Sədaqət Kərimova - Özgə ağrısı

Əyilib bənövşəni qoxladı. Sanki onun gözəl ətrini, təkrarsız qoxusunu əbədilik yaddaşına həkk eləmək istəyirdi. Onun vaxtsız gəlişinin mənasını başa düşməyə çalışdı. «Bəlkə məndən ötrü açıb, yarama məlhəm olmaq istəyib? Bəlkə Bənövşəm göndərib? Hə, bu, onun işidir!» Bu fikrinə inandı. Düz-dünyanın bənövşə ilə dolu olduğu vaxtda qıyıb bircə dənəsini dərməyən Camal bu dəfə əlləri əsə-əsə çiçəyi saplağından ayırdı. Onu burnuna yaxınlaşdırıb dönə-dönə qoxladı. «Vallah, Bənövşəm göndərib bunu mənim üçün, yoxsa bu qızmar yay havasında bunun nə işi var», – düşündü. «Burda qalsam, solacaq. Ayrıla bilmərəm ondan. Bu, o Bənövşəmin əvəzidir». – Yerindən qalxıb evinə tərəf üz qoydu…

Kəndin qurtaracağında yerləşən tənha evinə çatan kimi stəkana su töküb bənövşəni onun içinə qoydu. Sonra illər yorğunu kimi taqətsiz halda çarpayısına sərildi. Halsızlıq və bədənini bürümüş ağrı ona aclıq hissini də unutdurmuşdu. Dünəndən dilinə bir tikə çörək dəyməsə də, yemək yadına düşmürdü. Neçə vaxtdan bəri yığışdırılmamış otaqlar onu məngənə kimi sıxdı. «Hardasan, Bənövşə?» – deyə var gücü ilə qışqırmaq, qəlbinə dolmuş acı həsrəti özündən uzaqlaşdırmaq, ürəyindəki ağırlığı boşaltmaq istədi. Birdən zərif qamətli, gözəl Bənövşə gəlib gözləri qarşısında canlandı. O, elə canlı idi ki, sanki onunla üz-üzə, nəfəs-nəfəsə dayanmışdı.

Sonra Bənövşəyə ağ gəlinlik libası geyindirdilər. O ağ libas Bənövşəyə necə yaraşdı, Allah! Yox, yox, bu ki ağ kəfəndi… Ağ kəfən də onu gözəl göstərirdi. Gözəlliyi dillərdə gəzən Bənövşə ölən gün kiminsə dediyi «Ölmüş, ölüm yatağında da gözəldir» sözləri üstündən uzun illər keçsə də, Camalı yandırıb cızdağını çıxarırdı. On yeddi yaşında evinə gəlin gətirdiyi, cəmi on il birgə ömür sürdüyü Bənövşəsi onları yetim qoyub getdi. İyirmi yeddi yaşında soyuq məzara tapşırdığı Bənövşə öz gəlişi ilə onun həyatına necə böyük səadət, bəxtiyarlıq gətirmişdisə, gedişi ilə də bir o qədər qəm, kədər qoymuşdu. Gözəl olduğu qədər şirin, şirin olduğu qədər sevimli, sevimli olduğu qədər mülayim olan bu qadın onun ürəyini elə fəth etmişdi ki, ölümündən sonra belə burda başqa qadın sevgisinə, məhəbbətinə yer qalmamışdı. Qohum-əqraba onu çox dilə tutmuş, evləndirmək istəmişdi. Amma ağır təbiətli, təmkinli olan Camal bir cüt qızını – Çimnazla Gülnazı ögey ana ixtiyarına vermək istəmədiyini bəhanə gətirmişdi. Onları böyüdüb ərə verəndən sonra da evlənmək söhbətini yaxına qoymamışdı. «Ata, indi nəyi bəhanə gətirirsən?» – deyə qızları kövrəlib onu yola gətirməyə çalışsalar da, Camalı inadından döndərmək mümkün olmamışdı. «Tək adamsan, qabaqdan qocalıq gəlir, yalqız qalıb nə edəcəksən? Hərəmiz bir kənddə yaşayırıq. Nə bizdə qalmırsan, nə də biz ailəmizi qoyub gündə gələ bilmirik», – deyə qızları hər gəlişlərində ona yalvarırdılar. Hər onların gedişində Camal yetimləşir, saatlarla gözlərini naməlum bir nöqtəyə dikib qalırdı. Ömrü boyu özünə bircə şey arzulayırdı: «Allahım, məni yorğan-döşək xəstəsi eləmə, qoy bu dünyanı rahatlıqla tərk edim».

İndi budur, qocalıq gözlənilmədən, vaxtsız-vədəsiz gəlib onun qapısını döymüş, özü ilə saysız-hesabsız ağrılar, acılar gətirmişdi. Qızları ona tez-tez baş çəksələr də, pal-paltarını yuyub, yeməyini hazırlasalar da, onu tənhalığın əlindən qurtarmağa gücləri çatmırdı.

Sabah səhər qızlarının hər ikisi uşaqlarını da götürüb ona baş çəkəcəkdi. Keçən həftə gedəndə «Bu şənbə-bazar hamımız yanında qalacağıq», – demişdilər.

Axşamın qəmli kölgəsi yavaş-yavaş kəndin üstünə enəndə Camalın pəncərəsindəki ağ işıq da öləziyir, otağa qaranlıq çökürdü. Bir azdan ətraf qatı zülmətə qərq oldu.

Camal canında dözülməz bir ağrı hiss etdi. Ağrı ona gah üşütmə, gah da qızdırma verirdi. Ayağa qalxıb dərman axtarmağa halı yox idi. Bir az keçmişdi ki, nəfəsi təngidi, gözlərinin üstünə sanki qara pərdə endi. Sonra elə bil çəkisizliyə düşdü. Bədəni yavaş-yavaş soyuyurdu. Əl-ayağı buza dönmüşdü. Var gücü ilə gözlərini açıb pəncərəyə nəzər saldı. Gecənin qaranlığında stəkanın içindəki yalqız bənövşəni güc-bəla ilə sezdi. Ürəyindən son dəfə bu zərif çiçəyi qoxlamaq, onun ətrini ciyərlərinə çəkmək, onunla vidalaşmaq arzusu keçdi. Lakin bu, ona bütöv bir ömrü yenidən yaşamaq qədər çətin göründü. Çarpayısı ilə pəncərə arasındakı iki metrlik məsafə ona çox uzaq gəldi. «Hə, vədəm yetib, ölürəm, amma vidalaşmadan olmaz. Uşaqlarla olmadı, heç olmasa bənövşəmlə sonuncu dəfə görüşüm. Orda Bənövşəmə onun hədiyyəsi ilə vidalaşdığımı deməliyəm, mütləq deməliyəm», – dedi.

Bu arzusu dəli istəyə çevrildi. Ondan cəmi iki addımlıqda olan bu xırdaca çiçəklə son dəfə vidalaşmaq üçün yerindən dikəldi. Ayağa durub pəncərəyə necə yaxınlaşdığını, çiçəyi stəkandan götürüb yenidən yerinə necə qayıtdığını bilmədi. Bənövşəni qoxladı, dogma, məstedici qoxu onu qəribə bir aləmə, sanki sonsuzluğa apardı. Həmişə arzusunda olduğu aləmə və illərlə ayrılığına alışa bilmədiyi Bənövşənin yanına… Budur, çəmənlikdədilər. Bənövşədən başına çələng qoymuş Bənövşə ağ libasda onu səsləyir. Camal son dəfə «Gəlirəm gülüm, gəlirəm. Neçə ildir gözləyirəm çağırışını», – kəlməsini pıçıldadı…

Səhər Çimnazla Gülnaz atalarını yoluxmağa gəldilər. Otağa girəndə onun yatmış olduğunu düşündülər. Çimnaz irəli keçib atasını öpdü. Dodaqları onun buz kimi soyuq üzünə toxunanda qıyya çəkdi. Camal artıq gözlərini əbədi yummuşdu. Yarıaçıq qalmış ovcunda bir bənövşə vardı – solmuş bənövşə…

1992-ci il

Ətrafa «Tərəkəmə»nin oynaq sədaları yayılmışdı. Məclisdəkilər musiqiylə həmahəng şəkildə əl çalırdılar. Oyun havası deyəsən kiminsə sümüyünə yaman düşmüşdü. Bunu toydan gələn şən səslər sübut edirdi.

Məhəllənin o başından, Zeynəbgildən gələn çalğı səsi Ayişəni kövrəltmiş, evdən çıxıb qaranlıqda, tənha guşədə oturmağa məcbur etmişdi. O, bağın qurtaracağında, iri fındıq kollarının dibində, otların içində oturub əlləri ilə dizlərini bərk-bərk qucaqlamış, gözlərini naməlum bir nöqtəyə zilləmişdi. Yarım saatdan çox idi ki, bədbin düşüncələrin əsirinə çevrilmişdi.

Son vaxtlar toy sədası, çalğı səsi onu yaman kədərləndirirdi. Bu kədərə acı həsrət, cavabsız qalmış suallar qarışırdı. Bu, xoşbəxtliyə, səadətə həsrət qalmış bir qızın ürək sızıltısı idi. Qəlbini göynədən, qaysaqlamayan yarasını qopardan əzablı bir ağrı idi. Elə ağrı ki, kimsə ona əlac edə bilməzdi…

Adətən, o, toy-düyünə həvəssiz yollanardı. Qohum-qonşu, dost-tanış tənəsi olmasaydı, belə yerlərə yerli-dibli getməzdi. Amma neyləmək olar, kənd yeridir, ayıbdır, getməsə, «paxıllıq edir», – deyərlər. «Paxıllıq edirəm?» Bu fikrindən tutuldu, sonra isə utana-utana öz-özünə etiraf etdi: «Əlbəttə, paxıllıq edirəm. Ailə qurmaq mənim də haqqım deyilmi?» Daha qəhərini uda bilmədi. Gözlərindən yaş sel kimi axmağa başladı. Lakin bununla da sakitləşmədi. Əksinə, ağladıqca ürəyindəki tufan bir az da gücləndi. Otların üstünə yıxılıb hönkürdü. O, hirsindən yan-yörəsindəki otları yoluşdurur, əlləri ilə yeri döyəcləyirdi. Uşaq kimi içini çəkə-çəkə, yanıqlı-yanıqlı ağlayırdı. Uşaqdan onun bircə fərqi var idi: təsəlli diləmirdi, ovunmaq arzusunda deyildi. Heç kəsin onu bu vəziyyətdə görməsini arzu etmirdi.

Beləcə, xeyli ağlayandan sonra elə bil yüngülləşdi. Evə bu halda gedə bilməzdi. «Bir az gözlərimin qızartısı keçsin, sonra gedim», – deyə əlləri ilə dizlərini qucaqlayıb gözlərini qaranlığa dikdi.

– Ayişə, ay Ayişə!

Anası eyvandan onu hayladı.

Könülsüz halda, tələsmədən yerindən qalxıb asta addımlarla evə sarı getdi.

– Nədi? – deyə etinasız halda soruşdu.

– Bayaqdan hardasan? – anası xəbər aldı. Son vaxtlar qızının bu halları tez-tez təkrarlanırdı. Onu bir qadın kimi duysa da, qızına nə təsəlli verə bilirdi, nə də halına acıdığını bildirirdi, bu sualı da elə-belə verdi. Ayişənin bağda, fındıq kollarının dibində oturduğunu görmüşdü…

Ayişə anasının sualına cavab verməyib evə keçdi. Atası divanda, həmişəki yerində uzanıb televizora baxırdı. Ayişəni görəndə:

– Qızım, mənə bir çay, – dedi.

Ayişə armudu stəkana çay süzüb onun qabağına qoydu. Sonra atasının yatağını qaydaya saldı. Bu vaxt içəri girən anası onun pəjmürdə halını, ağlamaqdan qızarmış gözlərini görüb narahat oldu:

– Sənə nə olub, Ayişə?

– Mənə nə ola bilər ki, ana? – Ayişənin cavabında həm istehza, həm inciklik, həm də narazılıq vardı. Bunu anası o saat hiss elədi. Daha heç nə deməyib günahkarcasına susdu, evin aşağı küncünə çəkilib yarımçıq qoyduğu yorğanı sırımağa başladı. Ayişə bunu görüb ürəyində bərk hirsləndi. «Evdə yorğan-döşək əlindən tərpənmək olmur. Başa düşmürəm, bunları neynir? Cehiz yığmaqdan bezmədi? Kimə hazırlayır bunları? Niyə anlamaq istəmir ki, qızı qarıyıb? Yazıq anam… Qızının ağ atlı oğlanını gözləməkdən yorulmadınmı?» Ürəyində acı-acı güldü.

Bir azdan anası astadan, qızının xətrinə dəyməkdən qorxa-qorxa soruşdu:

– Toya getmirsən?

– Həvəsim yoxdur, ana.

– Camaatdan ayıbdır.

– İstəmirəm, məni məcbur eləmə.

– Heç olmasa yarımca saatlığa get. Zeynəbi təbrik edib gələrsən.

– Orda mənim tay-tuşum yoxdur axı… – Ayişənin səsi titrədi. O, qonşu otağa keçib qapını arxasınca bağladı. Ərlə arvad bir-birinin üzünə baxıb köks ötürdülər. Amma beş-on dəqiqə keçmiş Ayişənin geyimli-kecimli halda otaqdan çıxdığını görəndə hər ikisi rahat nəfəs aldı.

Gecə mehi üzündə, saçlarında gəzəndə Ayişənin bədənini xəfif bir gizilti bürüdü. Onda da elə bu vaxtlar idi. Abbasla son görüşü günü. Səhəri Rusiyaya gedəcəkdi. Əllərini Ayişənin saçlarında gəzdirdi: «Sənsiz necə olacaq, bu saçları qoxlamadan necə yaşayacam, Ayişə? Oxumasam dünyanın bir yanı uçmaz ki…» Abbas poliqrafçı olmaq istəyirdi. Yaxşı təhsil almaq, savadlı mütəxəssis kimi dönmək fikri ilə getmişdi vətəndən. Bu gediş son gediş olmuşdu… Ayişə uzaq xatirələrin müşayiəti ilə Zeynəbgilə tərəf yollandı.

Zeynəb Abbasın kiçik bacısı idi. Neçə il idi ki, Əhmədə nişanlanmışdı. «Abbas gəlməsə gəlinlik geymərəm», – deyib illəri yola verirdi. Oğlan evi «üsyan» edib deyə, Zeynəb toya razılıq vermişdi. Adaxlıların evlərinin arasında bircə ev vardı. «Nə yaxşı ki, Əhmədin atası qız evini məcbur elədi. Yoxsa onlar da yazıq olacaqdılar. Nə qədər həsrətlə bir-birinə baxsınlar? Qonşudan qız sevmək asandı bəyəm? Hər gün neçə dəfə həsrət dolu baxışlarla baxmaq olar? Yaxşı ki, Abbası gözləmədilər…»