Юры Станкевіч - Луп

— Іш, ваўчара,— сказаў ён ласкава.— Прадаецца?

— Купі,— вяла прапанаваў Карнюшка.

— Няма купіла,— усміхнуўся той.

Акцёр заўважыў:

— Вочы ў цябе і ваўка падобныя, аднолькавыя, ці што.

— Я ж не звяруга які, а звычайны студэнт. Так вось, дзядзька.

— Калі адзін від занадта размножыцца, то ён натуральна пагражае іншым,— зноў пачаў муж­чына з тэр’ерам,— а вось што з ім самім потым будзе?

— Пакуль такое назіраецца толькі за чалавекам,— сказаў Акцёр.

— Я гадоў пяць таму і трусоў біў, і свінню мог шылам у сэрца, а цяпер не, не магу,— умяшаўся раптам Студэнт.— Прыеду ў вёску да маці, да сваякоў і, як ні ўпрошваюць, не магу.

Студэнт паглядзеў на Лупа, сустрэўся з ім позіркам і адвёў вочы першы. Ён раптам успомніў, адкуль ідзе, з кім быў некалькі гадзін запар, і нібы гарачая хваля падступіла яму да сэрца. Студэнт быў закаханы і правёў ноч са сваёй дзяўчынай, але вымушаны быў рана пайсці ад яе, бо яна жыла ў асобным пакойчыку ў інтзрнаце, куды ён вечарам ледзь-ледзь прайшоў, бо пасварыўся з вахцёркай. Цяпер ён быў у тым асаблівым узрушаным настроі, калі хочацца зрабіць нешта добрае, значнае, і забрыў сюды, на рынак, проста так, але смела далучыўся да падзей, якія разгортваліся перад ім у гэтым кутку, адкуль пабліскваў на яго вачыма воўк, да якога ён таксама адчуваў нейкую незразумелую сімпатыю.

— Пэўна, з узростам, са свядомасцю прыходзіць і спачуванне,— сказаў Акцёр.

— У каго як,— кпліва кіўнуў на Карнюшку Мешчанін.

Карнюшка зразумеў:

— А ён што, травой харчуецца? На волі толькі і робіць, што забівае!

Філосаф пакратаў зуб і паморшчыўся.

— У яго праграма — санітарныя функцыі выконваць, ён жа драпежнік. Але ў наш час ён не патрзбны.

Мешчанін захваляваўся:

— А многа іх у нас, ваўкоў? Ну, тысяча ў рзспубліцы, не больш. А сабак у горадзе тысяч трыццаць будзе, а на Зямлі, чытаў, больш як паўмільярда. Колькі яны таго ж бялку з’ядаюць?

Філосаф падумаў і прызнаў:

— Так, ланцуг — гэта занадта. Забі, а не катуй.

— Дзіўная логіка,— усміхнуўся Студэнт.

— А ты ведаеш, што такое воля? — раптам пыхліва спытаў Карнюшку Акцёр, і ўсе навокал закІЕалі галовамі, загаманілі: «Так, так, воля...»

— Вам, вучоным, відней,— сказаў Карнюшка.

— Дык вось, воля,— Акцёр на секунду задумаўся, усміхнуўся і працягваў шматзначна,— во­ля — гэта пазнаная неабходнасць!

Ён узняў палец і звярнуўся да Філосафа:

— Правільна я кажу?

— 3 погляду класікаў правільна.

Мешчанін пакутліва зморшчыў лоб і хацеў нешта сказаць, але яго апярэдзіў Студэнт.

— Давайце прымем радыкальнае рашэнне і пакараем яго за пазбаўленне волі,— Студзнт кіўнуў на Карнюшку.

— Не маеш права,— узлаваўся той, тым не менш ашаломлены неспадзяваным націскам.

Луп па-ранейшаму стаяў спінай да плота і раўнадушна пазіраў на натоўп. Ён амаль супакоіўся, але быў усё-такі насцярожаны, бо нешта падказвала яму, што ўвесь гэты гармідар мае дачыненне да яго. Ён адчуваў моцны голад, але Гаспадар не думаў пакуль што карміць яго. Яму хацелася легчы, бо ён стаміўся, але падсвядомае адчуванне сваёй выключнасці, нейкай засцярогі перашкаджалі яму. Луп трываў, чакаў, калі ўсё скончыцца і Гас­падар пойдзе з ім дамоў ці куды-небудзь яшчэ. Ён прывык трываць. Прама перад сабой ён бачыў хлопчыка (гэта быў сын Акцёра), які ўвесь час сустракаўся з ім позіркам, і Луп пакрысе пачаў адчуваць нейкую раздражнёнасць.

12 гадзін.

— Пара.

Мастак апрануў на світэр куртку, зверху штармоўку і ўскінуў за плечы рукзак.

Рыта таксама пачала апранацца.

— Пр^вяду цябе крыху, усё роўна ў магазін трзба.

Мастак паморшчыўся, але кіўнуў у знак згоды — ён не любіў праводзін.

Яны выйшлі на вуліцу, і халодны паўночны вецер адразу накінуўся на іх, разлахмаціў валасы. Між дамоў, нібы ў аэрадынамічнай трубе, ён быў асабліва дакучлівы і ўчэпісты.

— Што, пойдзеш праз рынак?

— Рынак не яма — пайду прама...

Яны спыніліся ля таго месца ў агароджы, дзе жалезны прут быў выламаны і да дзіркі вяла сцежка. Туды і назад пралазілі час ад часу людзі.

— Так бліжэй, адразу на прыпынак выйду. Мастак прыхіліў да сябе жонку. Яе нос даставаў якраз да верхняга гузіка яго штармоўкі.

— Мужчыны не ведаюць, што такое чакаць,— сказала Рыта.— Я баюся чамусьці.

— Прымхі,— усміхнуўся Мастак.— А калі б ты была жонкай марака, бортправадніка ці футбаліста?

Ён махнуў рукой і палез у дзірку. Амаль праз дзесятак крокаў плынь рынку праглынула яго. Нейкі маладзецкага выгляду дзяцюк адразу прапанаваў яму ношаныя боты за пяць рублёў і ватоўку за чырвонец; пацягнуліся рады гандляроў-кааператараў, падлеткі са шчанюкамі, дзядзька з вавёркай у дротавай клетцы. Таксама ў клетцы, толькі драўлянай, прадавалі ястраба з падразанымі крыламі. 3 кардонных скрынак вытыркаліся

трусіныя вушы. 3 другога канца рынку чутны быў енк — прывезлі свіней.

Мастак ямчэй ускінуў рукзак і пайшоў праз натоўп, часам спыняючыся і ўглядаючыся ў тое, што міжволі цікавіла яго. Спачатку, як толькі яны з Рытай атрымалі ў гэтым раёне кватзру, ён часта заходзіў сюды — паназіраць. Але выгляд жывёл, якіх пазбавілі волі, быў яму непрыемны. Тым не менш Мастак скіраваў у той бок, дзе была пакінутая будка шаўца — там ён убачыў людзей, якія схлупіліся разам, і пацікавіўся: што прадаюць? Ён ужо некалькі разоў пачуў слова «воўк». Мас­так праціснуўся бліжэй і сапраўды ўбачыў на ланцугу ваўка. Ён згледзеў, што гзта быў даволі буй­ны экземпляр. Блукаючы ў запаведніку, ён бачыў аднойчы такіх жа, толькі вольных, якія прамільгнулі на ўскрайку лесу і зніклі бязгучна, як цені. Ён успомніў, што, здаецца, чуў ад некага пра тое, быццам у адной з навакольных вёсак трымаюць ваўка, але ж такія выпадкі былі нярэдкія. Здаралася, ваўкоў гадавалі леснікі.

Мастак пачуў: людзі вакол жывёліны ўсхвалявана спрачаюцца. Ён прыслухаўся.

— Ты б, дзядзька, выпусціў свайго звера ў лес,— гаварыў высокі ўсмешлівы хлопец, якога тут звалі Студзнтам,— а мы цябе ўхвалілі б.

— Тата,— падтрымаў Студзнта Ігар,— няхай яго адпусцяць!

Карнюшка спахмурнеў.

— Калі не прадам, ён і далей мне замест сабакі будзе.

Мешчанін абурыўся.

— На ланцугу ён усё роўна загіне. Прырода свайго патрабуе.

Акцёр велічна падняў руку.

— Ты ведаеш, лабідуда, на што ты яго пасадзіў? — спытаў ён.

— Ведаю,— разгубіўся Карнюшка.— На ланцуг.

— На сумленне сваё!

У натоўпе загаманілі.

— Не разумею я сучаснай вёскі,— працягваў Акцёр,— і што за людзі там жывуць — невядома! Там усе такія, як ты?

Карнюшка засоп.

— Ды не,— сказаў Студзнт,— ён выключэнне.

— Спецыяльнасць нават ёсць — забойшчык жывёлы,— гнуў сваё Мешчанін.— Днямі ў мясцовай газеце вычытаў: патрабуюцца вучні.

— Вясёлага мала,—згадзіўся Філосаф,—але ж, мяркую, некалі чалавецтва не стане есці жывёл.