Неизвестен Автор - Беларускiя народныя казкi (на белорусском языке)

БЕЛАРУСКIЯ НАРОДНЫЯ КАЗКI

КАТОК ЗЬ ПЕЎНIКАМ ДЫ ЛIСКА

Жылi-былi каток i пеўнiк. Збудавалi яны хатку пры лесе.

Кажа раз каток пеўнiку:

- Я пайду ў лес на ўловы, а ты зачынiся й нiкога ня пускай у хатку. - I пайшоў.

Ажно прыбягае лiска пад акенца ды просiць:

- Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Памяла мне пазыч. Прыехалi госьцi з Замосьця, няма чым печ вымесьцi, пiрагi пячы.

А пеўнiк на гэта:

- Зводзiш ты мяне, зводзiш, - ты мяне абманеш. - Не адчыню я хаткi й табе нiчога ня дам.

- Ах, якi-ж ты злосны! - кажа лiска.

- А я не маню, каб я жыла. Ну, калi ня верыш, дык падай мне памяло праз аконца, галубок!

Адчынiў пеўнiк акенца i дае ёй памяло, а лiска не за памяло, а за яго ды наўцекi.

Стаў пеўнiк галасiць:

Коцiку-брацiку,

Мяне лiска схапiла,

Зубамi крыльцы шчамiла,

Ды нясе мяне ў цёмныя лясы,

За высокiя горы,

У глыбокiя норы!

Ратуй мяне!

Шкада стала коцiку пеўнiка. Ён, як мага ў пагоню пагнаўся. Лiсiцу дагнаў, за валасы надраў, пеўнiка адабраў.

- Ну - кажа пеўнiку: - глядзi-ж больш нiкому не адчыняй хаткi. Бо цяпер пайду далей, за горы.

I ў другi раз прыбягае лiска.

- Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Пазыч мне лапату, прыехалi госьцi з Замосьця, няма чым пiрагi ў печ садзiць.

- Не, - кажа пеўнiк, - не адчыню, бо ты мяне зрадзiш.

- Не, не, пеўнiчку, далiбо не абману.

Дык пеўнiк, як добры дурань, адчынiў дзьверы i дае лапату, а лiска за пеўнiчка i ў ногi.

Яшчэ мацней стаў крычаць пеўнiк:

Коцiку-брацiку,

Мяне лiска схапiла,

Зубамi крыльцы шчамiла,

Ды нясе мяне ў цёмныя лясы,

За высокiя горы,

У глыбокiя норы!

Ратуй мяне!

Чуць толькi пачуў коцiк пеўнiкаў крык. Бегчы ды бегчы, бегчы ды бегчы насiлу дагнаў лiску зь пеўнiкам. Калi-ж узлаваўся каток, як стаў лiсiцу за патылiцу драць! Пусьцiла лiсiца пеўнiка ды ходу.

Прывёў коцiк пеўнiка дахаты.

Назаўтра йзноў кажа яму:

- Сяньня я пайду яшчэ далей. А ты-ж глядзi, не ашукайся. Бо калi йзноў паслухаеш лiскi, дык яна цябе зьесьць.

Лiска пад акном пiльнавала. Як толькi каток адыйшоўся, яна йзноў пад аконца прыбегла.

- Пеўнiк, пеўнiк, адчынi! Ехалi баяры, рассыпалi проса, няма каму пазьбiраць! Iдзi памажы.

- Хлусiш. Ты йзноў хочаш мяне ашукаць, - кажа пеўнiк.

А лiска хiтра сьмяецца ды кажа:

- А якi-ж ты недаверлiвы! Ды глянь-жа сам, калi ня верыш! А я пабягу хутчэй зьбiраць проса. - I сьхiлiлася за сьцяну.

Выхiнуўся пеўнiк праз аконца, а лiска - хоп - за яго ды ў лес.

Крычэў, крычэў пеўнiк, але коцiк яго ўжо не пачуў.

Прыходзiць коцiк дамоў, а ў хатцы нiкога няма, i аконца адчынена. Здагадаўся коцiк, што лiска такi схапiла пеўнiка.

Горка стала коцiку. I пачаў ён у дарогу зьбiрацца, пеўнiка ратаваць. Надзеў боты-скараходы, да боку шаблю прычапiў, узяў з сабою скрыпачку й пайшоў.

Iшоў ды iшоў, iшоў ды iшоў, сустракае зайчыка.

- Зайчык, зайчык! Цi ня бачыў ты лiскi бягучы, пеўнiка нясучы?

- Бачыў, - кажа зайчык вось у тую нару пабегла.

А тым часам у лiсчынай хатцы ўжо ў печы палiцца, ў сагане вада грэецца, нож ляжыць навостраны пеўнiка рэзаць.

Сеў каток каля нары, на скрыпцы зайграў ды й запяяў:

Дылi, дылi, скрыпачка,

Залатыя струначкi!

А ў норцы лiсачка,

А ў лiскi новы двор,

Тры дачкi на выбор.

Лiска перапынiла работу на кухнi. Пасылае старэйшую дачку Чучалку:

- Паглядзi, Чучалка, што там за панiч пад варотамi пяе?

Выйшла Чучалка, а коцiк яе - хапець за карак, - ды ў торбу. А сам яшчэ гучней грае ды сьпявае:

Дылi, дылi, скрыпачка,

Залатыя струначкi!

А ў норцы лiсачка,

А ў лiскi новы двор,

Тры дачкi на выбор.

Пасылае лiска сярэднюю дачку Пачучалку.

- Схадзi, паглядзi, Пачучалка, чаму гэта Чучалка так забавiлася, мабыць, дужа важныя панiчы прыехалi?

Выбегла Пачучалка, падскокваючы, за вароты. А коцiк яе - хапець за карак, - ды ў торбу. А сам яшчэ гучней грае ды сьпявае:

Дылi, дылi, скрыпачка,

Залатыя струначкi!

А ў норцы лiсачка,

А ў лiскi новы двор,

Тры дачкi на выбор.

Адна тая Чучалка харошая,

Другая Пачучалка прыгожая

А трэйцяя меншая,

Мабыць прыгажэйшая.

Лiска аж аблiзнулася, так спадабалася ёй каткова песьня.

- Iдзi й ты, - кажа да меншай дачкi. - Пэўна там знатныя панiчы прыехалi.

Выбегла й трэйцяя дачка. А коцiк - хапець - за яе ды ў торбу.

Тады ў хату лiсчыну ўбег ды закрычэў:

- Гэй, ты, старая лiсiца! Дзе пеўнiка падзела?

- А мой-жа ты, сакалочак! А мой-жа ты каласочак! А я й повiдам ня бачыла, а я й почутам ня чула!

Але коцiк яшчэ мацней крыкнуў:

- Аддай пеўнiка, бо як бач сваiх дачок аглядаць ня будзеш! - I замахнуўся шабляю.

Спалохалася лiсiца. Пеўнiка аддала, а сабе дачок забрала.

З тэй пары разумнейшы стаў пеўнiк. I сталi яны з коцiкам дружна жыць.

А лiска й дагэтуль сватоў чакае. Нiхто яе дачок замуж не бярэ, бо дужа-ж яны хiтрыя.

БАРАН БОК АБАДРАН

Быў раз дзед, а ў таго дзеда баран. I захацеў той дзед зарэзаць свайго барана. Толькi пачаў рэзаць, трошкi бок абадраў, а баран усхапiўся ды ўцёк i схаваўся ў лiсiную норку.

Прыйшла лiса ў норку, ажно там нехта сядзiць. Спужалася лiсiца i пытаецца:

- Хто там?

А баран ёй адказвае:

- Я баран, бок абадран, чатыры нагi, два рагi, - як дам рагамi, дык ты паляцiш уверх нагамi!

Лiсiца спужалася i пабегла ваўка прасiць.

- А воўчанька ты мой, а кумочак мой, - хадзi, памажы маёй бядзе, паглядзi, хто гэта ў мяне ў норцы сядзiць.

Паслухаў воўк лiсу, пайшоў зь ёю ў нару выганяць барана. Прыйшоў, ды сап, сап - носам нюхае.

- Хто там?

- Я баран, бок абадран, чатыры нагi, два рагi, - як дам рагамi, дык ты паляцiш уверх нагамi!

Воўк спужаўся ды ўцёк. Пайшлi яны зь лiсiцай ды к медзьвядзю, пачалi медзьвядзя прасiць:

- Мядзьведзiнка, бацiнка, - хадзi, памажы нашай бядзе, паглядзi, хто гэта ў лiсiнай норцы сядзiць.

Паслухаў мядзьведзь, пайшоў зь iмi да норкi, прыйшоў, ды пытаецца:

- А хто там? А баран яму:

- Я баран, бок абадран, чатыры нагi, два рагi, - як дам рагамi, дык ты паляцiш уверх нагамi!

Мядзьведзь спужаўся, ды ўцёк.

Iдуць яны, iдуць каля саду, ды бачаць - ляцiць пчолка. Давай яны гэтую пчолку прасiць.

- Пчолка, душачка, - хадзi, паглядзi, хто гэта ў лiсiнай норцы сядзiць.

Паляцела пчолка зь iмi, прыляцела i пытаецца:

- А хто там?

- Я баран, бок абадран, чатыры нагi, два рагi, - як дам рагамi, дык ты паляцiш уверх нагамi!

А пчолка ня спужалася, - у норку, ды давай кусаць барана за абарваны бок.

Баран спалохаўся, выскачыў з норкi, ды давай уцякаць.

ВОЛ

Быў сабе вол, баран, гусак i пеўнiк. Надыходзiла зiма, дык вол кажа:

- Ведаеце што? - зiма надыходзiць, холад будзе, - пастаўма хатку.

Дык тыя на яго як напалi:

- Выдумаў лiха знае што! Дык стаў сам, калi такi майстра. У нас ёсьць пер'е, у барана - воўна, то й не памерзьнем.

- Ну, як сабе хочаце, а я сваё зраблю.

Як тыя пайшлi, вол паставiў хатку, нанасiў сена, саломы й ляжыць сабе, як пан.