Алесь Жук - Зоркі над палігонам

— Мне, таварыш старшы сержант, трэба пару памочнікаў, каб прынесці са склада сваю амуніцыю.

— Можам і цэлае аддзяленне даць, калі патрэбна,— засмяяўся Паддубны.— Пачакайце крыху, таварыш лейтэнант, мы хутка скончым тут, і Гасанаў з Папком дапамогуць вам. Нашы сёння ўсе ў нарадзе. Паглядзіце пакуль што, як мы жывём.

Карповіч выйшаў на калідор, зайшоў у казарму. Роўненькія рады ложкаў, акуратна засланых, пастаўленыя ўздоўж праходу табурэткі, чыста, свежа вымытая падлога. У канцы казармы на сцяне, на спецыяльным стэндзе, вялікі разграфлены ліст — расклад заняткаў. Ціха, светла, толькі гулка разносяцца крокі.

Карповіч вярнуўся на калідор, адчыніў дзверы ў ленінскі пакой. Гэтаксама ціха, светла. Акуратна пастаўлены сталы і крэслы, быццам ніхто ніколі і не кратае іх з месца. Сцены ўвешаны плакатамі, дыяграмамі, лозунгамі; ведамасць уліку паспяховасці салдат са слупкамі лічбаў, дзе вынікі за месяц напісаны чырвоным алоўкам...

Карповіч прайшоў да стала, сеў на крэсла, як настаўнік у пустым класе.

Хто яны і якія яны, гэтыя людзі, салдаты, якім ён хутка будзе камандзір, якіх ён будзе вучыць і з якімі разам будзе рабіць нялёгкую вайсковую работу, якая называецца кароткім і мужным словам — служба?

I трывога варухнулася ў сэрцы — а ці зможа ён, ці ведае вайсковую справу так, каб вучыць салдат?

Цяпер толькі Карповіч зразумеў, як дарэчы зборы перад пачаткам службы. Трэба аднавіць у памяці ўсё тое, што некалі вывучалася, каб веды былі свежыя і трывалыя.

— Ну як, таварыш лейтэнант? Парадак у нас? Вось вам у дапамогу два гвардзейцы,— сказаў старшына, зайшоўшы ў пакой.

Салдаты ўважліва глядзелі на афіцэра.

РАЗДЗЕЛ 2

— Узвод! У напрамку асобнага дрэва, да бою — наперад! — працягла і хрыпла скамандаваў маёр Бялоў і зірнуў на гадзіннік.

I адразу ж коратка прагучалі каманды камандзіраў аддзяленняў:

— Другое аддзяленне — за мною!

— Трэцяе аддзяленне — за мною!

Карповіч перахапіў аўтамат у правую руку, бег у калоне, потым, калі аддзяленне рассыпалася ланцугом, узяў аўтамат напагатове і подбегам — наперад, туды да адзінокага дрэва, дзе займаў абарону «вораг».

Прыпякала ў плечы вераснёўскае сонца, было душна, і пот засцілаў вочы. Суха казытала ў роце ад пылу, які выбівалі боты з сухое, цвёрдае, парослае рэдкім метлючком і конскім шчаўем палігоннае зямлі.

— Не збаўляць, не збаўляць тэмп наступлення! Наперад!

Ужо другую гадзіну вучэбнае афіцэрскае падраздзяленне трэніруецца ў наступленні. Кожны афіцэр ідзе ў гэтым вучэбным баі на месцы салдата. Потым кожны на асобных этапах будзе ў ролі камандзіра ўзвода.

Маёр не адстае ад афіцэраў. Намнога старэйшы за іх, таўставаты, з жывоцікам, ён быццам і не стамляецца за дзень, і пацее менш, чым яны. I цяпер, калі многія на хаду расшпільваюць верхнія гузікі куртак, маёр зашпілены на ўсе гузікі, прытрымліваючы рукою палявую сумку, падганяў узвод:

— Наперад, наперад, таварышы афіцэры! Трымайце тэмп!

За паўтара месяца Карповіч прывык да палявых заняткаў, уцягнуўся і пад вечар не адчувае стомы, як першымі днямі. Ды і прывыкаць яму было не вельмі цяжка: шчуплы сам, прывыклы многа хадзіць і не стамляцца, ён лёгка прывыкаў да жорсткага, разлічанага па гадзінах вайсковага раскладу.

I таму Карповіч не меў злосці на палявыя заняткі па такгыцы, хоць і згаджаўся з думкаю, што ім, афіцэрам, неабавязкова гойсаць па полі, але маёр гаварыў, што гэта аснова пяхотнага майстэрства, якое набываецца не ў класах, а непасрэдна на палігоне. Адна справа паслухаць і намаляваць на паперы, а іншае — прайсці сваімі нагамі па зямлі, разгарнуцца ў ланцуг, атакаваць «ворага», гнаць яго перад сабою. А потым замацавацца на занятым рубяжы і гэтак жа, як і салдату, спачатку акапацца лежачы, потым зрабіць акопчык глыбей, а потым выкапаць акоп поўнага профілю, злучыць акопы траншэяй. Зрабіць гэтак, як робіць салдаг. А ў ролі камандзіра арганізаваць абарону, сістэму агню, назіранне...

Пакуль засвойвалася няхітрая, на першы погляд, але няпростая і нялёгкая навука, ад поту і ад сонца выліняла на плячах палявая куртка, не адзін раз давялося памяняць набойкі на абцасах.

Дарма, што спачатку здавалася, не хопіць сілы дахадзіць да канца дня. 3 цягам часу Карповіч адчуў, што ўвесь ён, усё яго цела стала намнога здароўшым, лёгкім, трэніраваным. Цяпер яму хапала ўжо ночы, каб адпачыць.

— Падрыхтаваць гранаты! Гранатамі — агонь!

Голас маёра прагучаў, здавалася, на ўвесь палігон, нібыта ўзвод наступаў не ў мірнай палявой цішыні, а пад несупынным грукатаннем варожых стрэлаў і выбухаў.

Каманду паўтаралі камандзіры аддзяленняў.

Карповіч выхапіў з гранатнае сумкі невялічкую зялёную, быццам кансервавая бляшанка, ручную гранату, двума пальцамі стуліў разагнутыя вусікі чакі і вырваў кальцо, прыціснуўшы засцерагальны рычаг. Разам з усімі размахнуўся на поўнае плячо, кінуў гранату і ўвесь напружыўся ў чаканні выбуху, насунуўшы каску на вочы, закрычаў «ура!», ірвануўся наперад, у «закіданую» гранатамі траншэю.

Адзін за адным скаланалі цішыню выбухі. Тоненька, нібыта і бяскрыўдна, прасвісталі асколкі. У душнаватым палынова-гаркавым паветры запахла ўзарваным толам, востра і трывожна.

— Узвод, у лінію — марш!

У адно імгненне не стала ланцуга, і калоны аддзяленняў пасля наступнае каманды зліліся ў невялічкую ўзводную калону.

Маёр даў каманду спыніцца, разысціся.

Перадых...

Карповіч расшпіліў куртку, адышоўся крыху ўбок, лёг на зямлю і заплюшчыў вочы. Здавалася, што ляжыць ён не на зямлі, а на хвалях, і хвалі пагойдваюцца, нясуць яго некуды. А халаднаваты ветрык студзіць твар.

Горача, штуршкамі пульсавала ў целе кроў.

Карповіч заплюшчыў вочы і павярнуў да сонца твар.

Карповіч падумаў, што прывык ужо да жыцця ў прасторнай казарме, з гэтакімі ж самымі, як і ў салдат, тумбачкамі ў галавах пры ложку і з табурэткамі ў нагах.

I шырока разгорнуты на сцяне расклад заняткаў, і раніцою пабудка ў адзін і той жа час.

— Зборы, пад'ём!

— Аддзяленне, гіад'ём! — камандуе Лёня Сабанееў, сярэдняга росту хлопец. Ён прызначаны камандзірам аддзялення, у якім Карповіч.

Карповічу падабаецца пад гэтую вясёлую каманду — Сабанееў заўсёды камандуе неяк весела — рыўком адкідаць коўдру, усхоплівацца на ногі і рапартаваць:

— Ёсць пад’ём!

— Узвод, выходзь строіцца!

Сабанееў чакае аддзяленне на дварэ. I калі выходзяць усе, строяцца ў калону, камандуе:

— За мною шагам марш!

Потым кароткая прабежка ўкруга, праходка, зноў прабежка, і потым бег, ад якога прабірае потам.

На спартыўнай пляцоўцы абавязковы комплекс ранішняе гімнастыкі, самастойныя заняткі на снарадах.

Карповіч спачатку падыходзіць да турніка, падцягваецца, робіць некалькі пераваротаў. Потым выжыманне на брусах. I ў заключэнне — гантэлі.