Неизвестно - Дубянецкі

Дэлегаты прыхільна сустрэлі прамову Анатоля Клышкі. Некаторыя нават іранічна, па-птушынаму, заквахталі, зацьвіркалі. Нехта ў гэтым жа стылі “зашаптаў”: “Вось дык птушка! Вось дык гусь!”.

Затое камсамольца Гурына абсьвісталі ў тым ліку і за пахвалу ў адрас гэтага самага Лукшы, як “комсомольского поэта, автора комсомольских песен”.

Усяго ў спрэчках на зьезьдзе выступіла разам з гасьцямі нібыта 35 чалавек. Шмат якія прамовы застануцца ў памяці незалежна ад іх накіраванасьці. Там я прыгадаў прамову М. Матукоўскага. Усьлед за Аляксеем Дударавым ён добра адлупцаваў Міністэрства культуры, якое часта адхіляе выдатныя беларускія п’есы, затым хапае іх пасьля таго, як яны пасьпяхова пайшлі ў Маскве. Даў ён гэтаму Міністэрству і за разбурэньне ў рэспубліцы каштоўных помнікаў архітэктуры. За гэта яму дзякуй! Аднак гэты беларускі драматург, уласны карэспандэнт маскоўскіх “Известий” на Беларусі, выступіў адначасова і як махровы русіфікатар-“тэарэтык”. Ёе панёс нейкую статыстычную лухту пра шматнацыянальнасьць Беларусі, а адгэтуль і патрэбу ў рускай мове. “Зьмешаныя шлюбы, якіх у нас найбольш у Саюзе, – сказаў Матукоўскі, – таксама апраўдваюць ужываньне ў такіх сем’ях рускай мовы” і г. д.

Добрае ўражаньне пакінула прамова Аляксея Карпюка. Я ўжо пра яе пісаў. Ніхто яшчэ ня памятае, каб цэнзура называлася “у нас” сваім імем. Аляксей пасьля свайго выступленьня расказваў мне, што яго нават угаворваў І. Антановіч, каб не чапаў Галоўліт (Антановіча папярэдзіў Гілевіч!).

Аляксею пашанцавала, што ён выступіў пасьля Дзяльца, а не наадварот. Дзялец намагаўся б парыраваць. Сам старшыня Дзяржкамвыду і цяпер паказаў сябе рэакцыянерам, які апраўдвае жорсткасьць і шматграннасьць цэнзуры. Ён абвінавачваў пісьменьнікаў, што “пішуць ня тое і ня так”, прачытаў і тут верш Адама Глобуса “Сьцяна”, які, на яго, Дзяльцову, думку, пацьвярджае мэтазгод­насьць “прынцыповага рэдагаваньня”.

У цэлым цікавае выступленьне было ў Генадзя Бураўкіна. Аднак яго жорсткія словы ў адрас дакладу, з якім выступіў Максім Танк, былі ўспрынятыя як выпад асабіста супраць усё-такі паважанага Максіма. Такой “вастрыні” Генадзю трэба было пазьбегнуць, ведаючы, што якраз у ім усе бачаць пераемніка састарэлага “кіраўніка” СП. У адной фразе Генадзь сабраў да купы ўвесь сакратарыят СП. Выказваючы незадаволенасьць дакладам, ён у адным месцы эмацыянальна сказаў: “А яго ж рыхтавалі: адзін акадэмік, два кандыдаты навук, два жывыя класікі!” Усе ў адпаведныя месцы падставілі мысьленна самога Танка – акадэміка, Ніла Гілевіча і Васіля Зуёнка – кандыдатаў навук, Івана Чыгрынава і Барыса Сачанку – жывых класікаў”. Калі з гэтага боку разглядаць даклад, дык, скажам мы, асноўных яго натхніцеляў, падрыхтоўшчыкаў і праўшчыкаў трэба шукаць ня тут, а ў ЦК КПБ. Даклад меў на мэце толькі адно – ухваліць курс партыі, пахваліць XXVII яе зьезд, заявіць аб вернасьці партыі, а мімаходзь там-сям сьпісамі прыводзіць імёны тых ці іншых пісьменьнікаў і іх творы, не аналізуючы апошнія.

Ня буду разьбіраць рускамоўнае выступленьне Алеся Адамовіча. Яно, вядома ж, было ў асноўным прысьвечанае міру і адрасавана urbi et orbi. Апроч таго, гэта адначасна быў і рэзкі выпад супраць Барыса Сачанкі, Леаніда Гаўрылкіна і іншых.

Заслугоўвалі ўвагі выступленьні Анатоля Грачанікава, Яўгена Лецкі, Аляксея Дударава, Віктара Карамазава, Віктара Каваленкі, Адама Мальдзіса, Дзьмітрыя Бугаёва, хаця гэта не азначае маёй згоды з усімі іх пастулатамі.

Можна з трыбуны часам пачуць прыгожыя і правільныя словы, аднак у жыцьці ты ніколі ня ўбачыш гэтай прыгажосьці, гэтай праўды, калі яе пасе партыйная бюракратыя. Вось прайшлі выбары кіруючых органаў пісьменьніцкай арганізацыі і яе дэлегатаў на усесаюзны зьезд. “Выбралі” таго, каго загадзя вызначылі ў ЦК. Вядома, дапусьцілі тут некалькі і не патрэбных ім асобаў, каб не было бунту падчас галасаваньня.

Магчыма, я яшчэ вярнуся калі-небудзь да вынікаў нашага зьезду. А цяпер пакуль стаўлю кропку.

26 красавіка 1986 году. Субота. Марыя паехала на сваё “Узгор’е”. З Галяй-сястрою, на машыне Лемешавых. Захапіла з сабою некалькі вязанак кніг, газетаў і ўсялякіх папераў, што патрабуюць разбору і нейкай сістэматызацыі. Можа, калі-небудзь дойдуць да іх рукі. Дома ўжо няма чым дыхаць ад гэтых скарбаў. Трэба б добрую палову некуды збыць.

Яшчэ з ранку пазваніў Лёня Зубараў. Ён ужо некалькі разоў і перад гэтым тэлефанаваў пасьля доўгага перапынку. Пахваліўся, што ў чацьвярговым нумары “Знамени юности” Някляеў даў два вершы Зьмітрака Бядулі ў яго перакладзе.

Гэта мяне прымусіла ўзяцца за газеты. Сёньня ж і “ЛіМ” зьездаўскі павінен быць. Знайшоў перш за ўсё “Знаменку”. На чацьвёртай старонцы пад агульным загалоўкам “Из чистых криниц. Стихи из поэтического наследия Змитрака Бядули”, зьмешчаны два лірычных вершы – “Позвольте вас любить” і “А в бору”. Пераклады выдатныя. Паказваю іх сваёй паэтцы і перакладчыцы Галі. Праз паўгадзіны яна вярнула мне “знаменку” са словамі адабрэньня. Пацікавілася, ці перакладчык выпадкова ня мае музычнай адукацыі. Я пацьвердзіў яе здагадку. Гэта адчуваецца па яго вершах, кажа яна, па бездакорнай іх рытміцы; праўда, апроч рытмікі, вершам яшчэ штосьці патрэбна. А хіба тое “штосьці” ў Лёні дрэннае? – пытаю я. На што атрымаў адказ, які і быў завяршэньнем разбору Лёневай творчасьці: “А я гэтага не сказала”.

На зьезьдзе я сустракаўся з Нінай Ватацы, пахваліў яе новую кнігу “Шляхі” пра Максіма Багдановіча. Раптам яна спытала, ці ведаю я Леаніда Зубарава. Я сказаў, што ведаю. Тады пасьледавала новае пытаньне пра маю ацэнку яго творчасьці. Адказаў шчыра, што ўхваляю. Ніна Барысаўна таксама добра адгукнулася пра яго пераклады Багдановічавых вершаў. Нават сказала, што яны ў гэтых перакладах больш натуральна гучаць, чым у іншых. А Н. Ватацы – глыбокі знаўца творчасьці М. Багдановіча.

Гартаю “ЛіМ”. Як і трэба было чакаць: матэрыялы зьезду пачынаюць друкаваць не з уступнай прамовы народнага пісьменьніка Беларусі Васіля Быкава, а з прамовы кандыдата ў члены Палітбюро ЦК КПСС М. М. Сьлюнькова. Усё як у жыцьці – шыварат-навыварат! Дзе ж тут той “сьвежы вецер XXVII зьезду”, аб якім не перастаюць крычаць у друку, па радыё, па тэлебачаньні?

Адразу за зьездаўскімі матэрыяламі на 10-й старонцы падвярстаныя інфармацыя і фотаздымак пад агульнай назвай “Працяг знаёмства з “Панам Тадэвушам”. Гэта пра тое, як “на сустрэчу з чытачамі прыйшлі Я. Семяжон, В. Рагойша, М.Татур, В.Шаранговіч і У. Казьбярук”, каб расказаць пра чарговае выданьне “беларускага” “Пана Тадэвуша”.

Тры калонкі 10-й старонкі і ўсе пяць 11-й старонак прысьвечаныя Зьмітраку Бядулю. Надрукаваны матэрыялы Барыса Сачанкі – “Паклон і падзяка” (мне вельмі імпануе зьмест менавіта такога загалоўка), А. Рагулі – “Маштабнасьць думкі”, В. шымановіча – “Ля вытокаў нацыянальнага тэатру”. У Сачанкаўскі артыкул завярстаны вялікі партрэт юбіляра.