Мікола Адам - Мястэчка

За вокнамі плакала восень. Стукалася дажджом у шкло, каб пусцілі, пашкадавалі. Разбівалася кроплямі з адчаю аб безуважнасць.

Нічога не змянілася за лета. Хлопцы, якімі былі боўдзіламі, такімі і засталіся, толькі смялейшымі сталі, нахабнейшымі. Асабліва Кастальцаў з Хвалеем, якіх апошнім часам паўсюль бачылі ўдваіх. І адкуль такое сяброўства? Хіба што на адной вуліцы жылі, Індустрыяльнай?… Мама першага – уладальніца мясцовага салона прыгажосці, а бацька – дырэктар мясакамбіната, і ў яго раман з геаграфічкай Наталляй Франсаўнай, пра які ўсе ведалі, але рабілі выгляд, што не ведалі. Бацька ж Хвалея звычайны сярэднестатыстычны п’янтос. Хвалей, між іншым, выцягнуўся. Ростам быў ніжэй за ўсіх, нават ніжэй за яе, Дашу Белую, вучаніцу дзясятага «А», сімпатычную дзяўчынку, захопленую Кафкам. Яна не вельмі любіла кіно, больш кніжкі чытала. «Уладара пярсцёнкаў», «Гары Потара», Кафку, асабліва «Амерыку» Кафкі. Гуляць – не гуляла. Сумна і аднастайна было ў іх мястэчку і пайсці няма куды. Ніякіх выбітнасцяў. З задавальненнем згаджалася ўдзельнічаць у школьнай самадзейнасці, але тое адбывалася тры разы на год: на Новы год, на Восьмае сакавіка і на Дваццаць трэцяе лютага. Ды мерапрыемствы праходзілі амаль заўсёды аднолькава па падобных адзін на аднаго сцэнарах. Карацей – нудоцішча.

Гледзячы на Кастальцава з Хвалеем, Даша падумала, што ёй таксама хацелася б з кім-небудзь сябраваць, але з кім? Усе яе адносіны з аднакласнікамі абмяжоўваліся дзяжурнымі прывітаннем ды пакуль. Ні пра якое сяброўства яна раней не задумвалася. Хлопцы сябравалі адзін з адным, але не ўсе. Колю Пінокіа, празванага так за доўгі нос, наогул зачмырылі і не лічылі за чалавека, таму што ён не мог пастаяць за сябе і плакаў, як дзяўчынка, калі яго білі ці крыўдзілі. Ён нядрэнны, але баязлівы, старанны ў вучобе і ўсё такое, аднак школа для яго, напэўна, пекла. Ён нават рухаўся неяк бокам і стараўся апынацца бліжэй да сценкі, каб не атрымаць знянацку выспятка. Пакрыўдзіць слабога лічылася святым абавязкам кожнага годнага павагі «пэцана» (так хлопцы адзін аднаго звалі). Але гэта было не пра Пінокіа.

Марыя Пятроўна, настаўніца рускай літаратуры і класны кіраўнік дзясятага «А», сядзела за настаўніцкім сталом, узвышаючыся над класам, чытала штосьці гламурнае ў глянцавым часопісе, павольна адломвала кавалачкі шакаладу «Алёнка» (фольга пры гэтым шамацела так, нібы скардзілася на недастатковую далікатнасць) і насалоджвалася яго смакам. Усе вакол ведалі пра незвычайную прыхільнасць настаўніцы да салодкага, таму амаль не рэагавалі на яе міжвольныя прыцмокванні, занятыя сачыненнем на тэму «Як я правёў (правяла) лета». Ніхто ў класе не гаманіў і не мітусіўся, нават дзіўна, усе рупліва ўткнуліся ў раздадзеныя аркушыкі і складалі ўласныя вакацыі. Даша нічога не складала. Яна напісала, што ні на якія курорты не ездзіла, ні з якімі хлопчыкамі не знаёмілася, нікому не прызнавалася ў вялікім і чыстым каханні. Напісала пра сваю старэйшую сястру, якая вучылася ў сталічным кульку, пра яе жыццё ў інтэрнаце, пра яе сябровак, якія прайшлі «Крым і Рым», як яны казалі; пра тое, як паспрабавала віно, але яно ёй не спадабалася, нейкае кіслае. Пра татку таксама напісала, які мог і ўдзень і ўначы тарашчыцца ў блакітны экран, лежачы на канапе. Яму было ўсё адно што глядзець, абы чалавечкі бегалі ці партрэцікі вяшчалі.

Блін, так закарцела з кімсьці параіцца, падзяліцца самым патаемным, ды проста пабалбатаць урэшце рэшт… Таня Паўлоўская, здаецца, нічога, як чалавек. На танцы ў Дом культуры ходзіць. Павінна адэкватна аднесціся, калі Даша прапануе ёй сяброўства. Толькі сядзіць яна заблізка да настаўніцы. Зразумела, ніякім падхалімажам ці яшчэ чым-небудзь падобным Паўлоўская не вылучалася, і сябровак у класе, здаецца, у яе не было…

Дзесяць гадоў знаёмы, а як чужыя.

Вырашана, трэба стусавацца з Паўлоўскай. З ёю будзе не сумна.

– Тань! – паклікала Даша аднакласніцу, даганяючы яе пасля ўрокаў. – Таня! Паўлоўская!.. Пачакай!..

– Чаго табе? – азірнулася тая, спыніўшыся на паўдарозе ад выхаду з школы.

– Адыдзем? – прапанавала Даша, параўняўшыся з Паўлоўскай, каб не замінаць натоўпу вучняў пазбаўляцца ад цяжару школьных сцен.

– Навошта? – запытала Паўлоўская, аднак рушыла ўслед за Дашай да найбліжэйшага акна.

– Разумееш, – узяла Даша аднакласніцу за руку, – я тут падумала, карацей…

– Кастальцаў, зыр, – заўважыў дзяўчат Хвалей, які накіроўваўся да школьных дзвярэй у кампаніі з Кастальцавым і яшчэ некалькімі «пэцанамі» з паралельнага класа, – Белая з Паўлоўскай, як «галубцы»…

– Лесбі, – паправіў яго Кастальцаў, дэманструючы сваю дамінуючую дасведчанасць і ўзіраючыся ў аднакласніц, якія хутка схавалі свае рукі за спіны. – І хто з вас актыў, а хто пасіў?

– Адвалі, Кастальцаў! – прамовіла Таня рашуча.

– А то чо? – бясстрашна выгукнуў Хвалей.

– Дратуй адсюль, ці дрэнна даходзіць? – крыкнула ў бок Хвалея Даша.

– Дрэнна, не тое слова! – не разгубіўся Хвалей.

Дашай раптам авалодала такая страшная непрыязнасць да гэтага прадстаўніка мужчынскага роду, што яна ледзь стрымлівала сябе. На падаконніку дзяўчына намацала падручнік, кімсьці, мабыць, забыты, схапіла яго і шпурнула ў Хвалея. Хлопец ухіліўся, але быў крыху збянтэжаны.

– Чуеш, – выціснуў ён, – Белая! Ты чо, шалёная?

– Гэта ў яе абвастрэнне восеньскае, – прыдумаў Кастальцаў і засмяяўся. Уся кампанія засмяялася таксама, патураючы лідару.

– Ха-ха-ха, Кастальцаў, як смешна, – парыравала Таня.

– Так, Кастальцаў! – Невядома адкуль з'явілася геаграфічка Наталля Франсаўна. – Што тут у вас адбываецца? Чаму дадому не ідзем? Ці жадаеце на дадатковыя заняткі застацца? Я ўладкую.

– Чаму адразу Кастальцаў? – роблена абурыўся той.

– Гэта Белая тут тэрмінатарам сябе аб’явіла, – прыйшоў на дапамогу сябру Хвалей. – Пастаўце яе ў вугал, Наталля Франсаўна, а то яна падручнікамі шпурляецца.

– Так, – пацвердзіў Кастальцаў, – прычым чужымі, папрашу заўважыць.

– Усё! – спыніла спрэчкі Наталля Франсаўна. – Заканчваем балаган і марш па хатах! Хвалей, дзяўчынак прапускаем наперад!

– А чо я? Я нічо.

Даша падхапіла Паўлоўскую за руку, і дзяўчаты бегма пакінулі школу пад улюлюканне аднакласнікаў. Беглі да Плошчы. Яна распласталася за некалькі дзясяткаў метраў ад школьнага двара. На рынкавым пятачку перайшлі на крок. Хлопцам, усім з той кампаніі, было ў іншы бок.