Владимир Шитик - Агеньчык у цемры (на белорусском языке)

Сiгнал электроннага сакратара прагучаў знянацку. Скрут яго чакаў - i ўсё роўна ўздрыгнуў. Потым памiргаў вейкамi, адганяючы насланнё. Пад Сiрыусам, як i хвiлiну або гадзiну таму назад, была непарушная чарната. Яна рэзала вочы, наганяла слёзы, i не было ў ёй колiшняга агеньчыка. Ашаломлены Скрут не варушыўся i ўсё чакаў, чакаў...

Напэўна, мiнула многа часу, калi Балаш нарэшце сказаў:

- Пойдзем...

Вяртанне было сумнае. Балаш адключыў электроннага вадзiцеля i сам круцiў штурвал усюдыхода, выбiраючы дарогу сярод каменняў. Скрут быў удзячны яму за гэта. Чаму ж не стала агеньчыка, якi да гэтага з'яўляўся са здзiўляючай дакладнасцю? А можа, праўда на баку Балаша? З гэтым не хацелася пагаджацца. Скрут думаў, думаў, i яму ўвесь час здавалася, што ён не можа зразумець нешта iстотнае, вельмi важнае.

Скрут заснуў толькi з дапамогай электраўсыпляльнiка. Але i ў сне нейкая думка, знаёмая i няўлоўная, свiдравала мозг.

Гэту думку Скрут амаль зразумеў, калi прачнуўся ранiцай. У iлюмiнатар зоркалёта бiлi барвовыя промнi тутэйшага сонца. У iх святле, як i на Зямлi, кружылiся драбнюткiя пылiнкi. А ўчора iх не было. Не было, не было...

Скрут усмiхнуўся здагадцы i ўсёй далонню нацiснуў на кнопку сiгналу ўнутранай сувязi:

- Павел! Павел!

Дынамiк пабудзiў Балаша.

- Што такое? - запытаўся ён. - Даў бы адаспацца.

- Гэта не мiнерал, Павел! - ужо радасна крычаў Скрут.

- Ты што, знайшоў яго? - iранiчна прамовiў Балаш.

- Зараз! Зараз! Чакай, я прыйду!

Праз некалькi секунд Скрут уварваўся ў каюту Балаша i плюхнуўся ў крэсла побач з ложкам.

- Неба было чыстае? - пытаўся ён у Балаша.

- Уначы? Чыстае.

- Але агеньчык не свяцiўся?

- Не.

- Значыць, гэта... ну тое, што ты называеш мiнералам, свецiцца не адлюстраваным святлом якой-небудзь зоркi. За адну ноч, ты гэта ведаеш не горш за мяне, яны не маглi прыкметна перамясцiцца на небе. Яны практычна нерухомыя. Значыць, гэта нешта свяцiлася або само па сабе, або дзякуючы нейкай сiлкавальнай крынiцы. Першае адпадае, бо iнакш мы бачылi б агеньчык учора. Згодзен?

- Слушна... - Балаш сеў на ложку.

- Застаецца другое - нешта жывiць той агеньчык. Ёсць нейкая крынiца. Так?

- Дапусцiм.

- Такой крынiцай можа быць вось што, - Скрут паказаў рукой на вясёлкавы зайчык, якi застыў на сцяне. - Учора, дарэчы, увесь дзень было пахмурна.

- Але ж гэта азначае... - уражаны Балаш не скончыў фразу. - Што мы маем, магчыма, справу з нечым падобным на сонечную батарэю. Удзень яна набiрае прамянiстую або цеплавую энергiю. А пасля аддае, - заключыў яго думку Скрут.

- Смела прыдумана... - зараз Балаш ужо не iранiзаваў. Ён адчуў у разважаннях Скрута нейкую праўду. I ён сказаў: - Калi сёння мы ўбачым агеньчык, я затрымаю адлёт. На суткi. Iнакш...

Балаш не дагаварыў. Але Скрут i так ведаў, што ён мог сказаць, i быў вельмi ўдзячны таварышу. Толькi цяпер яго ўжо не мучылi сумненнi. Што б там нi хавалася за гэтым агеньчыкам, ён, безумоўна, быў цiкавай з'явай чужой прыроды. Вартай, каб з ёй пазнаёмiцца блiжэй.

Скрут не памылiўся. У пэўны час пад Сiрыусам засвяцiлася чырвоная кропка. Потым яна мiргнула тры разы i згасла. Але цяпер яе месца было запеленгавана. I ледзь развiднела, Скрут з Балашам адправiлiся да горнага хрыбта. Узброiлiся зусiм па-зямному - альпенштокамi, чаравiкамi з вострымi шыпамi. I толькi прыборы, якiя маглi дапамагчы iм заўважыць у наваколлi металiчныя прадметы, рабiлi iх больш падобнымi на геолагаў, чым на альпiнiстаў.

Яны iшлi, пераскакваючы расколiны, абходзячы непрыступныя пiкi, спускаючыся ў цяснiны i ўзбiраючыся на абрывiстыя скалы. У зямных умовах яны наўрад цi адолелi б такую дарогу. Але на планеце, меншай за Зямлю, была меншай i iх вага.

Яны спынiлiся адпачыць каля невысокага плато. Там, за пад'ёмам, павiнен быць той самы агеньчык. Да яго ўжо рукой падаць.

Скрут прайшоў некалькi крокаў, выбiраючы зручнае месца, каб прысесцi. I ў гэты час замiргаў iндыкатар металашукальнiка. Недзе блiзка быў метал цi паклады руды. Аднак тое, што яны адпавядалi каардынатам агеньчыка, насцярожыла.

Скрут быў лягчэйшы, i Балаш падсадзiў яго на плато.

- Кiдай мне трос, - папрасiў ён, калi Скрут апынуўся наверсе. Скрут чамусьцi не адказваў. Балаш крыкнуў ужо нецярплiва: - Памажы!

Толькi тады азваўся Скрут. Ён гаварыў шэптам, i Балаш не адразу ўцямiў, што да чаго.

- Якi карабель? - перапытаў ён. Не адказваючы, Скрут нахiлiўся над абрывам i апусцiў трос. Балаш зiрнуў уверх i жахнуўся: нават праз пластык гермашлема было вiдаць, як збялеў твар таварыша. Таропка перабiраючы рукамi, ён iмклiва ўзляцеў угару. З плато адкрываўся шырокi краявiд. Балаш круцiў галавой, дзiвячыся, што магло ўразiць Скрута. Ён нiчога не заўважаў - тыя ж скалы, што яны бачылi i ўнiзе, хiба толькi большыя.

Тады Скрут нарэшце загаварыў выразна:

- Глядзi! - i працягнуў руку.

Балаш зiрнуў i ледзь стрымаў воклiч. Там, сярод каменных сцен цяснiны, прысыпаны абвалам, ляжаў доўгi сiгарападобны корпус зоркалёта. Яны, касманаўты, у гэтым памылiцца не маглi, нават разглядаючы яго здалёк.

Балаш i Скрут падышлi блiжэй. Зоркалёт быў стары, такiя будавалi яшчэ ў пазамiнулым стагоддзi. Цяпер гэта была куча металiчнага лому.

- Трэба было б паглядзець усярэдзiне, - сказаў Балаш, пазiраючы на пустыя праёмы дэфармаваных iлюмiнатараў i ўваходных люкаў.

- Наўрад цi знойдзем там што... - адказаў Скрут. - Агонь, як смерч, пранёсся па адсеках.

Балаш бачыў i сам, што рубка, дзе павiнны былi захоўвацца матэрыялы экспедыцыi, ляжала ў баку ад асноўнага корпуса, пачарнелая, сплюшчаная.

Яны пахадзiлi вакол мёртвага гiганта, спрабуючы вызначыць, што гэта за зоркалёт, каб прынесцi на Зямлю апошнюю вестку пра яго трагiчны лёс. Але i гэтага не было. Корпус аплавiўся, як лядзяш пад веснавым сонцам.

Яны маўклiва пастаялi крыху i пайшлi назад, уражаныя страшнай карцiнай гiбелi. I калi адышлi ўжо далёка, Скрут раптам спынiўся.

- Але што тады свяцiлася? - запытаўся ён.

- Сапраўды, - згадзiўся Балаш i прыпынiўся таксама. - А ты ўпэўнены, што гэта менавiта тут?

- Не... Хаця агеньчык павiнен мець нейкае дачыненне да карабля. Цяпер я ў гэтым не сумняваюся.

Балаш зiрнуў па баках. Горы, скалы, каменнi, сярод якiх ужо не вiдаць i зоркалёта. I зоркi зверху не такiя яркiя, як уначы, аднак прыкметныя ў разрэджаным атмасферным покрыве планеты.

- Вазьмi арыенцiр, - параiў ён Скруту, якi таксама спрабаваў нешта ўбачыць у наваколлi.

Скрут здзiўлена сказаў:

- Гэта ўбаку, бадай, з кiламетр...

- Пойдзем хутчэй, - адказаў Балаш. - Баюся, не паспеем дацямна.

Дарога была пакручастая. Мiнула яшчэ з паўгадзiны, калi Балаш сказаў:

- Недзе тут.

Каменны гушчар, здалося, стаў яшчэ больш непраходны. Наўрад цi можна было ў iм што заўважыць, i Скрут недаверлiва спытаў:

- Тут?

На гэты раз яны не памылiлiся. Выпадкова зiрнуўшы на вяршыню абрывiстай, быццам ссечанай, скалы, Балаш ускрыкнуў. Там было нешта падобнае на пячору. Уваход, нiбыта зашклёны, цьмяна паблiскваў, адлюстроўваючы скупыя барвовыя промнi надвячоркавага свяцiла.