Хамидулла Абдуллаев - ЭЗОП

Афина

Донолик худоси Афина, одамларга, санъат хамда хилма-хил хунарларни инъом қилди. Аёлларни бичув-тикув, эркакларни кулоллик, темирчилик, кемасозлик ишларига ўргатди. Ўз юртини душманлардан химоя қилгани учун ўлкасининг номини унинг исми билан атай бошлашди. Кунларнинг бирида денгиз худоси Посейдон Афина билан бахслашиб қолади. Бахснинг мазмуни ким Афинага энгмуносиб совга бераолса ўша Аттиканинг хукмрони бўлади дейишади. Посейдон хассасининг учини қояга урганда сув фаввораси отилиб чиқади, бунинг оқибатида Афиналиклар мохир денгизчилар бўлиб етишадилар.

Афина қўлидаги найзасини ерга урганда Зайтун дарахти униб чиқади, бу юнонлар учун келажакда мўл хосил гарови эди. Афина ғолиб деб топилди.

Зевс донолик худоси Метида билан турмуш қургандан сўнг ундан худолардан ҳам устун келадиган қиз туҳиғилишидан хабар топади, у хукмронликдан махурм бўлиб қолишдан қўрқиб хомиладор Метидани ютиб юборади. Бу воқеадан озгина фурсат ўтиб унда қаттиқ бош оғриғи пайдо бўлади. Темир худоси Гефестни чақириб бош миясини қирқиб ечишини буюради. Бу воқеадан сўнг очиб кўрилган Зевснинг бошидан муъжизавий ақл сохиби Афина туғилади. Донолик худоси ва фидоийлик рамзи бўлган Афинанинг олтин хайкали юнонларнинг муқаддас саждагоҳларидир.

***

Одамзот учун ташвишдан холи бўлган жараённинг ўзи йўқ, шунчалик кўп ташвишлар ичидан у қувончларни ҳам аҳтариб топаолади. Табиий хохишларимизни яхшироқ ўргансак, унда ёввойиликк яқин одамларимиз талайгинадир.

–

Хужайин қулоғим сизда – деди Дродонинг қарсагини эшитиб кирган хизматкор хабаш – нима хизмат буюрадилар?

–

Эзоп билан танишиб олдингми?

–

Албатта.

–

Сенга ёқдими?

–

Ақилли эмиш дейишмоқда.

–

Ўзинг фахмлайолмадингми?

–

Биз қулларнинг мустақил фикрлашимиз мумкин эмас. Билмасдан бирор ёқимсиз сўз айтиб юборсак яхши бўлмайди.

–

Калтаклашади демоқчисанда?

–

Шундай десам ҳам бўлаверади.

–

Сен ақлни тушунасан, лекин ўз ақлингга ҳеч қачон эга бўлаолмайсан.

–

Шунақа.

–

Сени бир қалтаклашиб бўкиришингни томоша қилмоқчи эдимку кайфим йўқ.

–

Рахмдиллингиз учун рахмат хўжайин.

–

Калтак емаганингга ҳам анча вақт бўлиб қолди, анча соғиниб қолгандирсан.

–

Хўжайин рахм қилинг, барча буйруқларингизни бекаму-кўст бажараман, фақат калтакламанг.

–

Сен жуда қўрқоқ экансан, салгина пўписа қилсам қалтираб қоласан. Эзоп билан танишиб олдингми?

–

Ха хўжайин танишиб олдик.

–

У жуда довюрак, ким билан қандай гаплашишни яхши билади, сен ундан кўп нарсаларни ўрганмоғинг лозим.

–

Албатта шундай қиламан.

–

Бор уни чақириб кел, сизларга бир юмуш бор.

***

Қобилият деярли бирхил бўлмасада, барчада бор. Илохий қобилият эса жуда ноёб ходисадир.

–

Сени Эзоп хали – хозир озод қилмайман, чунки ўзингни кўрсатишинг учун анчагина хизмат қилишинг лозим.

–

Хўжайин буни айтмасангиз ҳам биламан.

–

Қаердан биласан?

–

Чунки мени пулга сотиб олгансиз, уни оқлашим керак.

–

Бу гапинг тўғри, нега сени чақирганимни биласанми?

–

Албатта.

–

Қани айтчи нимага чақирганимни?

–

Меҳмон чақирмоқчисиз, шунинг юмушлари учун бўлса керак.

–

Ақлинг анча жойида, буни қаердан билдинг?

–

Бекам шундай дегандек эдилар.

–

Мен файласуфман, агарда қойил қолдираолсанг албатта озод қиламан.

–

Баъзибир жихатларим сизга ёқмайди-да.

–

Қайси жихатларинг?

–

Хушомад қилиш билан ёлғон гапиришни билмайман.

–

Бу яхши-ку.

–

Лекин хўжайинлар ёлғон гапириб хушомад қилган одамларни хуш кўришади.

–

Мен ундай эмасман, айтим-ку файласуфман деб.

–

Файласуфлар доно бўлишади, демак бу сифатларим сизга маъқул бўлади.

–

Сен меҳмон кутишни биласанми? – деди Дродо мақсадга ўтиб – тўғрисини айт.

–

Биламан, бозорга бориб керакли нарсаларни харид қилишни ҳам.

–

Балосан-ку.

–

Кимлар меҳмон бўлиб келишини ҳам биламан.

–

Қани айт-чи.

–

Миршабларнинг бошлиғи Аргос билан унинг дўсти Эледро бўлса керак.

–

Баракалла, анча топқир экансан. Бозорга бориб меҳмонлар учун энг лаззатли таом сотиб ол, яхшилаб дастурхон тузат, тушундингми?

–

Тушундим, фақат шароб сотиб олишимни айтмадингиз-ку.

–

Шароб ичишни хуш кўраман-қуя, лекин ичиб олсам ўзимни бошқараолмай қоламан-да.

–

Ундай бўлса меҳмонлар учун қўямиз.

–

Яхши, меҳмонлар учун сотиб ол.

***

Афродита одамлар бир-бирларидан худо тўғрисидаги тасаввурлари билан фарқ қиладилар. Афродита ишқ ва гўзаллик худоси, никоҳлар хомийси. Зевсниннг Океанидидан туғилган қизи. Уни денгиз сувларини тинчитаоладиган қудрати бор деб аташади. Хайвонот ва ўссимлик оламига ҳаёт бағишловчи меҳрга эга. Унга хардоим кишини нишонга олса ўша киши ишқ ўтига мубтало бўлиб “қуябошлайди”, иккинчи ўқи эса аксинча нафрат қўзғайди. Уни юнонлар гўзаллик рамзи сифатида улуғлайдилар.

Геракл

Геракл юнон афсонасининг қахрамони. У бенихоя катта жисмоний кучга ва довюракликка эга бўлиб олийхиммат ва ҳалқпарварлик тимсоли. Дахшатли кўргиликларни олдини олган, ёвуз махлуқларни енгган Геракл, адолатсиз шоҳларни ҳам мағлуб қилади. Геракл Зевснинг Алкмена номли аёлдан кўрган ўғли бўлиб, онаси бир вақтлар Аргос шоҳи Амфитрионнинг хотини бўлган. Гераклнинг туғилишини билган Зевс уни бўлажак Аргос подшохи деб эълон қилади. Бахиллиги билан ном чиқарган Гера қастдан Алкменанинг туғишни кечиктириб қўяди, белгиланган вақтда биринчи бўлиб Амфитрионнинг бошқа хотини нимжон ва касалванд Еврисфейни туғади. Отанинг катта ўғли сифатида у Аргос хукмрони деб эълон қилинади, пахлавон Геракл эса унга тоъбе бўлиб хизмат қилиши лозим. Афсонавий Геракл юнонларнинг севимли қахрамони сифатида, олийхимматлик ва фидоийлик рамзи бўлиб қолади.

Гермес

Гермес тоғлик аёл Майининг Зевсдан пайдо бўлган ўғли. У худоларнинг хабарчиси бўлиш билан бирга кишилар рухини кузатувчиси, жон олувчи Аиданинг вакили, бениҳоя маккор ва абжир, жуда кўплаб афсона ва ривоятларнинг қахрамонидир. Мифларнинг бирида айтилишича янги туғилган Гермес Аполлонга қарашли чорва молларига кўзи тушиб қолади-да. Уларни чаққоннлик билан ҳечкимга билинтирмай хайдаб кетади, ўғирланган молларни нихоятда усталик билан яшириб қуяди-да, зудлик билан уйига қайтиб келиб бешигига ётиб олади. Сир ошкор бўлиб, ғазабланган худолар уни мухокама қилабошлайдилар. Эндигина тили чиққан гўдак ўзини шу даража саънаткорона химоя қиладики. Олимпдаги барча қатнашувчилар хайратдан анграйиб қоладилар. Қойил қолганларидан гўдакнинг гунохидан ўтадилар. Аполлоннинг жахлидан тушириш учун Гермес унга ипакдан махорат билан ясалган тошбақани совға қилиб молларини қайтариб беради.