Неизвестно - Дубянецкі

Увесь рукапіс 329 старонак – у шэрай папцы “Для бумаг”, сшыты чырвоным сутажом (чырвоная жычка і ў якасці завязак на папцы).

Я праверыў свой экспромт. Ён ідэнтычны таму, што надрукаваны ў Лондане.

Алегавы “юрыдычныя” справы. Гарадскі пракурор яго заяву накіраваў пракурору Першамайскага раёну. Памочнік гэтага не прыняў справу “у вытворчасць”. Алег паскардзіўся. Рашэнне “памочніка” гарадскі пракурор адмяніў і загадаў асабіста райпракурору заняцца гэтым пытаннем. Гэты ўжо адказаў, што будзе трымаць Алега “у курсе справаў”.

Паказваў мне Алег і дакумент з-пад пяра М. Парахневіча. Ён даваў рэпліку ў газету наконт даклада Краўчанкі (сакратара Мінскага гаркама КПБ – рэд.) і выступлення Баўша (вучонага-філосафа – рэд.) супраць яго. Дык М.Па­рахневіч у якасці “адказу” толькі і напісаў, што даклад папярэдне быў абмеркаваны на бюро ГК КПБ і на пленуме не выклікаў адмоўнай рэакцыі. Пакінуў верш Зьніча (псеўданім Алега Бембеля – рэд.) “…На той единственной – гражданской…”, 28 радкоў.

Зьніч

“… НА ТОЙ ЕДИНСТВЕННОЙ – ГРАЖДАНСКОЙ…»

… я малюся, каб вас не забілі,

Красавіцкай вясны вартавыя!...

каб мы першы запал не згубілі,

калі й дужы – ад стомы! – завые…

каб мы памяць ня здалі журбе,

што ў “спецхранаўскі” зьвязана клунак…

каб мы зьведалі: самі ў сабе

мы й пагібель нясём, і ратунак…

самі “…ўмылі Расію…” крывёй,

пелі катам “асанну” звонка…

і пачаўся ў Краіне маёй

“натуральны адбор” …падонкаў…

і узьлез самы хцівы зь іх

на скрываўлены, попельна-пыльны

трон… і ў процьме Сусьвету узьнік

“новы лад” – мафіёзна-дэбільны…

але, ўрэшце, на сьвеце – Вясна…

“мутагены” – і ў пекле магчымы!..

сьвет, напэўна, ўратуе – вайна

з прайдзісьветамі –

ў кожнай Айчыне!..

я, тутэйшага племені сын,

клічу ўсіх – ад Сіднея да Ніццы:

“Людцы, Гамлеты розных Краін,

мы паранены…

час – памірыцца…”

…высьпявае мой сьпеў пад цяжарам

шматаблічнага ката “ў цывільным”…

новы лад – з чалавечым тварам,

а не з тым – мафіёзна-дэбільным!..

[6 жніўня 1987 г.]

8 жніўня 1987 году. Першачарговы клопат беларускага паэта ў сталіцы. Хто б на што падумаў! Мабыць, перад усім згадваліся б літаратурна-творчыя і выдавецкія справы. Яшчэ, магчыма, падумалася б пра “тэхнічнае забеспячэнне” – там пра паперу, пішучую машынку і г.д.

Усё гэта было б натуральна. Але ж ёсць яшчэ важнейшыя цяпер клопаты ў сапраўдных беларусаў – дзе знайсці ў Мінску беларускую школу для сваіх дзяцей. Толькі гэтым цэлае лета і заклапочаны паэт Леанід Дранько-Майсюк. Ён свайму Васільку не ў стане знайсці такой школы. У бліжэйшай ад яго СШ №20, што на Камсамольскай вуліцы, яго слёзна прасілі, каб не пакідаў у іх сваёй заявы – бо ім будзе, маўляў, вельмі цяжка наладзіць навучанне на беларускай мове. Перапісаў ён сваю заяву на сярэднюю школу №42 на вуліцы Якуба Коласа, аднак яе не прынялі. Прычына – “Вы не належыце да нашага раёну”. Дзіўная прычына! Гэтая школа “з французскім ухілам”. Сюды возяць дзяцей з усяго гораду. На французскую мову. А вось на беларускую нельга. Тут ляжыць 25 заяваў у беларускі першы клас. Пачалася энергічная “апрацоўка” бацькоў, каб забіралі назад свае заявы. Трое ўжо скарыліся – забралі.

І ў гарадскім, і ў раённым аддзелах народнай асветы вырашыць пытання не хочуць, пасылаюць з адной школы ў другую.

Чым ўсё-такі скончыцца гэтая не зусім паэтычная эпапея беларускага паэта?

9 жніўня 1987 году. Недзе ў першай палове сакавіка М.М. пасадзіла незвычайную кветку. Гэта быў гваздзік з прэзентаванага мне Сакратарыятам СП букета да майго 60-годдзя. Калі букет сваё адстаяў, М.М., прыбіраючы яго, заўважыла, што адна расліна пусціла моцныя карэнні і сама зялёная, кусцістая. Гаспадыня адшчыкнула адзін флянсік і ўваткнула яго ў вазон. Парастак не разгубіўся ў новых умовах, ён хутка пайшоў у рост і ў сваю чаргу пачаў добра кусціцца, вымахаў угору аж на 75 см і нават шчодра абсыпаўся пупышкамі, ад якіх трэба было яго часткова вызваляць. І вось цэнтральны бутон распусціўся ў вялікую прыгожую ружовую кветку. Сёння-заўтра раскрыюцца яшчэ два бутоны.

Надоўга зацягнуўся мой юбілей! 29 ліпеня павіншавала “Литературная газета”, у палове жніўня зноў расцвітаюць гваздзікі, падораныя 4 сакавіка! Толькі вось Галя заўважыла, што юбілейныя “саюзпісьменніцкія” гваздзікі былі чырвоныя. Аднак у нашай хаце яны “пасаромеліся” свяціць гэтым колерам…

10 жніўня 1987 году. Сёння здаў у выдавецтва добрую нізку твораў Войцеха Жукроўскага. На працягу мінулага месяца пераклаў цудоўную невялічкую яго аповесць “Лёшка” і дзве навелкі – “Уваскрэслы Лазар” і “Прыяцель з Люлічанга”. Гэта ўсё мяркуецца надрукаваць у альманаху “Далягляды” у наступным годзе.

Прынялі рукапіс Барыс Сачанка і Васіль Сёмуха. Рэдактарам будзе Васіль. “Папярэдні свой прысуд вынесу паслязаўтра, у сераду”, – сказаў Васіль. Такія паскораныя тэмпы мяне задавальняюць. Паспець можна рэдактару і якасна прачытаць. Усё-такі амаль тры дні. Аб’ём рукапісу таксама “амаль тры” аркушы. А Васіль, я ведаю, можа хутка і старанна рабіць.

12 жніўня 1987 году. Васіль Сёмуха адобрыў сёння майго Жукроўскага не толькі “папярэдне”, як казаў, але ж і канчаткова. Ён даволі ўважліва вычытаў рукапіс, бо нарабіў трапных заўвагаў, выправіў адну цікавую памылку перакладчыка. Працаваў, відаць, не толькі маючы перад сабою польскія тэксты твораў (ён іх браў у мяне), але ж не ленаваўся зазіраць у добры слоўнік польскай мовы. Каб падлавіць перакладчыка. І падлавіў! Вопытны рэдактар і дарадчык. Калі яны, гэтыя рэдактары, і патрэбны, дык толькі такія – адукаваныя, шмат’языкія.

У Доме Літаратара сустрэўся з Іванам Чыгрынавым. Мы даўно не бачыліся і таму былі абодва радыя гэтаму спатканню. Усё-такі так доўга жылі ў адным доме, у адной школе вучылі дзяцей сваіх. Я ведаю Іванавы банапартызм і ўжо даўно паблажліва да яго стаўлюся. Праўда, мы ледзь не на ўсе існуючыя блізкія нам праблемы глядзім зусім іншымі вачыма. Вядома, ён сваімі, я сваімі. Але ж і ацэнкі нашы адных і тых самых з’яваў, падзеяў, людзей вельмі часта супрацьлеглыя.

Вось, напрыклад, высветлілася сёння: ён рэзка адмоўна ставіцца да Адама Мальдзіса і яго дзейнасці літаратуразнаўцы. Я вельмі паважаю гэтага выдатнага навукоўца, мілага чалавека. І зусім незразумелая мне чыгрынаўская нянавісць да нябожчыка Караткевіча. Ён абражаў яго як чалавека, не раз падкрэсліваў яго “мізэрнасць” (!?) літаратурную. Няўжо зайздросціць Валодзевай пасмяротнай славе, што ператварылася ўжо ў культ? Нечакана для мяне Іван Гаўрылавіч пачаў джгаць і У. Дамашэвіча (маўляў, сіянісцкі падпявала), якога я паважаю як прынцыповага, смелага беларускага дзеяча. Перапала, вядома, і Н. Гілевічу... Апошнія дзве антыпатыі я расшыфраваў: Івану зайздросна, што абодва сталі шырока папулярнымі пасля іх публічных выступленняў у абарону беларускае мовы.