Николай Чергинец - Вам - заданне

— Андрэй Лявонцьевіч! А можа, заадно і на дарозе папрацаваць трэба? — прапанаваў Крайнюк.

Тамкоў на секунду задумаўся:

— А што? Гэта, мабыць, ідэя. Ты і Грыбаў вазьміце па міне. Паспрабуем адзначыць наша з’яўленне ў гэтых краях.

Яшчэ не сцямнела, а партызаны на конях адправіліся на заданне. Пад’язджаючы да вёскі, Тамкоў паклікаў Славіна, ціха загадаў:

— Валодзя, пакінь каня і прабярыся да хаты, дзе жывуць нашы знаёмыя. Высветлі абстаноўку.

Славін полем падышоў да плота і, перамахнуўшы праз яго, заскочыў у сад. Пракраўся да хаты, намацаў дзверы, пастукаў. Пачакаў трохі і зноў пастукаў. Нарэшце за дзвярамі пачуліся крокі і голас старога:

— Хто там?

— Дзядуля, адкрыйце. Сёння мы ў лесе сустракаліся.

Рыпнула клямка, дзверы адкрыліся. На парозе ў адной ніжняй бялізне стаяў стары.

— Дзядуля, як у вёсцы? Ціха? Немцаў няма?

— Няма, сынок, няма. Ды што ты стаіш? Праходзь.

— Дзякуй. Мне некалі. Чакаюць. Да спаткання! — і ён знік у ночы.

Уладзімір хутка падбег да Тамкова і, перавёўшы дыханне, далажыў:

— Асцерагацца няма чаго. Можна ехаць далей.

Неўзабаве партызаны спешыліся ля хаты старасты. Сяргей Панчанкаў застаўся з коньмі. Рогаў заняў пазіцыю ля веснічак. Антошын падышоў да вокнаў з боку агароду. Астатнія стаялі ля ганка.

Тамкоў рэзка пастукаў у дзверы. Праз хвіліну пачулася, як рыпнулі дзве­ры. Хтосьці выйшаў у сенцы і там сцішыўся. Тамкоў яшчэ раз моцна стукнуў кулаком.

— Хто стукае?

— Пан стараста! Адкрыйце. Гэта я — старшы паліцэйскі Тамкоў.

— Які яшчэ Тамкоў? — незадаволена прабурчаў стараста і пачаў адсоўваць завалу. Як толькі дзверы прыадчыніліся, партызаны кінуліся ў сенцы. Грыбаў схапіў старасту за каўнер.

Стараста анямеў ад страху. Ён не сумняваўся, што да яго ўварваліся паліцаі:

— Што вы, хлопцы! Я ж свой. Я і ёсць стараста. Хадзем у хату — дакумент пакажу.

Увайшлі ў хату. Іх сустрэла спехам апранутая перапуджаная жанчына. На печы ляжалі двое дзяцей. Яны таксама не спалі і, атуліўшыся даматканай коўдрай, з трывогай глядзелі на тое, што адбывалася.

Стараста пакорпаўся ў драўлянай скрыні, працягнуў нейкую паперу:

— Вось, глядзіце! Тут і па-нямецку, і па-руску напісана.

Тамкоў хацеў парваць даведку, але перадумаў, склаў яе ў чатыры столкі і сунуў у кішэнь:

— Гэты дакумент мы зберажом для гісторыі, а дакладней, для суда, калі цябе, гада печанага, як здрадніка Радзімы караць будуць па ўсёй строгасці нашых законаў.

Гаспадар яшчэ больш разгубіўся. Нарэшце ён зразумеў, што ў хату прыйшлі партызаны. Жонка заплакала. Тамкоў сеў на крэсла, спакойна працягваў:

— Цябе, як апошняга нягодніка, трэба расстраляць. Скажу па праўдзе, калі ішлі сюды, так і думалі зрабіць. Ды вось дзетак шкада. Таму на першы раз папярэджваем: калі хоць адзін чалавек у вёсцы будзе пакараны за тое, што хто-небудзь з яго сваякоў у Чырвонай Арміі, — гаворка будзе кароткай. Зразумеў?

Стараста згодліва кіўнуў галавой:

— Так-так, зразумеў. Нікога не крану. Клянуся!

— Ты, прыхвасцень фашысцкі, не толькі нікога не кранеш з савецкіх людзей, — умяшаўся Грыбаў, — але нават і не пікнеш, што мы тут былі. Інакш з-пад зямлі дастанем.

Перапуджаны стараста кляўся, што будзе сябе весці лаяльна.

Славіну ўспомнілася нядаўняя гутарка ў лесе са старым і дзяўчынай.

— І не забудзься каня вярнуць людзям, якога як выкуп забраў, — папярэдзіў Уладзімір, падышоўшы ўшчыльную да старасты.

— Добра, добра. Сам адвяду.

— Апранайся, пойдзем у двор! — загадаў Тамкоў.

Жонка старасты павалілася на калені:

— Мілыя, родненькія! Не забівайце яго!..

— Устаньце! Ніхто яго забіваць не будзе. Але вы самі чулі: калі яшчэ асмеліцца шкодзіць людзям, то як шалёнага сабаку прыстрэлім.

Яны выйшлі ў двор, прымусілі старасту запрэгчы ў падводу каня і неўзабаве з’ехалі.

Калі да склада заставалася прайсці зусім трохі, Тамкоў даў каманду спешыцца. Ахоўваць воз і коней было даручана Рогаву і Бартошыку. Усе астатнія байцы асцярожна рушылі далей. Вось паказаліся ўжо абрысы склада. Тамкоў падняў руку. Група спынілася. Камандзір падрабязна, ва ўсіх дэталях растлумачыў, што павінен рабіць кожны ў момант налёту на аб’ект. Царыку і Панчанкаву, Антошыну і Грыбаву трэба было бясшумна прыбраць вартавых. Сам Тамкоў, Крайнюк і Славін, у выпадку неабходнасці, павінны былі прыкрыць сваіх таварышаў агнём з аўтаматаў.

Пасля гэтага байцы пайшлі наперад, непрыкметна для варожых вартавых занялі зыходныя пазіцыі.

Разбіўшыся парамі, чацвёра партызан папаўзлі да вартавых. Відавочна, немцы былі ўпэўнены, што ім нішто не пагражае, па іх звестках, партызанскіх атрадаў у акрузе не было. Адзін з іх, нібы жадаючы дапамагчы Царыку і Панчанкаву, падышоў да партызан амаль ушчыльную і павярнуўся спінай. Момант сапраўды быў удалым, другі немец тым часам знаходзіўся на іншым боку склада.

Панчанкаў першым кінуўся на гітлераўца. Закрыўшы яму анучай рот, ён нанёс дакладны ўдар кінжалам.

Падбегшы, Царык падхапіў вартавога і паклаў яго на зямлю. Складаней давялося Антошыну і Грыбаву. Яны пахваляваліся, перш чым удалося падабрацца да другога вартавога. Але і ў іх усё абышлося добра.

Цяпер патрабавалася як мага хутчэй завяршыць аперацыю. Тамкоў загадаў Славіну бегчы па коней і падводу.

Уладзімір кінуўся да месца, дзе стаіліся Рогаў і Бартошык. Тыя толькі чакалі сігналу. Рогаў ірвануўся на падводзе да склада. Славін і Бартошык ускочылі на сваіх коней і панесліся за ім. Верхавых коней іншых партызан пагналі побач з сабой.

Перад расчыненымі насцеж дзвярамі склада ўжо стаяла некалькі мяшкоў з аўсом. Імгненна пад’ехала падвода. Партызаны ўскінулі на яе трафейны фураж, а заадно паклалі зброю вартавых.

Пакінуўшы пры сабе Славіна і Панчанкава, Тамкоў закамандаваў астатнім байцам неадкладна сыходзіць у лес.

— Майце на ўвазе, — папярэдзіў ён, — роўна праз гадзіну мы падпальваем склад. Калі ж вартавая змена з’явіцца раней, значыць, і пеўня пусцім таксама раней. Таму паспрабуйце ад’ехаць далей.

Рогаў крануў за лейцы. Гружаная падвода хутка пакаціла да расчыненых варот. За ёй паскакалі вершнікі.

Славін і Панчанкаў насілі з двара сена, раскладвалі яго ўздоўж сцен скла­да, бярэмямі раскідвалі па-над складзенымі мяшкамі.

Тамкоў пазіраў на гадзіннік. Як павольна рухалася мінутная стрэлка! З унутранай кішэні ватоўкі ён дастаў два карабкі запалак, адзін падаў Славіну, друі — Панчанкаву:

— Падпальваць толькі па маёй камандзе. Калі немцы падыдуць раней, то я адкрыю агонь. Гэта таксама будзе сігнал.

Славін і Панчанкаў увайшлі ў склад, вобмацкам прабраліся ў самы канец праходу, да задняй сцяны, і заселі поруч яе ў процілеглых вуглах. Яны вырашылі, што адгэтуль пачнуць падпальваць сена, прасоўваючыся да выйсця.