Алесь Яфімаў - Каменная ноч

Цяпер ужо цалкам аднавіў у сваёй памяці ўчарашні дыялог і разважаў над некаторымі момантамі. Адчуўшы гэта, Злы пачаў гаварыць:

— Ты думаеш, што можна ў любы момант узяць і ўсё скончыць? Абрынуць астэроід, спыніць цягнік часу... Прывесці ўсіх да адзінай роўніцы... Але пры гэтым ты верыш у нейкі працяг... Ці можна сказаць, што ты верыш у Бога? Я думаю, можна.

Але чаму ты спадзяешся на тое, што Бог пагодзіцца абрынуць астэроід цяпер? З якой нагоды? На гэтым жа трымаецца ўся твая ідэя-фікс: што Бог, Космас ці наасфера пойдзе табе насустрач... Я буду ўжываць слова «Бог», калі ты не супраць, чыста ўмоўна... І як ты не можаш зразумець, што твае хваравітыя жаданні не могуць паўплываць на задуму Бога?..

— Я і не прэтэндую... Але што, калі маё жаданне — і ёсць воля Бога? Ты ж сам казаў, што Бог не можа працягнуць сваю руку з Нябёсаў і такім чынам нешта змяніць у гэтым свеце... А вось у мяне з’явілася ідэя, якая цяпер здаецца відавочнай... Магчыма, у шматлікіх людзей у той жа час з’явілася такая ж ідэя. І ўжо некалькі чалавек па ўсёй Зямлі імкнуцца абрынуць астэроід...

— Бог думае пра людзей. Але ён не думае за людзей... Ты заўжды забываеш, што чалавек створаны вольным. А навошта? Навошта некаму ці нечаму Усемагутнаму ствараць штосьці незалежнае, хай нават і часткова? Гэта было б лагічна зрабіць чыста дзеля забаўкі. Аднак навошта тады ўводзіць нейкія правілы, рабіць Страшны Суд, дзяліць усіх на праведнікаў і грэшнікаў, каб потым першых пакінуць з сабой, а апошніх кінуць у пекла? Толькі сёння на Зямлі жыве больш за сем мільярдаў абсалютна ўнікальных людзей. А колькі іх жыло ўсяго ад пачатку часоў? Лічыцца, што больш за сто мільярдаў. І яшчэ раз: кожны з іх унікальны. Дык навошта ствараць такую колькасць людзей уручную, калі можна паставіць працэс на аўтамат? Гэта вельмі складаны алгарытм — на асобу чалавека ўплывае вялізная колькасць фактараў. А так дастаткова было б толькі стварыць асноўныя законы — у сэнсе, так званыя законы прыроды — і ўсё, «пладзіцеся і множцеся, і напаўняйце зямлю і валодайце ёю». Адносна чалавека гэты працэс цягнецца тысячы гадоў, але адносна Бога ён можа доўжыцца імгненне. А ўжо пасля — Страшны Суд, агляд вынікаў эксперымента. Дарэчы, воля чалавека можа з’яўляцца той пераменнай, якую нават Богу было б няпроста прадбачыць у самым пачатку... А тут — раз і ўсё гатова. І ёсць з чаго выбіраць. Найбольш паспяховыя ўзоры Бог пакідае сабе, няўдалыя трапляюць у пекла. Выглядае лагічным, што ў хрысціянскай канцэпцыі людзі не трапляюць у рай ці ў пекла адразу пасля смерці. Усе памерлыя «спяць» да заканчэння часоў. А ўжо потым, калі эксперымент скончыцца, усе будуць уваскрэшаны — будзе ўзноўлена кожная асобная мадэль чалавека. З унікальнай генетыкай, абставінамі станаўлення асобы, з жыццёвай гісторыяй і шэрагам іншых фактараў, якія ў сукупнасці сваёй і стварылі канкрэтнага чалавека. Гэта выглядае цалкам, як нейкая камп’ютарная праграма — спачатку ідзе стварэнне чалавечай адзінкі паводле аднаго складанага алгарытма, пасля інфармацыя захоўваецца, у алагарытме змяняецца адна пераменная (а ўсяго іх — амаль бясконцая колькасць), ствараецца наступная адзінка і гэтак далей. І геніяльнасць дадзенай праграмы ў тым, што сам чалавек можа змяняць пераменныя як для ўласнага алгарытма, так і для алгарытмаў іншых людзей непасрэдна падчас эксперымента. І ўрэшце збярэцца неверагодная колькасць вынікаў па кожнай асобнай адзінцы і Бог будзе мець доступ да ўсёй гэтай інфармацыі аднача­сова. Аднак зразумей: гэтае апісанне вельмі прымітыўнае ў параўнанні з тым, што, магчыма, адбываецца насамрэч. І вось тады якраз гэты твой цягнік і спыніцца...

— Ты хочаш сказаць, што мы патрэбныя Богу?

— Канешне ж. А як яшчэ можа быць?

— У сэнсе, з нейкага прагматычнага пункту гледжання. Ён жа павінен быць абсалютна самадастатковым...

— Не бачу ніякіх супярэчнасцей...

Ён ляжыць і думае над словамі Злога. Усё выглядае быццам бы лагічным. Аднак гэта ж Злы. Заўжды ён размаўляе нейкімі сафізмамі, якія знешне падаюцца слушнымі, аднак насамрэч з’яўляюцца падманам. Тым часам Злы працягнуў:

— Я гэта ўсё да таго, што ў Бога свае планы адносна чалавецтва. Унесці ў іх нейкія карэктывы ты не можаш апрыёры. А думаць, што ты з’яўляешся часткай гэтых планаў і нават нейкім яго партнёрам — занадта саманадзейна. Увогуле, мільёны людзей просяць Бога аб лепшым жыцці. І няўжо ты думаеш, што Бог хутчэй згодзіцца на тваю ідэю і дапаможа абрынуць астэроід, чым прыслухаецца да малітваў пра лепшую долю мільёнаў іншых?

— Мая ідэя мае на мэце не абрынуць астэроід... Яна, у канчатковым выніку, накіравана на выратаванне ўсіх людзей... Хіба можа параўнацца наіўная малітва пра бягучыя даброты з глабальнай ідэяй, якая дапаможа вырашыць усе праблемы адным махам? Нехта просіць пра здароўе, нехта — пра духоўную моц, нехта — пра паляпшэнне матэрыяльнага становішча... Але што гэта ў маштабах вечнасці?..

— Твая ідэя, магчыма, сапраўды з’яўляецца выратавальнай для вялікай колькасці людзей. Я ўжо казаў пра гэта... Аднак, па-першае, не для ўсіх. А па-другое, што больш значна, не думаю, што яна ўпісваецца ў планы Бога. Бо інтарэсы Бога і чалавека далёка не заўжды супадаюць.

— Гэта ж ты казаў пра тое, што Бог не прадухіліў бамбёжку Хірасімы... І ўсё такое... А я веру, што магу абрынуць астэроід... І якая розніца, па вялікім рахунку?

— Ты адмовіўся націснуць на чырвоную кнопку, памятаеш? Значыць, ты ўсё ж не хочаш браць на сябе адказнасць. Не хочаш ісці супраць Бога.

— Я адмовіўся не ад націскання кнопкі, а ад тэсту ўвогуле... Глупства нейкае... Падмена паняццяў...

— Хай будзе так. Але ж самае галоўнае ў тым, што ты ведаеш: няма паблізу такога астэроіда ці каметы, які б мог адным махам вынішчыць усё жыццё. Нават калі ляснецца такая ж глыба, якая калісьці забіла дыназаўраў, частка людзей, а зна­чыць — чалавецтва ў цэлым — гэта перажыве. Будзе адкінута ў развіцці на пару стагоддзяў назад і ўсяго толькі. Але ж твая задума не спраўдзіцца. Тым не менш, сучасная дыягностыка дазваляе сказаць, што ў бліжэйшай перспетыве — на тваё жыццё хопіць — нічога такога з Зямлёй не сутыкнецца. Усё, канец.

— Я дакладна ведаю, што каметы могуць быць доўгі час нябачнымі для даследчыкаў. А калі яны заўважаць небяспеку — будзе позна. Чалябінскі метэарыт паказаў, што чалавецтва і сёння безабароннае прад космасам. Акрамя гэтага, я ведаю, што выбух метэарыта ў атмасферы можа справакаваць сістэмы папярэджання пра ядзерны напад. І тады, дзякуючы аўтаматызацыі гэтых сістэм, можа пачацца атамная вайна. Дастаткова будзе запуску адзінай ракеты... Яшчэ я ведаю, што і адносна невялікі метэарыт можа прывесці да землятрусаў, цунамі, вывяржэння вулканаў... Гэта будзе вельмі брудна і страшна, а мне не хацелася б, каб людзі пакутавалі, але...