Пьер Буль - Планета малпаў (на белорусском языке)

Збянтэжанасць наша ледзь не прывяла да катастрофы. Калi нарэшце да нас дайшло, што трое самавiтых мужчын, адзiн з якiх - вучоны з сусветна вядомым iменем, узяўшыся за рукi, вядуць як дзецi карагод, мы не ўтрымалiся. Мы так доўга намагалiся захаваць сур'ёзнасць, што настала натуральная разрадка. Мы рагаталi як дурнi, згiнаючыся ад смеху напалам, - i нiяк не маглi супакоiцца.

Гэты мiжвольны выбух нашай бязглуздай весялосцi нарэшце выклiкаў у сарорцаў рэакцыю - толькi зусiм непажаданую. Над возерам бы шквал пранёсся! Людзi ў панiцы кiнулiся ўцякаць ад нас ва ўсе бакi - убачыў бы хто знянацку такое недарэчнае вiдовiшча на зямлi, аслупянеў бы, не верачы вачам. Праз некалькi iмгненняў мы засталiся ў вадзе адны. Дзiкуны сабралiся ў натоўп на беразе ў сама далёкiм ад нас канцы возера i проста дрыжалi - хто ад страху, хто ад лютасцi. Адны спалохана ўскрыквалi, другiя пагрозлiва размахвалi рукамi. Твары ў iх былi такiя скажоныя, што мы з Левэнам устрывожылiся i пачалi падбiрацца да зброi. Толькi мудры Антэль захоўваў спакой i шэптам пераканаў нас не толькi не страляць, але нават не хапацца за стрэльбы, пакуль гэтыя людзi трымаюцца ўдалечынi.

Не спускаючы з iх вачэй, мы пачалi таропка адзявацца. Але толькi паспелi нацягнуць штаны i накiнуць кашулi, як узбуджанасць дзiкуноў перайшла ледзь не ў iстэрыку. Выдавала на тое, што яны проста бачыць не маглi без раздражнення адзетых людзей! Некаторыя кiнулiся ўцякаць, астатнiя наблiзiлiся да нас, выставiўшы рукi з пагрозлiва скручанымi пальцамi. Я схапiўся за карабiн. I, як нi дзiўна, гэтыя тупыя iстоты зразумелi, напэўна, што гэта мусiць значыць, бо ўмомант знiклi ў лясным гушчары.

Мы спешна вярнулiся да нашага катэра. Усю дарогу назад мяне нi на секунду не пакiдала непрыемнае пачуццё, што за мною сочаць - нябачна, нячутна iдуць за намi па пятах.

Раздзел VII

Напад быў такi нечаканы, што пра абарону думаць не прыйшлося. Мы падыходзiлi ўжо да паляны, калi сарорцы з хуткасцю аленяў выскачылi з гушчару i накiнулiся на нас раней, чым мы паспелi ўскiнуць стрэльбы.

Самае цiкаўнае ў гэтым нападзе было тое, што не супраць нас быў ён накiраваны. Я гэта адразу адчуў, i мая здагадка ўмомант пацвердзiлася. Нас не чакаў сумны лёс Гектара: сарорцы рабiлi замах не на нашае жыццё, а толькi на адзежу i рыштунак. Нас iмгненна прыцiснулi да зямлi. Дзесяткi рук лiхаманкава адкiдвалi як мага далей стрэльбы, патроны, змесцiва паходных мяшкоў, здзiралi з нас адзежу i адразу ж iрвалi яе на шматкi. Скемiўшы, што менавiта выклiкае лютасць дзiкуноў, я перастаў супрацiўляцца, i ў вынiку мяне толькi крыху падрапалi. Убачыўшы гэта, Антэль i Левэн паводзiлi сябе гэтаксама ж, i неўзабаве мы засталiся ў чым мацi нарадзiла сярод натоўпу сарорцаў. Тыя адразу ж супакоiлiся i пачалi гарэзаваць вакол нас, не дазваляючы, аднак, аддалiцца ад iх нi на крок, каб мы не ўцяклi.

Цяпер на ўзлессi сабралася не менш як паўсотнi гэтых дзiвакоў. Адны акружылi нас, другiя кiнулiся да катэра. Дзверы хутка паддалiся iх нацiску. Сарорцы пачалi спусташаць катэр з той санай лютасцю, з якой толькi што рвалi адзежу. Я з адчаем глядзеў на тое, як яны нявечылi такую неабходную нам апаратуру, але думка мая тым часам не пераставала працаваць, i, здаецца, я ўцямiў галоўнае: гэтых людзей раз'юшвалi прадметы! Усё штучна вырабленае выклiкала ў iх лютасць i страх адначасна. Ледзь iм трапляўся ў рукi якiсьцi iнструмент, яны ўмомант яго разбiвалi, расплюшчвалi або ламалi i адразу ж адкiдвалi як мага далей, быццам гэта было распаленае жалеза, а калi хапалi зноў, дык толькi каб знiшчыць канчаткова. Мне яны нагадвалi мангустаў, якiя нападаюць на змей, цi кошак у паядынку з пацукамi: кошкам вялiкi пацук, нават паўмёртвы, усё яшчэ можа быць вельмi небяспечны. Я ўжо адзначыў, што яны справiлiся з намi голымi рукамi, не карыстаючыся нiякай зброяй, нават палкаю.

Мы ў бяссiльным адчаi назiралi за тым, як сарорцы нiшчаць катэр. Дзiкуны зруйнавалi, разбiлi ўсё, што толькi магло быць разбiта i зруйнавана, усе каштоўныя навiгацыйныя прыборы, абломкамi якiх была спрэс пакрыта цяпер паляна. Пагром працягваўся досыць доўга. Нарэшце, калi ад катэра застаўся адзiн металiчны корпус, пагромшчыкi вярнулiся да нас. Падштурхоўваючы i тузаючы за рукi, яны павялi нас у лясны гушчар.

Становiшча нашае рабiлася ўсё больш безвыходнае. Абяззброеныя, раздзетыя, босыя, мы былi вымушаны ледзь не бегчы разам з усёю зграяю, не маючы магчымасцi перакiнуцца словам. Любая спроба загаварыць выклiкала такую пагрозлiвую рэакцыю, што нам прыйшлося ўрэшце тужлiва змоўкнуць. А мiж тым вакол нас былi такiя ж людзi, як i мы самi! Былi б яны адзетыя i прычасаныя, дык у нас на Зямлi на iх нiхто б i ўвагi не звярнуў. Праўда, тут кожную жанчыну можна было смела назваць прыгажуняю. Аднак нiводная з iх не магла параўнацца ў пагляднасцi з Новаю, якая бегла цяпер за намi па пятах.

Кожны раз, калi мяне пачыналi падганяць залiшне груба i бесцырымонна, я азiраўся ў надзеi ўбачыць на твары ў яе хоць намёк на спагаду, i аднойчы мне здалося, што Нова шкадуе мяне. Але, вядома, я прымаў жаданае за сапраўднае. Толькi мае вочы сустракалiся з яе вачыма, як яна адразу ж адводзiла позiрк па-ранейшаму пусты.

Гэтак мы беглi некалькi гадзiн. Я ледзь не падаў ад стомы, ногi мае крываточылi, усё цела было падрапана калючымi галiнамi, мiж якiмi сарорцы праслiзгвалi, бы змеi, без нiякай шкоды для сябе. Таварышы мае пачувалi сябе не лепш за мяне. Прафесар Антэль спатыкаўся ўжо на кожным кроку, калi мы нарэшце дабралiся да мэты гэтага вар'яцкага забегу.

Лес парадзеў, зарасцi кустоўя змянiлiся палянамi з невысокаю травою. Тут нашы "праважатыя" пакiнулi нас i, нiбыта забыўшыся на нашае iснаванне, зноў пачалi ганяцца адно за адным памiж дрэвамi - выдавала на тое, што гэта быў галоўны занятак у iх жыццi. Мы ж звалiлiся ад стомы на траву i скарысталiся перадышкаю, каб шэптам перагаварыцца.

Левэн, як i я, быў у поўным адчаi, i спатрэбiлася мудрасць нашага патрона, якi здолеў падбадзёрыць нас. Ужо вечарэла. Мы, вядома, маглi скарыстацца бесклапотнасцю дзiкуноў i ўцячы, але куды? Катэр быў зруйнаваны. У нас не было больш разумнага выйсця, чым застацца тут i паспрабаваць улагодзiць гэтых варвараў. Да таго ж, нам страшэнна хацелася есцi.

Мы ўсталi i нерашуча пабрылi па лесе. Сарорцы па-ранейшаму бяздумна дурэлi, не звяртаючы на нас нiякае ўвагi. Мабыць, толькi Нова не забылася на нас. Яна пайшла за намi, трымаючыся трохi ззаду, i адварочвала галаву кожны раз, калi мы азiралiся. Паблукаўшы крышку па паляне, мы ўбачылi, што знаходзiмся ў чымсьцi накшталт стойбiшча першабытных людзей, толькi тут замест буданоў былi зладжаны з ламачча - на зямлi цi ў развiлках нiжнiх галiн нейкiя прымiтыўныя гнёзды, падобныя на тыя, што робяць буйныя малпы ў нашых афрыканскiх лясах. Некаторыя гнёзды былi занятыя. Мужчыны i жанчыны - не ведаю, як iнакш можна назваць сарорцаў рознага полу, - драмалi ў гнёздах, часта парамi, шчыльна прыцiснуўшыся адно да аднаго цi скурчыўшыся, бы сабакi ў халоднае надвор'е. У большых гнёздах размяшчалiся цэлыя сем'i: мы прыкмецiлi дзяцей, якiя спалi ў iх, - яны здалiся нам прыгожымi i дужымi.