Виктор Правдин - Вяртанне з апраметнай

Нарэшце Ядзя была вольная! Цяпер трэба толькi крышачку пачакаць, пакуль усе забудуцца на суд, i яна пачне жыць як хоча! Праз паўгода Ядзя скасавала шлюб з Шаўцовым, выпiсала яго з кватэры i адразу прыдбала пуцёўку на поўдзень, да мора, каб адпачыць i забыцца на ўсе нягоды. Яна зноў стала Ядзяй Купрэйчык! У дзень ад’езду нечакана, быццам снег на галаву, аб’явiўся Калеснiк. Ядзю ахапiла панiка: восем гадоў мiнула з iх апошняй сустрэчы, i вiзiт былога каханка нiчога добрага не абяцаў.

«Колькi Калеснiк спагонiць з мяне? – адразу падумала Ядзя пра грошы. – Пэўна, нямала… А раптам захоча забраць усё? Ён не зялёны лейтэнанцiк з мiлiцыi, якi падчас вобыску не заўважыў схованку ў секцыi. Гэты знойдзе i вытрасе ўсё да апошняга рублiка…»

Але Ядзя памылялася, Калеснiк нават не заiкнуўся пра грошы i наогул у першую сустрэчу паводзiў сябе падкрэслена суха, нават афiцыйна, быццам нiчога агульнага iх не звязвала. Гэтая сухасць нават ранiла Ядзiна самалюбства, але як толькi яна даведалася пра прычыну нечаканага вiзiту, забылася на ўсё i ледзь не кiнулася да былога каханка з пацалункамi. Ён прапанаваў ёй працаваць на гарадскiм кiрмашы. Ядзя адразу зразумела перавагi новай работы, тым больш на пасадзе намеснiка дырэктара, i не хавала радасцi. Яна нават пачала какетнiчаць з Калеснiкам, некалькi разоў узгадала пра ранейшае сумеснае жыццё, але былы каханак зрабiў выгляд, што не разумее яе даволi шчырых намёкаў. Ён пакiнуў Ядзi вiзiтоўку дырэктара кiрмаша Валасевiча i хуценька, унiкаючы Ядзiных позiркаў, развiтаўся.

Цяпер Ядзi было не да адпачынку. Яна здала бiлет на самалёт у касу i на другi дзень пасля сустрэчы з Калеснiкам была ў Валасевiча. Дырэктар выглядаў гадоў на пяцьдзясят, быў невысокi, шыракатвары, з тоўстым, як дуля, носам i маленькiмi шэрымi вочкамi, што хiтра пазiралi з-пад густых чорных броваў.

– Пiшыце заяву, – пачуўшы, хто раiць Ядзю, сказаў ён, пранiзлiва агледзеў будучага намеснiка з ног да галавы i задаволена кашлянуў у кулак: вiдавочна, яна яму падабалася.

– Адразу заяву? – не паверыла вушам Ядзя.

– Вы прыйшлi працаваць цi задаваць пытаннi? Калi ставiць пытаннi, то трэба ўладкоўвацца ў мiлiцыю, – твар дырэктара расплыўся ва ўсмешцы, ён быў задаволены сваiм жартам. – Мне рэкамендавалi Вас, Ядвiга Станiславаўна, як адукаванага, а галоўнае, надзейнага работнiка. Спадзяюся, мы паладзiм…

Алесь Крывiцкi вось ужо тыдзень ацiраецца на мiнскiм кiрмашы, сноўдаецца без усялякай справы, засунуўшы рукi ў кiшэнi. Даўгаваты брыль чорнага скуранога капелюша прыкрывае лоб, вочы. Сярэдняга росту, хударлявы, у пацёртых джынсах i зацыраванай у некалькiх месцах скураной куртцы, ён нiчым не вылучаецца ў шматлюдным гурце. Шэрыя пранiклiвыя вочы пазiраюць з-пад брыля падкрэслена бесклапотна i сумна. Усiм сваiм выглядам ён паказвае абыякавасць да кiрмашнай мiтуснi. Калi назiраць за iм, то можа здацца, што хлопец прыйшоў сюды толькi дзеля цiкаўнасцi, ад няма чаго рабiць. Але гэта не так, Крывiцкi – iнспектар крымiнальнага вышуку, i ён на рабоце. Праўда, каб хто спытаўся, што за работа, якiя абавязкi, Крывiцкi, пэўна, не змог бы адказаць, бо i сам дакладна не ведаў.

Два тыднi таму яго, iнспектара крымiнальнага вышуку Шаркаўшчынскага аддзела мiлiцыi, што на Вiцебшчыне, адкамандзiравалi ў Мiнск, у групу маёра Астроўскага. Гэта было нечаканасцю, асаблiва для начальства. Для ўсiх засталося незразумелай, амаль невырашальнай таямнiцай: чаму менавiта Крывiцкага? Ёсць лепшыя сышчыкi, а ён толькi год, як скончыў акадэмiю мiлiцыi, i яшчэ не мае патрэбнага вопыту. Але ж хто рызыкне даваць парады сталiчнаму начальству? Крывiцкi адразу для ўсiх стаў «адрэзаны акраец». Хтосьцi з зычлiўцаў выказаў здагадку, што ў лейтэнанта ў Мiнску засталася дзяўчына, дачка нейкай мiнiстэрскай «шышкi», i зразумела, што за камандзiроўкай будзе i перавод. Iншых версiй не было, i ўсе пагадзiлiся з хуткiм Алесевым жанiхоўствам. Крывiцкага ж больш здзiвiла не плётка пра нявесту, а тое, што да яго адразу ўсе пачалi звяртацца толькi на «Вы», нават начальнiк мiлiцыi…

Сам Алесь успрыняў камандзiроўку як належнае: што нi кажы, а за мiнулы год ён разблытаў некалькi рабаванняў, чатыры крадзяжы, затрымаў узброенага злачынца, таму з гонарам лiчыў, што яго заўважылi. Але маёр Астроўскi падчас першай сустрэчы астудзiў, збiў з Крывiцкага пыху. Маёру патрэбны быў сышчык з «глухой перыферыi», якога ў сталiцы нiхто не ведаў, а Васiль Мiрончык, сябрук па мiлiцэйскай акадэмii, параiў яго, Крывiцкага.

Крывiцкi адчуў сябе нiякавата, калi даведаўся сапраўдную прычыну гэтай камандзiроўкi, але адразу супакоiў сябе тым, што, у любым выпадку, прадстаяла цiкавая работа. Яго пасялiлi ў аднапакаёўцы на Пугачоўскай вулiцы, недалёка ад кiрмашу, i Астроўскi ўдакладнiў задачу: «Абжывацца, прыглядацца i, галоўнае, – вывучаць кiрмаш». Крывiцкi пакуль што з усёй групы ведаў толькi Астроўскага i Мiрончыка. Ён атрымаў тэлефон хуткай сувязi i сувязнога – Васiля. Маёр у першую сустрэчу папярэдзiў Алеся, каб на пэўны час забыўся, што ён мiлiцыянер, не праяўляў нiякай самастойнасцi, быў непрыкметны – вось i ўся задача! У Крывiцкага адразу ўзнiклi пытаннi, толькi што зробiш: загады трэба выконваць, а не абмяркоўваць. Ён зразумеў, што перш чым Астроўскi ўсё раскажа яму пра нейкую сакрэтную аперацыю, да яго будуць таксама прыглядацца i вывучаць. Гэта ранiла самалюбства, ды Алесь ведаў, што так павiнна быць – маёр робiць правiльна.

Крывiцкi паслухаўся Астроўскага: вывучаў гарадскi кiрмаш. За тыдзень бадзяння там у яго з’явiлiся не толькi пытаннi да маёра.

«Што вывучаць? Да чаго прыглядвацца?» – злаваўся Алесь.

Ён пазiраў на доўгiя сталы, аблепленыя прадаўцамi, быццам чмялямi, што зляцелiся на мёд. Здавалася, нават паветра тут iншае, нейкае гарачае, шыпячае, быццам расплаўленае. У нейкi момант людзi i сапраўды рабiлiся падобнымi на чмялёў.

«Тут не прыглядвацца трэба, а палову з iх саджаць… Вось хоць бы тая маладжавая кабета, што круцiцца каля ўвахода. Тыдзень прадае кiтайскi пухавiк-палiто. Разоў шэсць бачыў, як яго куплялi, нават сам прымяраў, але праз паўгадзiны цётка зноў трымае ў руках тое самае палiто з рукавом, якi крыху ўпэцканы ў зеленаватую фарбу. Значыць, не пухавiк яна прадае, а тое, што схавана ў iм, зашыта пад падкладку цi ў кiшэнях. А вось тая чацвёрка – рэкецiры. Сам бачыў, што бяруць грошы з прадаўцоў i з каўказцамi ў iх нейкiя асабiстыя стасункi. Бывае, гавораць так, быццам сябры, сто гадоў не бачылiся, гатовыя цалавацца, а iншым разам ледзь не б’юцца. Адразу вiдаць, што каўказцы прадаюць не толькi мандарыны. У рэкецiраў адчуваецца дысцыплiна i нешта падобнае на дзяжурства. Сённяшняя чацвёрка, напрыклад, была тут у мiнулы чацвер. Гэта ж колькi iх, калi ў кожнай чацвёркi свой дзень? А вунь платны п’янiца i хулiган. Сядзiць сабе чалавек крыху пад мухай i быццам дрэмле каля ўвахода ў будынак адмiнiстрацыi. Але як толькi з’яўляюцца мiлiцыянты, ён прыцягвае да сябе iх увагу, пачынае крычаць, чапляцца да людзей, мацюкацца. Мiлiцыянты адразу чуюць, дзе парушэнне грамадскага парадку, i забiраюць п’янага. Толькi гэтае месца вольным не бывае, яго тут жа займае другi… I так дзень у дзень: забiраюць адных i тых i праз пэўны час адпускаюць. А п’яны зноў сюды, быццам на дзяжурства. Вось толькi незразумела, каго яны папярэджваюць?»