Кацярына Мядзведзева - Спадарыня Трынога

Блерта маўчала. Яна ніколі не задумвалася пра гэта. Дзе нарадзіўся, там і спатрэбіўся, яна была з такіх людзей, так, а Грэн быў, відаць, пералётнай птушкай. І сэрца яе сціскалася ад думкі пра хуткае расстанне.

Неяк яны збіралі буякі на балоце і знайшлі выспачку, парослую мячэўнікам ды алешынай, пасярод гразкага месца. Разбураны масток дагніваў у вадзе, а за дрэвамі віднелася хатка.

— Старая леснічоўка, — прагаварыла Блерта. — Кажуць, там жыве Спадарыня Трынога.

— Глыбока тут? — Грэн ткнуў палкай у ваду.

— Нішто сабе, ды п’явак досыць, высмакчуць усю кроў раней, чым перабярэшся, — яна сцепанулася.

Братка глядзеў задуменна туды, на густыя зараснікі алешыны, увітыя хмелем. І Блерта глядзела.

— Дзяўчына-малочніца выхвалялася, быццам хадзіла да Спадарыні Трыногі па вядзьмарскія зеллі. Чатыры пары ваўняных панчох надзела, ад п’явак. Яна паказвала Блерце бутэлечку, і быццам бы костачка ў каламутнай вадзе плавала і блішчала штосьці, але Блерта бачыла, што дзяўчына хлусіць. Ды і пахла з бутэлечкі не таемнымі зёлкамі, а сардэчнікам і палыном. Ці варта было да Трыногі хадзіць за тым, што ля ўсякага плота расце.

— Кажуць, яна жаданні выконвае. Што б ты папрасіла?

— Смерці хіба што, — прашаптала Блерта. — Калі б стала жыццё зусім не мілае.

— А я папрасіў бы, — сур’ёзна прамовіў Грэн, — цётухна Трынога, пакажы мне свой хвосцік, з пэндзлікам ён у цябе ці без?

— Не жартуй так, — спалохалася Блерта.

— А я і не жартую, — хмыкнуў ён.

***

На вячэру былі бабы і вараная цяляціна. Бабуля прачытала малітву. Цікалі ходзікі, трашчаў агонь у печы. Грэн не мог трываць цішыні, Блерта ўжо зразумела гэта. Вось і цяпер, не паспеўшы пражаваць, ён паведаміў:

— А спадарыню Трыногу надоечы бачылі ў горадзе.

Блерта здрыганулася і прасыпала бабы з лыжкі.

Бабуля злосна паглядзела на іх абодвух.

— Годзе памінаць гэтую погань у хаце. У дзяцінстве рот з мылам паласкалі, ды ўсё дарма, так балбатуном і застаўся. Чайнік ускіпеў, Блерта. Ці ты аслепла?

Блерта паспешна ўскочыла. А Грэн працягваў:

— Памятаю, у дзяцінстве мы бадзяліся па гарадскім сметніку, скарбы шукалі. Пеле аднойчы пашанцавала, залаты пярсцёнак знайшоў усярэдзіне старой пальчаткі. А я адшукаў чаравік. З левай нагі і зусім новы. Праз пару тыдняў і Пеле трапіўся чаравік. Таксама левы, як з голкі зняты, скура рыпала. Калі мы падабралі яшчэ парачку, сметнік перастаў здавацца такім ужо прыемным месцам.

— Можа, правыя страціліся, — выказала здагадку Блерта. — Ці ад нябожчыка аднаногага выкінулі.

Грэн з усмешкай пакруціў галавой.

— Усё гэта азначае толькі адно: у нашай спадарыні Трыногі трэцяя нага — правая, а значыць, вылупілася яна ў высакосны год. А нядаўна я зноў быў на сметніку, — прашаптаў Грэн, і Блерта мімаволі прыслухалася. — І я знайшоў левы чаравік.

— Ваша кава, бабуля, — сказала Блерта нервова.

— А ты ведаеш, што спадарыня Трынога блукае ў прыцемках па горадзе і зазірае ў вокны, і на пліце ўцякае малако, і трэскаюцца талеркі, а дзеці плачуць і заікаюцца, калі ўбачаць у акне яе жоўтыя вочы з вертыкальнымі зрэнкамі?— Як не сорамна пужаць сястру, — упікнула яго бабуля. І тут за акном ціхутка прашамацела, нібы хтосьці жадаў адысці і замарудзіўся, зачапіўся спадніцай. Блерта ўскрыкнула.

— Чуеце? Гэта крадзецца спадарыня Трынога, — прагаварыў Грэн злавесным голасам.

— Гэта вецер, — уздыхнула бабуля. — Ідзі спаць, злы хлопчык. А ты, Блерта, узбі маю пярыну і прынясі грэлку. І перастань дрыжаць, дурніца, ён жа цябе дражніць.

Перамыўшы посуд, загасіўшы агонь і замкнуўшы дзверы, Блерта прыйшла ў спальню. Братка сустрэў яе ўзбураны.

— Ты чуеш? Штосьці рыпае ў падмосці!

— Мышы, — прагаварыла яна, распранаючыся.

— Наўрад ці! Памятаеш, я неяк забраўся туды, бабуля вырашыла, што за варэннем. А надта патрэбныя мне гэтыя цвілыя слоікі. Я шукаў іншае...

Ён азірнуўся на акно і зашаптаў:

— Кажуць, раз у сто гадоў спадарыня Трынога залазіць у чужое падмосце і адкладае там яйка. Вось я і вырашыў праверыць. Не хапала яшчэ, каб гэтая гадзіна вывелася ў нас!

Блерта злякалася не на жарт. Такое яна чула ўпершыню. І хоць бабуля кліча Грэна хлусам, — усё адно жудасна. Трасучыся ад холаду ў тонкай кашулі, яна выйшла з-за шырмы.

— Хто табе гэта сказаў?

— Твой добры чалавек, Пастух, я сустрэў яго неяк. Глядзі, у мяне качарга пад ложкам, — пахваліўся Грэн. — Мяне так папросту не зжарэш.

Тут нешта грукнула і пакацілася за дзвярамі. Быццам хто ішоў і ўчапіў вядро ў сенцах. Блерта завішчала, кінулася да брата, прыціснулася да яго. Ад яе рэзкага руху загасла свечка, і Блерта спалохана заплюшчыла вочы. Маленькая дзяўчынка яна была, нягледзячы на доўгія косы і грубыя рукі, што з раніцы да вечара вараць, скрабуць, месяць, цягаюць цяжкае, адмываюць нячыстае. Але калі настае ноч, гэтыя рукі здранцвела прыціскаюцца да грудзей, і Блерце зноў дзесяць гадоў, і цемра падступае ўсё бліжэй. Дыханне Грэна чуваць ёй, біццё яго сэрца. І нечыя ціхенькія крокі. Быццам стукае па падлозе дзіцячы, лядашчанькі хвосцік. Быццам ідуць, крадуцца няцвёрда тры ножкі: топ-топ-топ, цішыня, і зноў топ-топ-топ. Вылупілася маленькая трыножка і прынюхваецца, шукае гарачай чалавечай крыві, каб насмактацца і падрасці.

Блерту скалынала дрыготка, і Грэн мацней сціснуў яе ў абдымках, ці то супа койваючы, ці то збіраючыся яшчэ больш напалохаць.

— Чуеш? — прашаптаў ён. — Пачвара ідзе сюды, агрэю яе качаргой.

— Не, не, — горача прашаптала Блерта, — не адпускай мяне, не пакідай мяне адну ў цемры!

Дзверы іх пакойчыка расчыніліся, і Блерта не стрымала крык.

Але, вядома, гэта была не спадарыня Трынога. На парозе стаяла бабуля, у начной кофце і каптуры.

— Што вы робіце? — спытала яна з агідай. Грэн расціснуў рукі, і Блерта выслізнула, схавалася пад сваёй коўдрай, згараючы ад сораму. Як быццам ад бабулінай свечкі лёг на іх брудны цень.

Раніцай братка перасяліўся на гарышча. Так загадала бабуля. А Блерта з таго часу не магла заснуць. Ёй блюзніліся ціхія трохчастковыя крокі. Дзве бяссонныя ночы яна правяла, сціскаючы качаргу і не зводзячы погляду з дзвярэй, а днём засынала на хаду. Усё валілася з рук, біўся посуд, прыгарала ежа, гусяняты разбягаліся. Бабуля абуралася, знаходзілася праца яе дубцу, і Грэн спачатку пасмейваўся, але потым штосьці іншае прамільгнула ў яго вачах. На трэцюю ноч дзверы рыпнулі і братка прагаварыў нягучна:

— Супакойся, у мяне ўсяго дзве нагі і ніводнага хваста.

Блерта выпусціла качаргу і расплакалася.

Ён трымаў яе за руку, пакуль яна не заснула. Стаў прыходзіць кожны вечар. І бабуля ні разу не заспела іх. Хоць часам Блерце чуліся нейкія крокі, але дзверы ніколі не адчыняліся, і паступова кашмары зніклі, нібы сцягнула іх у акенца свежым летнім ветрыкам.