Братья Гримм - Казкi (на белорусском языке)

Браты Грым

КАЗКI

ГЕНЗЕЛЬ I ГРЭТЭЛЬ

Жыў на ўзлессi глухога бору бедны дрывасек са сваёй жонкаю i дваiмi дзецьмi; хлопчыка называлi Гензель, а дзяўчынку - Грэтэль. Жыў дрывасек надгаладзь; але наступiла аднойчы на той зямлi такая дарагоўля, што не было за што яму купiць нават хлеба замарыць чарвячка.

I вось пад вечар, лежачы на пасцелi, пачаў ён думаць, i ўсё адольвалi яго розныя думкi i клопаты; паўздыхаў ён i кажа жонцы:

- Што ж цяпер будзе з намi? Як нам пракармiць няшчасных дзяцей, нам i самiм няма чаго есцi!

- А ведаеш што, - адказала жонка, - давай раненька, як толькi пачне днець, завядзём дзяцей у лес, у самы глухi гушчар; запалiм iм вогнiшча, дадзiм кожнаму па лусце хлеба, а самi пойдзем на работу i пакiнем iх адных. Дарогi дадому яны не знойдуць, вось мы ад iх i пазбавiмся.

- Не, жонка, - гаворыць дрывасек, - гэтага я не зраблю, бо сэрца ў мяне не камень, я дзяцей адных кiдаць у лесе не магу, там нападуць на iх дзiкiя звяры i iх з'ядуць.

- Эх ты, дурань! - зазлавала жонка. - Учацвярых жа мы ўсе з голаду прападзем, i застанецца толькi адно - труны збiваць. - I яна грызла яго да той пары, пакуль ён з ёй згадзiўся.

- А ўсё ж шкада мне маiх няшчасных дзяцей! - сказаў дрывасек.

Галодныя дзецi не спалi, дык чулi ўсё, што i як гаварыла мачыха iхняму бацьку. Залiлася Грэтэль горкiмi слязьмi i кажа Гензелю:

- Мусiць, нам цяпер загiнуць прыйдзецца.

- Цiшэй, Грэтэль, - прамовiў Гензель, - не бядуй, я што-небудзь ды прыдумаю, як нам выратавацца.

I вось калi бацькi заснулi, ён падняўся, надзеў сваю куртачку, адчынiў дзверы ў сенi i цiхенька выйшаў на двор. У гэты час ярка свяцiў месяц, i белыя каменьчыкi, што ляжалi перад хаткай, блiшчэлi, быццам кучкi сярэбраных манетаў.

Гензель нагнуўся i напоўнiў iмi кiшэню. Пасля вярнуўся ён у хату i шапнуў Грэтэль:

- Суцешся, мiлая сястрычка, спi сабе цяпер спакойна, Бог нас не пакiне. I тут жа ён зноў лёг на сваю пасцель.

Толькi пачаўся свiтанак, яшчэ i сонейка не ўзыходзiла, а мачыха падышла ўжо i пачала будзiць iх:

- Гэй вы, лежнi, час падымацца, збiрайцеся з намi ў лес па дровы!

Дала яна кожнаму з iх па лусце хлеба i кажа:

- Вось гэта будзе вам на полудзень; ды глядзiце, не з'ешце ўсяго раней часу, больш нiчога я вам не дам.

Грэтэль схавала хлеб у свой фартух, бо ў Гензеля кiшэня поўнiлася каменнямi. I яны сабралiся iсцi разам у лес. Прайшлi яны крыху, раптам Гензель запынiўся, азiрнуўся, паглядзеў на хацiну, - так вось ён раз за разам азiраўся i запыняўся. А бацька яму i кажа:

- Гензель, чаго гэта ты ўсё азiраешся ды азiраешся? Не марудзь, iдзi шпарчэй.

- Ах, татачка, - адказаў яму Гензель, - я ўсё гляджу на сваю белую кошачку, вунь сядзiць яна на страсе, нiбы хоча сказаць мне "бывай".

А мачыха i гаворыць:

- Эх, дурань ты, гэта ж не твая котка, гэта ранiшняе сонца блiшчыць на трубе.

А Гензель зусiм i не на кошачку пазiраў, а даставаў з кiшэнi i кiдаў на дарогу блiскучыя каменьчыкi.

Вось увайшлi яны ў самую лясную нетру, а бацька i кажа:

- Ну, дзецi, збiрайце тут галлё, а я зраблю вам цяпельца, каб вы не ахаладалi.

Гензель i Грэтэль нанеслi шмут галля. Падпалiлi яго. Калi полымя добра ўспыхнула, мачыха падае голас:

- Ну, дзеткi, кладзiцеся цяпер ля вогнiшча ды адпачнiце як след, а мы пойдзем у лес дровы секчы. Закончым працу, вернемся сюды i возьмем вас дахаты.

Селi Гензель i Грэтэль ля агню, i, калi надышоў поўдзень, кожны з iх з'еў па кавалачку хлеба. Яны ўвесь час чулi стук сякеры i думалi, што iхнi бацька дзесьцi паблiзу. Але гэта быў зусiм не стук сякеры, а цурбана, якi навязаў дрывасек да сухога дрэва, i ён, гайдаючыся ад ветру, стукаў аб ствол.

Доўга сядзелi яны вось так ля агню, ад стомы пачалi злiпацца iхнiя вочы, i яны моцна-моцна заснулi. А калi прахапiлiся, была ўжо глухая ноч. Заплакала Грэтэль i кажа:

- Як жа нам цяпер выбрацца з лесу?

Пачаў Гензель яе суцяшаць.

- Пачакай крышачку, хутка ўзыдзе месяц, i мы тады знойдзем дарогу.

Калi ўзышоў месяц, узяў Гензель сястрычку за руку i патупаў ад каменьчыка да каменьчыка, а зiхацелi яны, быццам новыя сярэбраныя грошы, i падказвалi дзецям сцежку-дарожку. Яны iшлi ўсю ноч бесперапынна i падышлi на свiтанку да бацькавай хацiны.

Яны пастукалi, мачыха адчынiла iм дзверы; бачыць яна, што гэта Гензель i Грэтэль, i кажа:

- Што ж гэта вы, паганыя дзецi, так доўга спалi ў лесе? А мы ўжо думалi: вы дахаты не хочаце вяртацца.

Узрадаваўся бацька, убачыўшы дзяцей, - было ў яго на душы цяжка, што кiнуў ён iх адных.

А хутка зноў насталi голад i нястача, i дзецi падслухалi, як мачыха ўночы, лежачы ў пасцелi, гаварыла бацьку:

- У нас зноў усё ўжо з'едзена, засталося толькi паўакрайца хлеба, вiдаць, нам хутка будзе канец. Трэба ўсё ж нам ад дзяцей пазбавiцца: давай завядзем iх у лес яшчэ далей, каб не знайшлi яны дарогу дадому, iншага выйсця ў нас няма.

Зашчымела, забалела дрывасекава сэрца, i ён падумаў: "Ужо лепей мне апошняй крошкай з дзецьмi падзялiцца". Але жонка i чуць пра тое не хоча, пачала яго лаяць i папiкаць. I вось - як пагана пачнеш, дык добра не скончыш, - саступiў ён раз, давялося яму i цяпер саступiць.

Дзецi яшчэ не спалi i чулi ўсю гэтую гаману. I толькi бацькi заснулi, падняўся Гензель зноў, каб выйсцi на двор i назбiраць каменьчыкаў, як i ў мiнулы раз, але мачыха замкнула дзверы, i Гензель выйсцi з хацiны не змог. Ён пачаў суцяшаць сваю сястрычку i кажа:

- Не плач, Грэтэль, спi спакойна, Бог нам як-небудзь ды паспрыяе.

Ранiчкай прыйшла мачыха i ўстурыла дзяцей з пасцелi. Дала iм кавалак хлеба, ён быў яшчэ меншы, чым той раз. Па дарозе ў лес Гензель крышыў хлеб у кiшэнi, усё запыняўся i кiдаў хлебныя крошкi на дарогу.

- Што гэта ты, Гензель, усё запыняешся ды азiраешся? - запытаў бацька. Iдзi, як i мы ўсе.

- Ды гэта я гляджу на свайго голуба, вунь сядзiць ён на страсе дома, нiбы са мной развiтваецца, - адказаў Гензель.

- Дурань ты, - сказала мачыха, - гэта зусiм не голуб твой, гэта ранiшняе сонца блiшчыць на вяршку трубы.

А Гензель усё кiдаў i кiдаў па дарозе хлебныя крошкi. Вось мачыха завяла дзяцей яшчэ далей у лес, дзе яны нi разу яшчэ не былi. Запалiлi зноў вялiкае вогнiшча, i кажа мачыха:

- Дзеткi, сядайце вось тут, а стомiцеся, дык паспiце крыху; а мы пойдзем у лес дровы секчы, а вечарам, як скончым работу, вернемся i возьмем вас дадому.

Калi надышоў поўдзень, падзялiлася Грэтэль сваёй лустай хлеба з Гензелем, - бо ён увесь свой хлеб пакрышыў i пакiнуў на дарозе. Пасля яны заснулi. Але вось ужо i вечар мiнуўся, i нiхто па няшчасных дзяцей не прыходзiў. Прачнулiся яны цёмнай ноччу, i пачаў Гензель суцяшаць сястрычку:

- Пачакай, Грэтэль, вось хутка месяц узыдзе, i пачнуць вiдаць хлебныя крошкi, што я апусцiў на дарогу, яны падкажуць нам дарогу дахаты.

Вось выплыў месяц, i дзецi рушылi ў шлях-дарогу, але хлебных крошак не ўбачылi, - тысячы птушак, што лётаюць у полi i ў лесе, усе iх падзяўблi. Тады Гензель i кажа Грэтэль: