты хвалюе душу i дае палёгку самотнаму плыўцу.

Я ўсё яшчэ багацейшы за ўсiх i дагэтуль мне моцна зайздросцяць - я, самотнiк! Бо вы былi са мною, а я i дагэтуль з вамi: скажыце, каму яшчэ падалi з дрэва чырвоныя яблыкi, як мне?

Я ўсё яшчэ ваш спадкаемец, я - зямля, якая цвiце ў памяць пра вас яркiмi дзiкiмi цнотамi, о любасныя!

Мы былi створаныя адно аднаму, мiлыя далёкiя дзiвосы; i не як баязлiвыя птушкi наблiжалiся вы да мяне i да жаданняў маiх, не, як даверлiвыя да вернага!

Так, падобна мне, былi вы створаны на вернасць i пяшчотную вечнасць; цi павiнен я цяпер называць вас па iмёнах нявернасцi вашай, вы, боскiя позiркi i iмгненнi? Пакуль што я не ведаю iншых iмёнаў.

Сапраўды, зарана паўмiралi вы, уцекачы. Але не вы ўцяклi ад мяне, i не я ад вас, невiнаватыя мы адно перад адным у нявернасцi нашай.

Каб забiць мяне, душылi вас, спеўныя птушкi маiх спадзяванняў! Так, па вас, любасныя, злосць пускала заўсёды свае стрэлы, - каб пацэлiць мне ў самае сэрца!

I яны пацэлiлi! Бо вы заўсёды былi мне найблiжэй да сэрца; вы былi ўсё тое, чым валодаў я i што валодала мною, - таму i мусiлi вы памерцi такiмi маладымi!

У сама адчувальнае багацце маё пусцiлi стралу: у вас, чыя скура, быццам пяшчотлiвы пух, або, бадай што, - усмешка, якая памiрае ад аднаго позiрку!

Але я так скажу маiм ворагам: "Што ёсць забойства чалавека ў параўнаннi з тым, што вы зрабiлi мне!

Вы ўчынiлi большае лiха, чым забойства; вы адабралi ў мяне незваротнае так я кажу вам, ворагi!

Вобразы маладосцi i любыя мне дзiвосы адабралi ў мяне, адабралi шчасных духам, таварышаў маiх гульняў! На памяць пра iх я кладу гэты вянок i шлю вам праклён!

Гэта праклён вам, мае ворагi! Бо скарацiлi вы маю вечнасць, - так у холадзе начы гасне гук! Iмгненнем была мая вечнасць, мiмалётнасцю божага позiрку!"

Калiсьцi, у шчасную часiну, абвясцiла мая чысцiня: "Хай будзе мне боскiм усё жывое".

Тады падступiлiся вы да мяне са сваiмi бруднымi хiмерамi; куды падзелася шчасная тая часiна?

"Усе днi хай будуць свяшчэнныя мне" - так казала калiсьцi мая маладосць; i праўда, гэта была прамова вясёлай мудрасцi!

Але тады вы ўкралi ў мяне мае ночы i прадалi iх за пакуты бессанi: куды падзелася тая вясёлая мудрасць?

Калiсьцi ў вобразах птушак я шукаў шчаслiвых прыкметаў: тады вы пусцiлi саву - злавесную пачвару - на мой шлях. О, дзе вы цяпер, мае пяшчотныя пошукi?