Неизвестен Автор - Лагодны цмок (Ангельскiя лiтаратурныя казкi) (на белорусском языке)

ЛАГОДНЫ ЦМОК

Ангельскiя лiтаратурныя казкi

Э.Нэсбiт

ЛЮТЫ ЦМОК

Маленькая прыгожанькая Прынцэса заўсёды прачыналася вельмi рана - калi ў мацiцовым небе толькi пачынаў гучаць пошчак шпакоў. Ажывалi лясы, i яна басанож бегла па кручанай стромкай лесвiцы на самую вяршыню вежы. Стоячы там у бялюткай начной сарочцы, яна ўскiдала рукi ўгару i радасна вiтала ўвесь белы свет: i сонца, i неба, i лясы, i палi, i маленькi гарадок, якi яшчэ спаў у гэты час.

Потым яна збягала па халодных каменных прыступках унiз, надзявала кароткую спаднiчку, хустачку, фартух i пачынала сваю штодзённую працу. Яна падмятала падлогу ў пакоях, гатавала сняданак, мыла посуд i скрэбла патэльнi й каструлi.

А рабiла яна ўсё гэта таму, што была сапраўдная Прынцэса. З усяе дворнi, якая павiнна была прыслугоўваць сваёй гаспадынi, засталася адна толькi мамка, якая даглядала Прынцэсу ад самага яе нараджэння. Мамка была ўжо старая i слабая, i таму Прынцэса забараняла ёй працаваць i ўсю хатнюю працу рабiла сама. А мамка сядзела ў фатэлi ды шыла цi вышывала.

Прынцэса была сама сапраўдная - з малочна-белым тварам, блакiтнымi, як нябёсы, вачыма, iльнянымi валасамi i сэрцам - з чыстага золата.

Звалi дзяўчынку Сабрынэта, а прабабкай у яе была Сабра, тая самая, што пабралася шлюбам са Святым Георгам пасля таго, як ён забiў цмока. Вы, напэўна, ужо зразумелi, што ўся краiна павiнна была належаць Прынцэсе: i лясы, што цягнулiся аж да гор, i паплавы, якiя шырылiся да самага мора, i прыгожыя палi, дзе раслi пшанiца, какорыца, авёс ды жыта, i алiўкавыя сады, i вiнныя склепы, дый сам невялiчкi горад з яго вежамi i высокiм мурам, вострымi чырвонымi дахамi i рознакаляровымi шыбамi ў вокнах. Гарадок стаяў у далiне, што раскiнулася памiж вiрным морам i высокiмi гарамi, на якiх зiхацелi белыя снежныя шапкi.

Сталася так, што бацька i мацi ў Сабрынэты памерлi i, да таго часу, пакуль Прынцэса не падрасце, справамi каралеўства пакiнулi займацца яе стрыечнага брата. Але кузэн паказаў сябе вельмi злосным i дрэнным Прынцам, ён захапiў усё каралеўства i прымусiў каралеўскiх падданых служыць толькi яму - словам, ён зрабiўся поўным гаспадаром у краiне. Маленькай Прынцэсе засталася толькi адна цмокатрывалая вежа, пабудаваная яшчэ ў старыя часы яе прадзедам Святым Георгам, а з усёй дворнi кузэн ёй пакiнуў адну толькi мамку.

I вось аднойчы здарылася так, што Сабрынэта, адна ва ўсiм каралеўстве, зрабiлася сведкай нейкай дзiўнай i загадкавай з'явы.

Рана ранiцай, калi добрыя гараджане бачылi сама салодкiя сны, яна як звычайна ўзбегла па каменных прыступках на вяршыню вежы i, як i кожны дзень, загледзелася на прыгожы краявiд.

З вежы далёка было вiдаць паплавы, за iмi - парослы папараццю роў з вадою, а ўздоўж рова - абсаджаную прыгожымi ружамi агароджу, за якой пачынаўся лес.

I раптам Сабрынэта ўбачыла, як ружовыя кусты затрэслiся, затрымцелi, i з iх выскачыла нешта вельмi яркае i блiскучае. Гэтае нешта бухнулася ў роў i, крыху пабоўтаўшыся ў вадзе, зноў схавалася за агароджай.

Дзiва доўжылася ўсяго адну хвiлiну, але Прынцэса паспела ўсё добра разгледзець.

Яна падумала: "Божачкi, якая цiкавая жывёла! I якога яна яркага колеру! Каб яна была трошкi большая ды каб я не ведала, што ў нашых краях даўно ўжо няма нiякiх жахлiвых пачвараў, дык я напэўна вырашыла б, што гэта цмок".

А жывёлу сапраўды можна было б палiчыць за цмока, каб яна не была такая маленькая, цi за яшчарку - каб яна не была такая вялiкая. Ва ўсякiм выпадку даўжынёю яна была прыкладна з лаву, якую звычайна ставяць каля камiна цi печы.

"Шкада, што яна так хутка схавалася ў лесе, - падумала Сабрынэта. - Мне ў маёй цмокатрывалай вежы, вядома, нiчога не пагражае, але ж калi гэта ўсё-такi цмок, дык нават маленькi ён усё роўна можа каго-небудзь з'есцi! А сёння якраз першае траўня, калi дзецi звычайна ходзяць у лес па кветкi".

Прынцэса крыху пачакала, але нiчога болей не ўбачыўшы, пайшла займацца сваiмi справамi. Яна чыста-чыста ўсё прыбрала ў сваёй вежы, не пакiнуўшы нi пылiнкi нават у сама цёмным закуточку сама маленькага пакойчыка. Потым надзела белую, як малако, ядвабную сукенку з вышыванымi рознакаляровымi стакроткамi i зноў паднялася наверх.

Праз поплаў да лесу радасна i бесклапотна беглi дзецi - збiраць глог. Да Сабрынэты даляталi iх вясёлыя спевы i смех.

"Я ўсё-такi вельмi спадзяюся, - падумала Прынцэса, - што тая жывёлiна была не цмок".

Дзецi iшлi па двое, па трое i гуртам. На фоне зялёнай травы iх чырвоныя, блакiтныя, белыя i жоўтыя сукенкi i кашулi здавалiся асаблiва яркiмi.

"Нiбыта зялёная ядвабная мантыя, якую вышылi кветкамi", - падумала Прынцэса i ўсмiхнулася.

Дзецi па двое i па трое, i цэлымi гуртамi пачалi знiкаць у лесе, i неўзабаве мантыя поплава зноў засталася проста зялёнай.

- Ну вось, усю вышыўку папаролi, - уздыхнула Прынцэса.

У чыстым блакiтным небе ярка ззяла сонейка; кветкi, раскiданыя ў свежай зялёнай траве, разгортвалi свае прыгожыя пялёсткi. Быў першы дзень траўня.

Але раптам хмара захiнула сонца, i цiшыню працяў страшны крык, якi ляцеў аднекуль здалёк. У тую ж хвiлiну з лесу на лог шматкаляровым струменем хлынулi дзецi. Увесь поплаў залiлi чырвона-жоўта-бела-блакiтныя хвалi. Дзецi крычалi i вiшчалi ад жаху. Але i ў гэтым страшэнным гармiдары Прынцэсе ўдалося разабраць асобныя словы, якiя лопалiся, як бурбалкi, праткнутыя вострай iголкай.

- Цмок, цмок, люты цмок! - крычалi дзецi. - Хутчэй! Адчынiце браму! Цмок! Iдзе цмок!

Адно за адным яны ўляцелi ў гарадскую браму, i Прынцэса пачула, як вароты ў iх за спiнай з трэскам зачынiлiся.

На поплаве нiкога больш не засталося.

I ў гэты момант кусты ружаў на дальнiм беразе рова затрэслiся, затрашчалi пад цяжарам нейкай вялiзнай, палымянага колеру, жудаснай пачвары, якая кiнулася ў роў, патаптала вакол усю папараць i зноў схавалася ў лясным гушчары.

Прынцэса спусцiлася ўнiз i расказала пра ўсё, што ўбачыла, сваёй мамцы. Тая адразу зачынiла вялiкiя дзверы ў вежу на ключ i схавала яго сабе ў кiшэню.

- Няхай самi пра сябе клапоцяцца, - сказала яна, калi Сабрынэта папрасiлася ў горад дапамагчы напалоханым дзецям. - У мяне свая справа, мая даражэнькая. Я павiнна цябе зберагчы, i я цябе зберагу. Няхай я старая, але ключ у замку павярнуць яшчэ здольная.

Сабрынэта зноў паднялася на вежу i горка заплакала, шкадуючы бедных дзетак. Яна добра ведала, што брама ў гарадскiм муры не цмокатрывалая i што цмоку будзе зусiм не цяжка прабрацца ў горад, калi толькi ў яго ўзнiкне такое жаданне.

Тым часам дзецi, вярнуўшыся ў горад, адразу пабеглi да Прынца i расказалi яму, што па лесе ходзiць вялiзны i люты цмок.

Прынц вельмi ўзрадаваўся, ён нават кiнуў сцябаць пугай сваiх бедных сабак, што было ў яго ўлюбёнай забавай.

- Цудоўнае будзе паляванне, - сказаў ён i загадаў, каб да палявання зараз жа падрыхтавалi найлепшую зграю гiпапатамаў.