Фридрих Ницше - Так сказаў Заратустра (на белорусском языке)

Кiнуцца ў тваю вышыню - гэта мая глыбiня! Схавацца ў тваю чысцiню - гэта мая нявiннасць!

Бога хавае яго прыгажосць: так ты хаваеш свае зоркi. Ты маўчыш: так ты мне абвяшчаеш сваю мудрасць.

Маўклiва раскiнулася ты над бурлiвым морам; любоў твая i сарамяжлiвасць звеставанне маёй душы.

Ты прыйшло да мяне, прыгожае, схаванае ў сваёй прыгажосцi, маўклiвасцю гаворыш ты мне, адкрываеш сваю мудрасць.

О, як мне разгледзець усю сарамлiвасць тваёй душы! На досвiтку адкрылася ты мне, самотнiку.

Мы здавён з табою сябры: i смутак, i сум, i аснова наша - усё супольнае ў нас, нават сонца. Мы не гаворым з табою, бо ведаем надта многа: моўчкi, усмешкамi перадаём мы адно аднаму нашыя веды.

Цi не святло ты ад майго полымя? Твая душа - цi не сястра майму розуму?

Мы вучылiся разам; разам вучылiся падымацца над сабою да самiх сябе i бясхмарна ўсмiхацца:

- усмiхацца з бясконцай далечы, светлымi вачыма, калi пад намi, быццам дождж, клубяцца Гвалт, Мэта i Вiна.

I калi я бадзяўся адзiнокi: чаго прагнула душа мая на сцежках аблуды? I калi падымаўся ў горы, каго, як не цябе, я шукаў там?

I ўсе мае бадзяннi i ўзыходжаннi - яны былi толькi вымушанасцю i дапамогаю няўмеку: мая воля хоча толькi ляцець, ляцець у цябе, у твае неабсягi!

Што ненавiдзеў я больш за павольна-коўзкiя воблакi, за ўсё, што цябе засмучала? I сваю нянавiсць ненавiдзеў, бо яна засмучала цябе!

Я ненавiджу павольна-коўзкiя воблакi, гэтых скрадлiва-драпежных катоў: яны забiраюць у цябе i ў мяне тое, што ў нас супольнае - нiчым не абмежаванае, бясконцае сцверджанне i дабраславенне.

Павольна-коўзкiя воблакi - мы ненавiдзiм гэтых пасяброўцаў i ўмяшанцаў, гэтых палавiннiкаў, якiя не навучылiся нi дабраслаўляць, нi праклiнаць ад паўнаты сэрца.

Лепей ужо не бачыць неба i сядзець у бочцы, лепей пазбавiць сябе неба, знемагаючы ў прорве, чым цябе, святло нябеснае, бачыць запамрочанае коўзкiмi воблакамi!

I мне часта хацелася змацаваць iх калючым дротам маланак, каб громам бiць, як у лiтаўры, па iх напучаным жываце: я - угневаны барабаншчык, бо яны ж адбiраюць у мяне тваё сцверджанне i дабраславенне, о неба, чыстае неба па-над мною! О бездань святла! - бо яны адбiраюць у мяне маё сцверджанне i дабраславенне.

Бо мне лепей хай шум i грукат i праклёны непагоды, чым абачлiвая, сумнiўная кашэчая спакайната; i сярод людзей найболей ненавiджу такiх вось скрадлiвых, палавiнiстых, няпэўных i марудлiвых, як гэтыя коўзкiя воблакi.

I "хто не ўмее дабраслаўляць, павiнен вучыцца праклiнаць!" - гэтае светлае настаўленне ўпала мне з яснага неба, гэта зорка нават у сама цёмныя ночы стаiць на маiм небе.

А сам я - дабраслаўляю i сцвярджаю, калi толькi ты нада мною, чыстае, яснае неба, бездань святла! Тады ва ўсе безданi панясу я святое сцверджанне маё.

Я стаў тым, хто дабраслаўляе i сцвярджае: дзеля гэтага я зрабiўся змагаром i змагаўся так доўга, каб вызвалiць калi-небудзь рукi на дабраславенне.

I вось маё дабраславенне - быць над кожнай рэччу яе круглым дахам, яе блакiтным звонам, яе вечным спакоем; шчасны, хто так дабраслаўляе!

Бо ўсе рэчы ахрышчаны ў крынiцы вечнасцi i па той бок дабра i зла; а дабро i зло - гэта толькi iмклiвыя ценi, вiльготны сум, коўзкiя воблакi.

Праўда, гэта дабраславенне, а не кляцьба, калi я вучу: "Над усiмi рэчамi высiцца неба-выпадковасць, неба-нявiннасць, неба-непрадказальнасць, неба-весялосць".

"Выпадковасць" - гэта сама старая арыстакратыя свету, я вярнуў яе ўсiм рэчам, я вызвалiў iх ад падначалення мэце.

Гэтую свабоду i бясхмарнасць неба я паставiў, як блакiтны звон, над усiмi рэчамi, калi вучыў, што нi пад iмi, нi праз iх не выяўляе сябе нiякая "вечная воля".

Гэтую дзёрзкую весялосць i блазнаванне я паставiў на месца той волi, калi вучыў: "Адно немагчымае ва ўсiх рэчах - разумнасць!"

Хоць крыху розуму - насенне мудрасцi, рассеянае ад зоркi да зоркi - гэтая закваска дамяшаная да ўсiх рэчаў: да блазнавання дамяшаная мудрасць рэчаў!

Крыху мудрасцi - гэта ўжо магчыма; але вось якую шчасную ўпэўненасць знаходзiў я ва ўсiх рэчах: яны любяць скакаць на нагах выпадку.

О яснае i высокае неба па-нада мною! У тым якраз ад сёння твая чысцiня мне, што больш няма вечнага павука-розуму i ягонай павуцiны:

- што ты - месца пад скокi боскiх выпадковасцяў, што ты - стол божышчаў, на якiм божыя гульцы кiдаюць гульнёвыя косцi.

Ты чырванееш? Хiба я сказаў, чаго не след было? Альбо хочучы дабраславiць, сказаў якi кленiч?

Альбо сорам - быць удвух - увагнаў цябе ў чырвань? Ты кажаш мне змоўкнуць i сысцi, бо вось - блiзiцца дзень?

Свет глыбокi, i ён глыбейшы, чым гэта калi думалася дню. Не ўсё асмельваецца гаварыць перад аблiччам дня. Але дзень блiзiцца, i мы развiтаемся!.."

Так сказаў Заратустра.

Пра цноту, якая нiкчэмнiць

1

Калi Заратустра быў зноў на цвёрдай зямлi, ён не адразу пайшоў на сваю гару ў пячору, а прайшоў шмат дарог, усюды распытваў i выпытваў пра тое, пра сёе, так што, жартуючы, нават казаў сам сабе: "Вось рака, якая многiмi звiвамi вяртаецца да сваiх вытокаў!" Бо яму карцела ведаць, што сталася з чалавекам за час, калi яго, Заратустры, не было: зрабiўся ён большы цi меншы. I аднаго разу ён угледзеў шэраг новых дамоў; ён здзiвiўся i сказаў:

"Што азначаюць гэтыя дамы? Далiбог, не была вялiкая тая душа, якая збудавала iх на сваё падабенства!

Цi не дурное дзiця дастала iх са скрынкi з цацкамi? Каб другое дзiця зноў iх схавала ў скрынку.

Гэтыя пакоi i каморкi: няўжо людзi ў iх уваходзяць i выходзяць назад? У iх жа толькi месца шаўкавiчным кукалкам або памаўзлiвым кошкам, якiя даюцца паласавацца i сабою".

I Заратустра спынiўся i задумаўся. Нарэшце ён журботна сказаў: "Усё тут здрабнела!

Усюды я бачу нiжэйшыя вароты; такi, як я яшчэ, бадай што, увойдзе ў iх, але мусiць угнуцца.

О, калi я зноў вярнуся на радзiму, дзе мне не трэба будзе нагiнацца, нагiнацца перад малымi!" - I Заратустра ўздыхнуў i паглядзеў удалеч.

I таго самага дня ён сказаў казань пра цноту, якая нiкчэмнiць.

2

"Я хаджу сярод гэтага народу i не плюшчу вачэй: людзi не даруюць мне, што я не зайздрошчу iх цнотам.

Яны кусаюць мяне, бо я кажу iм: малым людзям патрэбны маленькiя цноты; бо мне цяжка прызнаць, што патрэбны гэтыя сама маленькiя людзi!

Я падобны на пеўня ў чужым катуху, яго дзяўбуць нават куры; але я нiчога не маю да гэтых курэй.

Я з iмi ветлiвы, як з любою нiкчэмнаю прыкрасцю; быць калючым з малым здаецца мне мудрасцю, вартай хiба што вожыка.

Усе яны гавораць пра мяне, седзячы ўгары каля агню; усе гавораць пра мяне, але нiхто пра мяне не думае!

Вось новая цiшыня, якой я навучыўся: той шум, якi ўчыняюць яны вакол мяне, расхiнае покрыва над маiмi думкамi.

Яны ўчыняюць гармiдар: "Чаго ад нас хоча гэта чорная хмара? Хоць бы яна не прынесла заразы!"

А нядаўна нейкая кабета схапiла сваё дзiця, калi тое памкнулася да мяне: "Забярыце дзяцей! - закрычала яна. - Такiя вочы высмальваюць дзiцячыя душы".