Николай Чергинец - За секунду да выстралу

Яны ўзялі ў дзяжурнага чамадан і ключ і ўвайшлі ў невялікі пакой. У куце стаяў нікеляваны ложак. У процілеглым куце была кушэтка, на ёй — пакрывала. У цэнтры пакоя — стол і чатыры крэслы. Ля сцяны — невялікая шафа, а побач маленькі буфет, за шклянымі дзверцамі якога віднеўся нейкі посуд.

У кухні стаяла акуратная руская печ, якая адным бокам выходзіла ў пакой і ў зімовы час абагравала яго.

— Ну як? — спытаў Лагута.

— Парадак!

— Рыхтаваць абед можаш улетку на керагазе, а можна паесці і ў сталовай: кормяць нядрэнна.

Славін пераапрануўся, і яны адразу ж накіраваліся ў пасёлак. Аказалася, што гэта даволі вялікае паселішча, дзе былі паліклініка, школа. Па вуліцах часта праязджалі гружаныя лесам машыны. Калі праходзілі міма школы, Славін спытаў:

— Сірот шмат?

— Круглых — толькі адзін Сярожа Мангулаў. І маці, і бацька на фронце загінулі. Цяпер яго выхоўвае бабуля. У васьмярых дзяцей бацькі з вайны не вярнуліся, — Лагута неяк абвяў і з гаркатой прагаварыў: — А вось мяне, колькі ні прасіўся, колькі рапартаў ні пісаў, так на фронт і не пусцілі. Сорамна было ў вочы людзям глядзець. Здаровы мужык, а ў глыбокім тыле з бабамі ды старымі сядзіць!

— Ну, гэты ты дарма. Здаровыя мужыкі і ў тыле былі патрэбны. Бо камусьці і тут парадак падтрымліваць трэба было. А ў гэтай справе адны старыя ды бабы — сіла слабая. Так што не перажывай, і хай як у той песні спяваецца: «И что положено кому, пусть каждый совершит».

— Так, ужо, вядома, нічога не зробіш. Паглядзі, па тым боку ідзе мужчына. Бачыш?

Славін убачыў мужчыну, які перавальваючыся, ішоў ім насустрач.

— Гэта Лёнька Мартаў. Не мірыцца з жонкай і асабліва з цешчай. Як нап’ецца, так і наладжвае канцэрты. Участковы ўжо не ведае, што з ім рабіць. Жонка ў яго дзіўная нейкая: пачынае муж яе лупцаваць — міліцыю кліча, прыбудзе міліцыя — на калені валіцца: не забірайце родненькага. Але ён здольны і на іншае. Асабіста я падазраю яго ў крадзяжы з магазіна. Пяць скрынь гарэлкі ўкралі і каля дзясятка гарнітураў шавіётавых. Вось ужо амаль месяц як рыба аб лёд б’юся, а раскрыць не магу. Глядзі, як Лёнька закруціўся, убачыў нас, значыць.

І сапраўды, Мартаў, пазнаўшы Лагуту, спыніўся і зрабіў выгляд, што зацікавіўся чымсьці ў гародзе за плотам.

— Мартаў, ты што не вітаешся?

Мартаў вымушаны быў падысці.

— А, Іван Епіфанавіч, здравія жадаю! А я загледзеўся на гарод і вас не ўбачыў.

Славін заўважыў, як насцярожана абмацалі яго маленькія вочкі Мартава. «Глядзі, артыст які! — падумаў Уладзімір. — На твары ўсмешка ялейная, а ў вачах насцярожанасць і злосць».

Лагута спытаў:

— А ты чаму не на рабоце?

— Я сёння ўначы працаваў, далі адгул.

— У гонар адгулу жонку не пабіў ці цешчу пад лаўку не загнаў?

— Не, што вы! Я ўжо і забыўся, калі ў нас скандалы былі.

— Гэта таму, што ў цябе памяць слабая, а не то ўспомніў бы, што пасля апошняга скандалу, калі за цешчай з паяльнай лямпай па вуліцы ганяўся, і тыдня не прайшло. Як там яна, апамяталася хоць трохі?

— А што з ёй, з гэтым старым возам будзе? Жыве, здаровая.

— Памірыўся ты з ёй ужо?

— З кім?

— Ды з цешчай. Мог бы яе і маці клікаць. Бо, акрамя тваёй жонкі і цябе, у яе нікога няма.

— Вядома, памірыліся... адразу ж. Самі ведаеце, у каго ў сям’і дробнай спрэчкі не бывае? А цешчай я яе і так не заву.

— А як жа ты яе завеш?

— Яе маці,— сціпла апусціў вочы Мартаў.

— Сам ты «яе маці», хоць бы старую пашкадаваў. Май на ўвазе, яшчэ адзін скандал і — арыштуем, хопіць з табой важдацца. Так я ўчастковаму і сказаў.

Метраў сто Славін з Лагутам ішлі моўчкі, затым Славін спытаў:

— Кім ён працуе?

— Шафёрам. Лес возіць, хітрыць, чорт. Не веру я яму. А вось і сталовая, тут можаш абедаць. Есці не хочаш? А то можам зайсці.

— Не, не, дзякуй. Я добра паснедаў.

Яны прайшлі па пасёлку ў самы канец і павярнулі назад.

У аддзяленні Славін адразу ж стаў знаёміцца са справамі і не заўважыў, як наступіў канец працоўнага дня.

Паступова разыходзіліся супрацоўнікі, сышоў і Лагута. Славін дачытаў матэрыялы крымінальнай справы і пайшоў да сябе. «Ну, што, таварыш оперупаўнаважаны, якія вашы ўражанні пра новае месца службы? — спытаў ён сябе і акінуў позіркам пакой, прывыкаючы да яго абстаноўкі. — Ці спадабаецца тут Рыце? Ці паедзе яна сюды?» Калі расставаліся, абяцала прыехаць да яго хоць на край свету, калі пакліча. «Я дык паклічу, а ці адгукнешся ты?»

Славін усміхнуўся, успомніўшы, як яны пазнаёміліся з Маргарыткай. Спяшаючыся на заняткі, ён неспадзявана пхнуў дзяўчыну, якая ад нечаканасці выпусціла сумачку. Уладзімір хацеў папрасіць прабачэння і зазірнуў ёй у твар. На яго, хітра прыжмурыўшыся, глядзелі вялікія цёмна-карыя вочы. Уладзімір разгубіўся і прамармытаў штосьці няскладнае. Дзяўчына ўсміхнулася і, нагадаўшы, што ён спазняецца на заняткі, пайшла. Славін, вядома, у той дзень спазніўся, але і седзячы на занятках, нічога не чуў і не бачыў. Перад вачыма быў яе твар, у вушах звінеў яе голас. Ён праклінаў сябе за непаваротлівасць і кожны дзень ламаў галаву, як знайсці дзяўчыну. Цэлы тыдзень хадзіў на заняткі гэтай жа дарагой, нават спазняўся, каб абавязкова ў той жа час быць на тым месцы, дзе неспадзявана пхнуў дзяўчыну, але ўсё было безвынікова. І вось аднойчы іх роту строем прывялі ў паліклініку на прышчэпку. Славін баяўся ўколаў і, хвалюючыся, увайшоў у працэдурны кабінет, а там. яна. У Славіна мову адняло, а яна пачырванела і камандуе: «Кашулю зняць!» Уладзімір так засаромеўся, што сеў на крэсла і чамусьці стаў здымаць боты. А дзяўчына засмяялася і кажа:

— Я прышчэпак на нагах рабіць не ўмею, хоць вам і трэба было зрабіць, каб на заняткі не спазняліся.

Зараз Славін зразумеў, чаму дзяўчына ведала тады, пры першай сустрэчы, што ён сапраўды спазніўся на заняткі. Яна працавала ў паліклініцы НКУС і добра ведала, калі пачынаюцца заняткі ў афіцэрскай школе. То чырванеючы, то бляднеючы, ён, пасля таго як дзяўчына зрабіла яму прышчэпку, даведаўся, калі яна заканчвае работу, і, вядома, вечарам сустрэў яе. Пазнаёміліся, пасябравалі і, калі лейтэнант міліцыі Славін з’язджаў з Ашхабада, дамовіліся, што, уладкаваўшыся на новым месцы, ён абавязкова выкліча яе і яны пажэняцца.

«Так, але гэта было там, у вялікім горадзе, а як яна паглядзіць на жыццё тут, дзе вакол тайга?» — сумна падумаў Славін.

Ён так задумаўся, што ажно здрыгануўся, калі нечакана пачуў стук у дзверы. Увайшоў Алтынін.

— Ну, як пачуваецца новае папаўненне? — усміхнуўся ён.

— Звычайна, таварыш маёр. Уладкаваўся добра, паглядзеў на пасёлак.

— Ну, ну, давайце абвыкайце. Заўтра раніцай я вас асабоваму складу прадстаўлю.

3 Маёр Мачалаў

Вузкая вулачка, заціснутая па баках дашчаным плотам, змейкай узбіралася на пагорак.