Гаспадыня PDF

Як захоўваць зімой свежыя слівы-венгеркі

Пад поўдзень, калі ўжо зусім прасохла раса, слівы з чаранкамі зразаюць нажніцамі, як

мага асцярожней, каб не сцерці пылок. Адразу ж укладваюць у шкляныя слоікі ці ў

асмоленыя кадоўбчыкі, перасыпаючы просам. Слоікі абвязваюць пузыром, звонку

залепліваюць смалой і закопваюць у склепе на глыбіню аднаго локця. Кадоўбчыкі,

найлепшым чынам асмоленыя, топяць у вадзе, як агуркі. Абручы іх павінны быць заліты

смалой і шчыльна аблеплены, іначай вада можа трапіць унутр праз шчыліны, што пад

абручамі нельга заляпіць 1.

__________

1У рускай кнізе раюць закопваць у лёд гэткім чынам вішню і агрэст, але без проса, толькі

перакладаць лісцем. Я сама ела агрэст і вішню ў Расіі на Каляды.

_________

Захоўванне груш да позняй зімы

Не пераспелыя, больш стойкіх сартоў (вінныя і іншыя) грушы доўга ляжаць затопленыя ў

вадзе. Да сярэдзіны зімы яны не трацяць свежасці, калі, укладваючы іх, прытрымлівацца

ўсіх мер перасцярогі, як і пры захаванні сліў. Розніца толькі ў тым, што іх можна

перасыпаць мяккай сечкай у некаторых выпадках (аб чым глядзі ў наступным раздзеле).

Захоўванне садавіны

Лепш за ўсё ляжаць зімой плады не зусім спелыя, аднак яны павінны павісець на дрэве

належны час, бо іначай зморшчацца. Знятыя ў адпаведную пару, даспеюць лежачы і не

будуць змяняцца. Між тым паспелыя на дрэве хутка гніюць.

Садавіну неабходна абіраць у ясны дзень, зрываць і класці асцярожна. Нельга кідаць, ціскаць і абдзіраць. Трэба лёгка ўкладваць у кошыкі і ў іх адразу ж пераносіць у склад.

Плады ніколі не кідаюць у кучу, калі маюць намер добра захаваць 1. У сухіх скляпах іх

кладуць на паліцы, высланыя цёртай саломай, так, каб яны не дакраналіся адзін да аднаго.

Праз восем — дзесяць дзён выціраюць палатном, іначай вільгаць, якая выступае на

пладах, шкодзіць ім, выклікае гніенне. Выціранне паўтараюць спачатку кожныя два тыдні, а потым усё радзей, бо колькасць вільгаці памяншаецца. Пры гэтым выносяць гнілую

садавіну, бо з яе выдзяляюцца рэчывы, што спрыяюць гніенню іншай, яшчэ цэлай.

Вільготную салому замяняюць свежай.

Старанна аберагаюць плады ад пацукоў. Іх трэба знішчаць пры дапамозе пастак і атруты.

Садавіну неабходна захоўваць і ад маразоў: калі-нікалі запаліць печ ці, як яе ў склепе

няма, прынесці жароўні з распаленым вуголлем. Апошні спосаб лепшы, бо звычайна ў

склепах печы бываюць без комінаў, і дым з іх насычае плады настолькі, што яны робяцца

непрыдатнымі для ежы.

У цёплы час і ў адлігу належыць адчыняць вокны для праветрывання садавіны. Трэба

мець на ўвазе, што зімовыя, вельмі цвёрдыя сарты, прызначаныя для скарыстання пад

вясну, лепш класці на асобныя паліцы ці ззаду за тымі, якія будуць расходавацца раней.

Для хуткага ўжывання пакідаюць плады, сабраныя з меншай асцярожнасцю. Іх трымаюць

асобна і не змешваюць з больш устойлівымі.

Яблыкі, перасыпаныя ў пасудзіне сухім пяском, зберагаюцца найлепшым чынам. А ў

абмалочаным збожжы яны могуць ляжаць цэлы год. Іх льга нават укладваць у засекі,

аддзяляючы шырокімі слаямі жыта, каб зберагчы ад марозу. Плады адбіраюць здаровыя,

не пабітыя і не пераспелыя, іначай яны пачнуць гніць і шкодзіць жыта. Некаторыя

захоўваюць яблыкі ў ямах, змайстраваных, як звычайна для гародніны, а ўнутры

абкладзеных бярозавай карой. У іх садавіну перасыпаюць мяккай сечкай 2ці аўсянай

мякінай, потым засыпаюць глебай наўскос, а пасля першых марозаў абкладваюць гноем,

які выкідаюць ранняй вясной. Ямы робяць невялікімі, бо калі выняць адразу шмат

садавіны, яна хутка псуецца.

Яшчэ льга трымаць яблыкі ў бочках, затопленых у ваду, перасыпаўшы плады мяккай

сечкай альбо сваім лісцем ці просам. Знімаць іх дзеля гэтага заўсёды неабходна з

перасцярогамі перад поўным паспяваннем. Бочкі ж належыць самым старанным чынам

асмаліць звонку, асабліва каля абручоў, куды часцей за ўсё трапляе вада.

_________

1Некаторыя, наадварот, складваюць садавіну кучамі, а калі яна перастане пацець, с

гаранна выціраюць палатном і пераносяць у кошыках туды, дзе будзе захоўвацца зімон.

Там укладваюць на паліцы ці ў нейкія скрыні, перасыпаючы сухім пяском.

2Жытнюю салому старанна пераціраюць у машыне для трэння льну, потым сякуць на

кавалкі даўжынёй у палец. Сечку тую яшчэ добра малоцяць цапамі, каб стала мяккай, а

потым сушаць у печы.

________

Перавозка садавіны на далёкія адлегласці

Плады перасыпаюць у скрынях вотруб’ем ці просам або перакладаюць сухім імхом. Пры

магчымасці ўкручваюць кожную штуку ў паперу.

Як даўжэй захаваць кавуны і дыні

3 зімовых сартоў бяруць не зусім спелыя дыні і кавуны, укладваюць у бочкі, перасыпаючы

сухім попелам так, каб яны не дакраналіся да бакоў бочкі і не даставалі дно. Зверху

таксама насыпаюць тоўсты слой попелу. Пасля забіваюць пасудзіну накрыўкай,

асмольваюць і выносяць у сухое і халоднае памяшканне, напрыклад туды, дзе стаіць

садавіна, альбо закопваюць яе ў склепе на глыбіню аднаго локця 1.

Яшчэ льга класці дыні і кавуны на зіму ў жыта — іх засыпаюць глыбока ў засеках ці ў

сетцы альбо палатне вешаюць у склепе. Трэба толькі выбіраць непераспелыя і папярэдне

высушыць на сонцы.

__________

2 Некалькі штук у адну бочку не кладзіце, бо, па-першае, верхнія слаі ціснуць на ніжнія і

шкодзяць іх, па-другое, плады хутка пачнуць псавацца, калі бочку адчыняць і чапаць

попел.

_________

Як зберагчы свежыя лімоны

Да нас звычайна прыходзяць два транспарты з лімонамі: адзін у маі, другі ў верасні. У

гэтыя два месяцы неабходна зрабіць запас лімонаў на паўгода, бо потым яны вельмі

падаражаюць альбо іх зусім нельга будзе набыць.

У маі лімоны добра абціраюць сурвэткай, укручваюць кожны ў пергаментную паперу (але

не ў прамакальную) і засоўваюць паміж галінамі і лістамі свежых бярозавых венікаў,

аднак каб яны не ціснулі адзін аднаго. Венікі кладуць у лёд, і лімоны ў іх два-тры месяцы

ляжаць зусім свежыя. Абавязкова калі-нікалі іх вымаць, выціраць вільгаць і укручваць у

новую паперу. Тыя ж, што маюць прыкметы гніення, варта адкладваць, каб як мага хутчэй

іх расходаваць.

Другую частку лімонаў, для пазнейшага ўжывання, кладуць у шкляныя слоікі і заліваюць

сокам агрэсту, апісаным вышэй, а зверху яшчэ — алеем і абвязваюць пузыром і паперай.

Лімоны так захоўваюцца амаль што год без змянення смаку, а агрэставы сок, у якім яны

знаходзяцца, набывае натуральны лімонны пах і нічым не адрозніваецца ад лімоннага.