Міхась Кацюшэнка - Прызнанне левага крайняга

Я задумаўся і паглядзеў на Галю.

— Калі можна, «Шэрбургскія парасоны». Некалі ў іх гэта выдатна атрымлівалася.

- Добра, я ім скажу. Толькі яны даўно не выконвалі гэтую мелодыю.

Ён гэтак жа хуценька знік.

- Я таксама люблю гэтую мелодыю,— сказала Галя.

Некалькі хвілін музыкі не было, але вось яна... Спачатку нясмелая, потым усё больш упэўненая. Успомнілі! У здзіўленых наведвальнікаў закруціліся галовы. Цяпер у модзе іншыя мелодыі. Гэтую любіла маці. Мы танцавалі з Галяй, і хлопцы з аркестра ківалі нам галовамі.

— Гэты танец ты выконваў, як на конкурсе,— заўважыла Галя, калі мы ішлі праз залу.

Нейкі чалавек з прыпушчанымі вусамі паглядзеў на мяне. Не ведаю чаму, але я адвёў свой позірк убок. Верагоднасць сустрэчы з кім-небудзь са старых знаёмых у гэтым рэстаране была вялікая, але гэты позірк... Ён усё ж такі здаўся мне знаёмым. Мы селі за столік, і тут вусацік падышоў да мяне. Ён звярнуўся да Галі:

— Прабачце, але я хачу выклікаць вашага сябра на кароткую размову.

Гэта мяне развесяліла.

— Паслухай, ты... Не ведаю, як там цябе... Ідзі хутчэй прэч адсюль, пакуль табе не дапамаглі!

Ён уздыхнуў.

— Бачыце, як ён размаўляе са старымі сябрамі. А некалі... Некалі было многае, толькі Канстанцін Паўлавіч забыў. Нешта з ім здарылася, а можа, са мной...

Я паглядзеў па яго больш уважліва — дзікунскія вусы, якія закрываюць рот, старая куртка, пацёртыя джынсы. I раптам — вочы.

— Божухна! Сяргей Дагураў!

Ён схіліўся да мяне і працягнуў руку.

— Нарэшце мяне пазналі. Я, вядома, змяніўся, але не настолькі, каб...

Той самы Сяргей Дагураў, у якога мы апошні раз былі разам з Юркам. Я сказаў:

— Прабач, Галя, гэта мой даўні сябра. Я выйду з ім на хвіліну.

Мы пакінулі залу рэстарана. Ад Сяргея несла гарэлкай. Я ўспомніў яго ранейшага — сапраўдны плейбой, на кожным слове машыны, вялікі тэніс, самыя прыгожыя дзяўчаты Масквы...

— А ты нічога сабе выглядаеш, і на футбольным полі, і тут. Малайчына, ты вытрымаў усё... У адрозненне ад мяне.

Я яшчэ раз паглядзеў на яго ўважліва, спытаў:

Што з табой здарылася?

— Нічога асаблівага, не фарціць апошнім часам, усё пайшло дагары нагамі...

I тут я ўспомніў, што ніколі не ведаў, чым ён займаецца, дзе працуе.

— Але нічога, хутка, я гэта адчуваю выдатна, усё зменіцца ў лепшы бок... Памятаю я той пракляты вечар, калі вы прыехалі з Юркам. Ён сказаў, што табе вельмі дрэнна, а ён, магу табе сказаць шчыра, паважаў цябе за талент. Ён папрасіў мяне, каб я развесяліў цябе, наколькі гэта магчыма... А потым?! Нават і сёння, калі столькі часу прайшло, не верыцца, што яго больш няма.

— Не верыцца,— пагадзіўся я.

Навошта я сустрэў яго ў гэты вечар?

— А ты малайчына, выпаўз тады на паверхню, хоць у гэта ніхто больш не верыў, і я таксама. Думаў, закапалі цябе навечна... А цяпер усё выдатна — зноў зборная, паездкі. I напляваць, што ты не ў Маскве. У вас добрая каманда, хоць нечага самага галоўнага ёй не хапае.

Я з сумам паглядзеў у бок залы. Ён перахапіў мой позірк.

— Разумею, дзяўчына чакае. Да таго ж нязвыклая для нашых мясцін, некранутая... Мне проста было прыемна цябе бачыць. I не звяртай увагі, што я так выглядаю. Не фарціла апошнім часам, зусім не фарціла, але хутка гэта скончыцца. Я сам адчуваю, засталося чакаць нямнога...

Нечага ён недагаворваў. Я спытаў:

— Якія ў цябе праблемы?

— На сённяшні вечар?

— Вядома.

Ён паціснуў плячамі. Не, у ім нічога не засталося ад таго хлопца, якога я шмат разоў бачыў з Юркам.

— Як бы табе сказаць... Для поўнага шчасця на сённяшні вечар не больш чым паўсотні. У наступны раз, а мы сустрэнемся абавязкова, я табе вярну.

Я працягнуў яму грошы. Ягоныя вочы ўспыхнулі радасцю.

— Дзякуй, стары... Юрка невыпадкова гаварыў, што ты добры хлопец.

— Бывай.

Я хутка вярнуўся да стала.

— Цябе так доўга не было.

— Не мог пакінуць яго адразу. Многае некалі звязвала, а калі гаварыць канкрэтна, то агульны сябра. Яго больш няма.

— Што з ім здарылася?

Я зрабіў глыток шампанскага.

— Загінуў... Можна сказаць, каб не я...

Я замаўчаў і паглядзеў у бок аркестра. Нейкія тоўстыя, лысыя людзі танцавалі са сваімі сяброўкамі. Яе гарачая далонь лягла на маю руку.

— Прабач, што я спытала цябе. Табе непрыемна ўспамінаць...

— Непрыемна... Мне было дрэнна ў той вечар, вельмі дрэнна. Паехаў да яго, ён вырашыў мне дапамагчы развеяцца, мы заехалі да гэтага былога піжона...

— Непрыемны тып.

— Ты б убачыла яго некалькі гадоў назад! Дык вось... Мне кампанія не спадабалася, я паехаў, а сябар мой застаўся. А потым — ліфт, шахта, смерць...

Мне раптам захацелася пайсці хутчэй з рэстарана, яна быццам бы адчула мой настрой.

— Ведаеш, нам трэба ехаць. Позна ўжо... Дый на вуліцы свежае паветра.

— Добра, паехалі...

Мы знайшлі таксі і праз нейкіх дзесяць мінут кацілі з Масквы да дома адпачынку.

— Дзякуй табе за цудоўны вечар,— сказала яна.— Мне спадабалася.

— Які цудоўны?!. Нагаварыў абы-чаго.

Яна засмяялася.

— Бывае, а мне сапраўды было прыемна.

Калі мы прыехалі і ўвайшлі ў пусты, сонны замак, я прапанаваў:

— Зойдзем да мяне.

Сам не ведаю, як у мяне вырваліся гэтыя словы.

I адчуў дотык яе гарачай рукі.

— Не трэба. Прыходзь лепей заўтра слухаць музыку.

— Прабач, гэта ў мяне вырвалася міжволі. Добрай ночы.

Я быў удзячны ёй за яе адмову...

14

Ноч навальваецца нечакана, за вокнамі шчыльная шэрая сцяна дажджу. Я пільна гляджу ў цемру, быццам што-небудзь убачу ў ёй. Цемра бясконцая, як космас. Яна аб’ядноўваецца з цемрай тае начы, якая мяне душыла насля пахавання Юркі (твар ягоны быў спакойны, малады. У жыцці ён ніколі гэтак ме выглядаў). Я знаходзіўся ў маленькім пакойчыку з абдрапанымі сценамі, на жалезным ложку. Побач — ваенная форма, лейтэнанцкія пагоны на гімнасцёрцы. У вушах усё яшчэ гучалі словы Васільева:

— Каб выратаваць цябе, трэба строгае пакаранне. Арышт... Ні больш ні менш. Ты афіцэр і павінен адказваць за ўсё па-афіцэрску...

Так, я ж на самой справе афіцэр. Памятаю, як ля варот вайсковай часці ўнутраных спраў, куды мяне своечасова схавалі, хадзіў прадстаўнік арміі і пытаўся ва ўсіх, каго толькі сустракаў, ці не служыць у гэтай часці Кастусь Паўловіч, але папярэджаныя людзі толькі здзіўляліся, маўляў, упершыню чуем. Спробы армейскага клуба забраць мяне ў свае рады закончыліся правалам. Я застаўся дынамаўцам, і тут не абышлося без прыгод (ваенкома, які парушыў нейкі парадак па маім прызыве, тэрмінова адправілі на пенсію). I вось каля мяне афіцэрская форма, я ўглядаюся ў задушлівую цемру і думаю, калі я і сапраўдны афіцэр, то чаму ў мяне няма нічога афіцэрскага пад рукой?..

— Мы схаваем цябе на гаўптвахце, пакуль сціхне. Ніякі карэспандэнт цябе не знойдзе,— кажа Васільеў.— Ты ведаеш, цяпер ім далі гэткую волю, што ніхто не хоча з імі звязвацца. Пісака ўвесь час тырчыць у Цэнтральным савеце, распытвае пра цябе, але дрэннага ніхто сказаць не можа. Пісьмо і словы ўрача нічога яму не дадуць. Я ўпэўнены. Ніхто нічога не дакажа.