Кацярына Мядзведзева - Спадарыня Трынога

Іх хата была невялікая: гасціная, кухня і дзве спальні.

— Дзе ж яму паслаць? — разгубілася Блерта, а бабуля паціснула плячамі:

— Дзецьмі вы дзялілі адзін пакой. Яго ложак дагэтуль стаіць насупраць твайго. Толькі шырму вазьмі з гарышча.

Пераапранаючыся за шырмай, Блерта нібыта адчувала позірк брата. А ён пасмейваўся, заўважаючы яе збянтэжанасць, і апускаў вочы ў кніжку.

— Сяброўкі ў цябе ёсць? — спытаў неяк. — Паклікала б у госці мясцовых прыгажунь.

— Іголка ды мяцёлка мае сяброўкі, — усміхнулася Блерта, успомніўшы ўлюбёную бабуліну прымаўку.

А вось старадаўнія сябрукі Грэна заявіліся неўзабаве па яго прыездзе.

— Змяніўся ты, прыяцель, вельмі змяніўся, — казалі яны наперабой.

— Ды і вас не пазнаць, хлопцы, — ухмыляўся Грэн. А Блерта з жахам глядзела як яны топчуць падлогу бруднымі ботамі, сыплюць попел, паплёўваюць, напаўняюць кухню моцным духам поту, выпіўкі, тытуню. «Пачуе бабуля, не выветру», — безнадзейна думала яна. Хтосьці, падміргнуўшы, дастаў пляшку, і братка спытаў у Блерты шклянкі, «чорт з імі, сыдуць і кубкі, ды адшукай закуску, заставаўся ж пірог з трыбухамі, вы любіце трыбуху, сябры?»

Сябры пыталіся таксама:

— А памятаеш, як мы будавалі плыт і ледзь не патанулі ў кар’ерах?

— А як цябе дзікія пчолы пакусалі?

— А як траву палілі і дурыла Пеле сабе ногі апёк?

Блерта бачыла: Грэн нічога не памятае, блытае імёны прыяцеляў. Ён не надта хаваў грэбаванне і нуду, што праглядвалі ў яго вачах. Але ён ведаў непрыстойныя песенькі і анекдоты, хітрыя картачныя гульні, і цыгаркі згортваў адмысловым чынам ды так трапна кідаў нож. Яму ахвотна даравалі яго няпамятлівасць. Яны дымілі, спявалі пошасці пад гітару, гулялі на грошы. Блерта прыслугоўвала ім: прыбірала аб’едкі, адкрывала насцеж акно, а Грэн пасмейваўся і тасаваў карты, сыпаў бруднымі гісторыямі. «Так, хлапчукі любяць усё гэта», — думала Блерта, седзячы ў кутку пад суровым абліччам нейкага святога.

Ёй здаўся нечы погляд. Яна падняла вочы. Пастух! І ён тут! Ён не мог быць дзіцячым прыяцелем Грэна. Упершыню Блерта бачыла яго пад дахам чалавечай хаты. Хоць бы не даведалася бабуля!

Пастух не ўдзельнічаў у дурных паўдзіцячых гутарках, толькі пыхкаў люлькай ды аглядаўся. Напэўна, яму захацелася пабыць у людзях. Ці на сталічнага госця паглядзець, паслухаць навіны. А можа, Грэн запрасіў яго знарок, каб здзівіць сябрукоў.

***

Вядома, бабуля ўчула няпрошаных гасцей, ды так лаялася, а падвыпіты Грэн ухмыляўся і грубіў. І што было рабіць старой, не ставіць жа гэтага бамбізу каленкамі на гарох.

Не складалася ў яго з бабуляй. Быццам спецыяльна яе даймаў.

То ў спальню яе пракраўся, дзе куфэрак з гусінымі грашыма. Напэўна, жадаў здабыць сабе на тытунь і выпіўку. А бабулі сказаў, што правяраў, ці на месцы яе чаравікі. Маўляў, спадарыня Трынога не знайшла шаўца і крадзе абутак у паважаных гараджан...

То ў падмосце панадзіўся. Бабуля сердавала, што ён пад’есць запасы, — варэнні ды саленні, смалец, гусіны паштэт у збанках, — замахвалася палкай, а ён рагатаў і ўцякаў, вяртаючыся апоўначы, калі вокны ў хаце былі ўжо цёмныя і бабуля, спагнаўшы злосць на Блерце, салодка спала.

Грэн вырабляў, што ўздумаецца, а Блерта шчыра захаплялася ім. Ён жа са здзіўленнем глядзеў, як сястра пакорліва падстаўляе рукі пад кульбу, застаецца без вячэры ці нясе крапіву для лупцоўкі. Блерта таксама дзівілася: няўжо ж не ўсе бабулі з унучкамі так жывуць?

***

Калі кампанія зноў сабралася ў Грэна, яны знатна перапіліся.

— Цішэй, бабуля можа прыйсці, — маліла Блерта, а яны запэўнівалі, што не прыйдзе, сёння ўсе ў паштмайстаршы, хлапчук яе знік, няйначай Спадарыня Трынога звалакла.

— Пачым ведаеш, што Трынога? — спытаў Грэн.

— А пад акном лускавінку зялёную знайшлі і след ад хваста.

— Хлусня, сляды яна хвастом і замятае.

— Навошта яны наогул жывуць на свеце? Які сэнс у гэтых пачварах? — сказаў хтосьці грэбліва.

— А які сэнс у людзях? — хмыкнуў Грэн. — Для чаго жыве на свеце наш сусед, мешчанін Пфук? Для чаго ён нарадзіў дзесяцёра дзяцей, тоўстых і дурных? А яны вырастуць і народзяць яшчэ па дзясятку. Навошта гэта? Прага размнажэння. Так і ў жывёл. Так і ў трыногаў.

— А чаму яна заўсёды з’яўляецца ў выглядзе жанчыны?

— Бо пад доўгімі спадніцамі зручна хаваць трэцюю нагу і хвост.

— А можа, наша ціхоня Блерта таксама трыногая, вунь якая сукенка, да пят!

І яны, разгарачаныя віном і забароненай гутаркай, пачалі вязацца да Блерты:

— Мы толькі ножкі твае пералічым!

— Ну хоць туфель пакажы!

— Хлопцы, яна баіцца, што мы ўбачым ейны хвост!

Адзін, самы п’яны, улёгся на падлогу і паспрабаваў прыўзняць яе спадніцу. Блерта разгубілася, а Грэн кудысьці дзеўся, за півам уцёк, ці што, і ўступіцца не было каму. І тут устаў Пастух.

Ён нічога не казаў. Моўчкі наступіў нагой на тую руку, што цягнулася да Блерты. «А яго баяцца», — зразумела Блерта, назіраючы, як хутка цверазеюць, разбіраюць шапкі і сыходзяць прочкі Грэнавы сябрукі.

З тых часоў, калі і сустракаўся братка з імі, то не дома. І, дзівосная справа, дапытваўся ў Блерты, хто такі гэты Пастух.

— Ты хіба не памятаеш яго? Ён добры чалавек.

— Трымайся далей ад гэтага добрага чалавека, — загадаў Грэн злосна.

Блерта не магла ўзяць да галавы, чым ён так незадаволены. Як быццам раўнуе.

Яна ўсміхнулася гэтай думцы і пайшла заганяць гусей.

***

Наступіла лета, шчодрая пара. Суніцы, грыбы, ліпавы цвет і чабор для гарбаты, зверабой і альховыя шышкі для бабуліных суставаў, венікі на зіму гусям. Грэну надакучылі яго сябрукі, і ён увязваўся з Блертай у лес. Дапамагаў нават. Зразаў нажом бярозавую чагу, выкопваў карані цыкорыя, цягаў цяжкія кошыкі з грыбамі. Яна цешылася: «У два разы болей збяром», — а ён смяяўся, дражніў яе клапатухай і гусінай прынцэсай, дзівіўся ведзьміным кругам шампіньёнаў, ледзь не наеўся ваўчыных ягад, аднойчы заблукаў, напалохаўшы сястру.

— Быццам нетутэйшы, — дзівілася Блерта. — У дзяцінстве ж па сонцы заўсёды знаходзіў дарогу.

Ён разводзіў рукамі, а яна працягвала:

— Палянку з рыжыкамі не памятаеш, гадзючы камень не ведаеш, магілу шыбеніка прайшоў і не заўважыў. А дзе мы заўсёды палуднавалі, малако пілі? А як згубіў кошык і бабуля пакалаціла цябе?

Ён паціснуў плячамі.

— І пра гэта забыўся? — засмучана спытала яна.

Блерта ўспамінала дзяцінства з цеплынёй. А Грэна цікавіла сучаснасць, буду чыня.

— Увосень вярнуся ў сталіцу, — аднойчы сказаў ён. — Паедзеш са мной?

— Што ты, я не магу кінуць бабулю, — спалохалася Блерта. — І табе навошта сыходзіць? Няўжо тут не можаш знайсці сабе справу? Ды хоць бы дапамагаў мне узялі б гусей паболей, яны прыносяць добры прыбытак.

— Гусі, прыбытак, — перадражніў ён. — Грэн-гусятнік, так мяне будуць клікаць? Дурніца ты, Блерта. Далей носа свайго не бачыш. Няўжо ты не жадала б паглядзець на іншае жыццё? Паспрабаваць штосьці новае? Няўжо ты народжана для таго каб усё жыццё галовы гусям круціць?