З. Дашкевіч - Чарвяк

— А ці паслухаўся б той Філарэта? — паспрабаваў абараніць мітрапаліта Дзяніс.

— А куды б гэты той дзеўся? — іранічна перапытаў я і патлумачыў:—А не, медалі з ардэнамі—на стол! І будзь пэўны, што забараніў бы імгненна, бо з васьмюдзесяццю працэнтамі праваслаўных трэба ж заігрываць манарху—згубіць прыязнасць у вачах іхніх ніяк нельга, а тым больш у крызісны наш час, калі трон і так ледзь рыпіць. Але ж не, і першасвятар заігрывае, толькі з цэзарам, каб цэрквы будаваць, што пустуюць потым; каб шанавалі цябе валадары зямныя на ўсіх прыёмах. Славы хочацца, а ў рэшце-та рэшт, уся справа ў гэтым: “Славу людзей больш узлюбілі, чым славу Божую!”— эмацыйна завершыў я словамі евангеліста Яна, і пасля паўзы спакайней дадаў: — Што ж, яны сваё пажнуць, як пажалі іх папярэднікі, толькі тады гэта ўжо нікому не будзе цікава — тады нас, па ацэнках ААН, будзе паўтара-два мільёна пад канец стагоддзя. І гэта па ацэнках аптымістычных.

Я замоўк. Дзяніс маўчаў таксама. У цішы, ён уражана прамовіў:

— Страшна нават спаць класціся пасля такога.

— Ды я і сам у шоку,—давялося мне ўздыхнуць—так выклаўся я ў размове гэтай, што адышоў ад рэшкі і сеў на нару, трымаючы ў руках пусты кубак.—Але, Дзёня, пакуль ёсць пару-тройку чарвякоў, гатовых пуза пакласці, дык мо шчэ не ўмёрла надзея?

— Так, Дзімон, ёсць яшчэ ў нас надзея!—рашуча пацвердзіў праведны чарвяк.

— Тады трэба зарывацца ў нару, сябра, выспацца. Заўтра ж ужоапошні дзень я ў пенатах гэтых.

— Можа не паедзеш яшчэ?

— Паеду, Дзёня, інакш быць не можа. Ды і трэба ехаць, колькі ж можна лайдачыць тут?!—пасміхнуўся я. Людзі думаюць, што я тут пакутую, а я каўбасы жару і бакі вылежваю!

— Ды ладна, мог бы і адпачыць ужо троху,—заступіўся за мяне Дзяніс перад грамадскасцю.

— Я так наадпачываўся—далей няма куды. Тым больш, ведаеш, як змагар адзін казаў: “Стаміўся? Адпачні. Але пасля гэтага ты ўжо не будзеш рэвалюцыянерам!” А мне ж, Дзёня, хочацца яшчэ паслужыць Бацькаўшчыне.

Падняўся я, як заўсёды, па пад’ёму, а 5-й; а палове на 6-ю, як заўсёды, наеўся палажняковай кашы з Дзёнінымі каўбасамі і пірагамі; як заўсёды, ізноў лёг спаць; а 10-й, як заўсёды, мяне пабудзілі галасы ПКТэшнікаў, каторыя раз наццаць прывіталіся з Дзёнем, на што ён столькі ж разоў адказаў. Віталь, Алег і яшчэ нехта гукнулі вітанні мне і я з прасоння пракрычаў тры разы: “Здаровенька!”

Перад бяссонаю этапнаю ноччу трэба было б добра выспацца, і я намерыўся працягнуць рэалізацыю баявой задачы, але тут прыйшоў атраднік і выдаў вопісі, каб да абеда я перапісаў усе свае пажыткі. Раней я павярхоўна выконваў гэтае заданне, аднак бывала пару разоў так, што па прыбыцці на новае месца дыслакацыі рэчы, не запісаныя ў вопісі, вымаліся на склад калоніі, а адтуль забраць іх ужо нельга — толькі пры пераездзе ці вызваленні. А можна і не забраць — так знікла ўсё маё нажытае непасільнаю працаю дабро, калі выкідвалі мяне ў 2008-м са “Шклова”. Цяпер я стаўлюся да падрахавання маёмасці з усёй адказнасцю.

Пасля таго, як я ўсю раніцу адваяваў у баях з крывавым рэжымам, зрабіць столькі працы — за пару гадзін улічыць кожную нітку і тры разы зафіксававаць яе ў трох копіях вопісі, — было няпроста, але надзвычай неабходна — без гэтага ў новую атаку — чытай: на этап — мяне не пусцілі б.

Таму, па сваей глыбоцкай завядзёнцы, закіпяціў я салодкую гарбату, якую атрымаў яшчэ раніцою, засыпаў у яе сапраўдную заварку і распачаў бухгалтэрыю.

— Дзімон, ты як там?

— Усё пад кантролем, Дзёня. Вопісі дарабліваю—запарыўся, як пару вагонаў разгрузіўшы.

— Ну так, справа не з прыемных, — паспачуваў мне сябар і прапанаваў:—Мо заварым што на гулку?

— Дык давай. Што варыць будзем?

— Я завару каву, а ты стаканец вазьмі з сабою.

— Дамовіліся.

— І фотаальбом захаплю, паглядзіш на маіх.

— О, я таксама вазьму,—падтрымаў я ідэю, але ўзгадаў чыя змена працуе сёння і выказаў сумнеў, што атрымаецца ў нас фоткі прагледзець:—Толькі трэба будзе неяк дамовіцца з Жорам, каб у суседнія дворыкі завёў, бо гэты лёгка можа занаравіцца.

— Жору бяру на сябе, —запэўніў Дзяніс,—я з ім на адной назе.

Я засмяяўся.

— Ну глядзі.

На прагулку выходзілі мы ўдвох—Санёк на ўмовах ШІЗА на прагулку не меў права. Адчыніўшы дзверы на дах, я паспрабаваў зайсці ў бліжэйшы да Дзёні дворык, але Жора загадаў:

— Давай праз адзін.

Жора быў кантралёр — ды што кантралёр—чалавек, — вельмі моташны. Выдурваў ён галаву зэкам так, як ніхто іншы ў гэтай зоне.

Спыняў ён, напрыклад, брыгаду перад выхадам на працу і палову выправоджваў назад, у атрад, каб лепей выгольваліся—да бляску, а на саміх парушальнікаў рэжыму складаў рапарт за неналежны выгляд. Пяцідзесяцігадовыя зэкі потым апраўдваліся перад начальнкам: “Куды ж я выгалюся, мне шостыдзясятак, а не васемнаццаць годзікаў?! Ды станком, якому другі год.” І нават калі начальства разумела абсурднасць ці беспадстаўнасць рапартаў тых, прызнаць, што зэк мае рацыю — ніяк нельга — гэта ж пахісне аўтарытэт улады! Гэта ж кожны возмецца тады правы свае даказваць!—разважалі кіраўнікі рэжыму. А псіхалогія рэжымаўаднолькавая на ўсіх кантынетах. І хоць ты прывядзеш сведкам Ісуса Хрыста, рапарт супрацоўніка зоны/МУС/амапаі г.д., і г.д. на зэка—ісціна ў апошняй інстанцыі, і зламыснік павінен быць пакараны;таму старыкі пазбаўляліся перадач, сустрэч з роднымі, атаваркі і, абыякавыя, клыпалі да сваіх станкоў на прамзону. Усё адно — перадачы ім не было каму вазіць, на сустрэчы да іх не было каму ездзіць, атаварвацца ім не было за што.

Калі ж зэка трапляўся з характарам, а асабліва такі, каторы на ўмоўна-датэрміновае вызваленне не збіраўся і таму на парушэнні чхаць з Эйфелевай вежы — чытай: з ізалятара — Жору высылалі па месцы непасрэднага прызначэння, і тады Жорык куралесіў на ўсю — рапартаў пісаў столькі, у колькіх накірунках яго прасілі імгненна знікнуць. У такім выпадку зэк загружаўся на сутак 10-30 у пуню.

Апошнімі ж днямі пайшла такая пагалоска, што Жорж збіраецца не абы-куды, а за “вышкаю” (неў гуманны суд РБ, а ў Акадэмію МУС РБ). І ўжо самі кантралёры, сутаварышы ягоныя, скардзіліся парушальнікам: “Вось, цяпер Жора вам душу вымотвае, а стане праз пару год каляровым, будзе нам мозг гвалціць”,—круцілі яны пысамі і дадавалі рашуча:— “Трэба звальняцца!”

Неяк на прагулцы, пад час знаходжання майго ў ПКТ, пачуў я, як Жора аднаму са “злоснікаў” даказвае: “Я б тут і задарма працаваў—трэба ж камусці вас, бандытаў, ахоўваць!” І тады я ўжо сам не стрываў і выказаў бескарыснаму вертухаю ўсё, што я, злосны парушальнік рэжыму, аб ім думаю. Зрэшты не, не ўсё—адсоткаў дзесяць, але іх было дастаткова, каб Жора надзьмуўся, пачырванеў і заявіў, што на мяне будзе складзены рапарт і, адпаведна, я сяду ў ізалятар. Я парыраваў пачутым калісць ад бывалага: “Ды мне начхаць, Жора, я ў гэтых ізалятарах вырас!”