Л Дайнеко - Чалавек з брыльянтавым сэрцам (на белорусском языке)

Радаслава Буслейку i Карла Гакенхольца яднала неадольная цiкавасць да гiсторыi рэлiгii. I сапраўды - што прымусiла першабытнага чалавека, а магчыма i першачалавека глянуць з цёмнай пячоры ў начное неба i ўбачыць там не толькi срэбную хмарку, не толькi яркую зорку - убачыць Бога? Страх перад незразумеласцю жыцця, перад маланкай i громам, перад дзiкiм зверам i смерцю? А цi не закладзена ў самой прыродзе чалавецтва рэлiгiйнасць, так, як у кожную зямную рэч закладзены вага, шчыльнасць, колер? Цi не з'яўляецца рэлiгiйнасць вiдавай прыкметай, асаблiвасцю чалавека, бо ў звяроў жа няма рэлiгii.

Радаслаў i Карл адчулi роднаснасць душ з той ранiцы, калi немец, пiльна сочачы за экранам стрэсографа, раптам прадэкламаваў:

- Цi ёсць у кветак бог? Цi моляцца яны?

- Як-як? - перапытаў Буслейка. Карл прадэкламаваў зноў.

- А ты ведаеш, i я ж пра гэта шмат разоў думаў, - горача загаварыў Радаслаў. - Ну не так, як ты, прыгожа, не вершамi, але думаў. I так заўсёды атрымлiваецца, так здаецца, што стаiм на самым парозе разгадкi, што лёгенька-лёгенька таўханi маленькiя дзверцы, яны расчыняцца, i ўбачыш...

- Што ўбачыш? - нецярплiва спытаў Карл.

- Разгадку. Або самога Бога.

Узнесеныя над вяршынямi гор, аддзеленыя ад сяброў, ад каханых доўгiмi тыднямi адзiноцтва, яны жылi, як бы злiўшыся з экранамi, антэнамi i камп'ютэрамi, рабiлi сваю вельмi патрэбную ўсiм справу, а неба глядзела на iх удзень i ўначы, таямнiча шумеў вецер, грымелi, расколваючыся аб скалы, вадаспады, зiхацеў снег, чорнай сцяной стаялi далёка ўнiзе лясы, каменьчык, сарваўшыся з-пад капыта горнага казла, iмклiва ляцеў у цяснiну, у пранiзлiвую пустэчу. Хiба можна было ў такiх умовах, у такiм жыццi не думаць аб вечнасцi, аб рэлiгii? Яны абодва, па традыцыi сваiх продкаў, былi хрысцiянамi i, вядома, часта гаварылi пра гэту вялiкую i супярэчлiвую рэлiгiю, якая, нiбы смала з жыдоўскiх смакоўнiц, налiпла калiсьцi на рымскi меч у Юдэi, каб рассялiцца ў многiх землях i народах. На скрыжалях мiльёнаў чалавечых сэрцаў назаўсёды выбiты словы: "Узлюбi блiжняга свайго, як самога сябе", "Не ўбiй", "Не ўкрадзi". I ўсё-ткi пасля нялёгкага роздуму немец з беларусам прыйшлi да высновы, што ў свой час iндаэўрапейскiм народам, шукаючы сваю стрыжневую, каранёвую рэлiгiю, трэба было глядзець не ў бок Палесцiны, а на Iндыю, i, вядома ж, невыпадковая ў апошнi час вялiкая цiкавасць эўрапейскай моладзi да будызму i крышнаiцтва. Радаслаў Буслейка не быў бы беларусам, каб не расказаў сябру-немцу пра беларускiя, як заўсёды, не вырашаныя да канца праблемы. Беларускiя вернiкi доўгi час варагавалi мiж сабой, бо варункамi лёсу i амбiцыямi ўладаў былi падзелены на праваслаўных, унiятаў i католiкаў. Адзiн народ з трыма целамi i душамi. Хiба натуральная гэта з'ява? I вось апошнiм часам пачаўся шырокi рух за вяртанне да народнай дахрысцiянскай рэлiгii, дзе пакланялiся Агню, Сонцу, Зямлi i Грому. Гэта спроба вярнуцца не ў змрочнае язычнiцтва, не ў паганства, а ў купальства (так называецца новая вера), да купальскiх вянкоў i песень, да чыстай зямлi i светлай ранiшняй расы, да праматчынай душы.

- I ты таксама - як гэта правiльней па-вашаму сказаць - купальнiк? пацiкавiўся тады Карл Гакенхольц.

Буслейка засмяяўся.

- У купальнiках прыгожыя жанчыны ходзяць. Я - хрысцiянiн, але я i купалец. А жонка мая, Нiначка, купалка.

- Купалка, - як рэха, паўтарыў за iм Карл, прыслухоўваючыся да новага слова. - Гучыць няблага.

З таго часу любiў ён гаварыць Радаславу: "Калi ты адлучаўся ў горы, твая купалка па тэлефоне званiла".

Буслейка, пiльна сочачы за экранам, з пяшчотай успамiнаў сваю маладую жонку, сваю Шначку. Ужо амаль тры месяцы, як яны не бачылiся. Ён неадрыўна сядзiць тут, на стрэсографе, а Нiначка, русавалосая, тоненькая (ён зваў яе "Нiнка-трасцiнка"), працуе заолагам у перасоўным летнiм лагеры, якi штогод стварае Лiга барацьбы супраць мутантаў. Нежаночая прафесiя ў жонкi. Былi б яшчэ вавёрачкi, вожыкi, зайчыкi, а то даводзiцца лавiць у лясах i балотах дзiкоў, ласёў, ваўкоў, нават зуброў i лячыць iх. Аднойчы параненая вярнулася з лагеру - уз'юшаны дзiк варсануў iкламi па назе. Усё часцей нараджаюцца мiж звяроў мутанты, у якiх папсаваны генетычны код, - гiганцкiя ваўкi, дзвюхгаловыя сабакi, бязвокiя зайцы. Прырода, атручаная чалавекам, узбунтавалася, сышла, як цягнiк-лакаматыў, з рэек, ляцiць пад адхон i ўсё ломiць на сваёй дарозе. Раней мутантаў адстрэльвалi, усiх без разбору, але Нiначка i яе сябры дамаглiся лячыць iх, вывучаць, каб узяць пакуль што некантралюемую сiтуацыю пад кантроль. "Нiначка ў мяне настойлiвая, - з патаемнай радасцю думаў Буслейка. - Надумае што зрабiць, абавязкова зробiць". Ён быў яшчэ на той стадыi ўзнёслага юначага кахання, калi юнак, мужчына, спелячы ў сабе рыцара, добраахвотна, з найвялiкшай асалодай падпарадкоўваецца сваёй абраннiцы (адзiнай на Зямлi!), патурае ўсiм яе слабасцям i капрызам i гатоў памерцi па кiву яе пальчыка. На вялiкую радасць для чалавецтва, такое салодкае ачмурэнне праз нейкi час праходзiць, iначай рэзка скарацiлася б колькасць мужчын.

- Увага, Радаслаў. Бачу канцэнтрацыю, - раптам усхвалявана сказаў Карл Гакенхольц.

На вялiкiм экране, якi амаль увесь займала карта Эўразii i якi ззяў спакойным блакiтнаватым святлом, з'явiлася чорная пульсуючая кропка. Яна нервова трапятала, то павялiчвалася, то змяншалася i здавалася агiднай гнойнай болькай на чыстым здаровым целе.

- Дзе гэта? Давай удакладнiм каардынаты, - наструнiўся, адразу пастражэў Буслейка.

Камп'ютэр iмгненна зрабiў неабходныя разлiкi.

- Што мы маем? Пяцьдзесят тры градусы сорак чатыры хвiлiны паўночнай шырынi, дваццаць сем градусаў пяцьдзесят восем хвiлiн усходняй даўгаты. Здаецца, гэта твае родныя мясцiны.

Карл запытальна паглядзеў на Радаслава.

- Так, - адказаў той. - Гэта цэнтральная Беларусь, на ўсход ад Менска. Выключны па сiле прарыў адмоўнай жывой энергii. Стрэлка стаiць на адзнацы "9". Вельмi высокая катэгорыя, а значыць, могуць быць чалавечыя ахвяры. Не шанцуе землякам.

Ён казаў усё гэта, казаў, здавалася, роўным бясстрасным голасам, а ў душы кiпела трывога. Але мозг, вочы i рукi рабiлi, амаль аўтаматычна, патрэбную ў такiх выпадках справу. Была прыведзена ў баявую гатоўнасць кальцавая сiстэма электрамагнiтнай аховы ад Берасця да Крычава на ўсход i ад Полацка да ракi Прыпяць на поўдзень. Услед за гэтым неадкладна ўключылi па ўсяму перыметру кальцавой дарогi ахоўны электрамагнiтны пояс горада Менска. Усе мегаполiсы, усе гарады-"мiльёншчыкi" мелi такiя паясы, бо Вялiкi Жах (i гэта паказаў прыклад Чыкага) з найвялiкшай ярасцю i ўпартасцю атакуе менавiта там.

- Па Ўсходняй Эўропе б'е без перадыху, - сказаў Карл Гакенхольц. Чатыры канцэнтрацыi за апошнiя паўгода. Цiкава: выпадковасць гэта або заканамернасць?

Ён дапытлiва паглядзеў на Радаслава.

- Лiчу, што заканамернасць, - адказаў Буслейка, не адводзячы позiрку ад экрана, дзе ўсё бушавала, аж вугальна чарнела няроўная мiгатлiвая пляма. Славяне, як i румыны, як i венгры, у палiтычным i эканамiчным плане пазней стабiлiзавалiся, чым, скажам, германскiя народы. Вобразна кажучы, вулканiчны працэс у нас зацягнуўся. Адпаведна рэзка павялiчылася крытычная маса адмоўных эмоцый. Вось Вялiкi Жах i выкарыстаў гэта. "Дзе тонка, там i рвецца", як кажа наша прымаўка.