Вадим Грушевский - Исландские сказки / Íslensk ævintýri

„Þess bið ég þig nú, konungur,“ mælti Gorvömb, „að þú giftir mig Herrauði bróður þínum.“ „Það er þyngri þrautin,“ mælti konungur, „en þó skal ég leggja mitt besta til.“

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið(вот отправились король и королева, и Горвёмб с ними домой в королевство) ; gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum(тогда послал король за своим братом Хэрройдом) , og þegar hann kemur(и когда тот прибыл) ber hann upp erindið(рассказал он ему, в чём дело; bera upp – излагать; erindi – дело; известие; послание ) og gengur allt mjög tregt(и сильно засомневался тот; tregur – нежелающий; несклонный; ленивый; трудный ) , en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar(но всё же так уговаривали его король с королевой: «складывается так при поддержке короля и королевы»; fylgi – поддержка ) að Herrauður lofar að eiga Gorvömb(что Хэрройд пообещал взять Горвёмб в жёны).

Nú fer konungur og drottning og Gorvömb með þeim heim í ríkið; gjörir þá konungur boð eftir Herrauði bróður sínum, og þegar hann kemur ber hann upp erindið og gengur allt mjög tregt, en þó verður það fyrir fylgi konungs og drottningar að Herrauður lofar að eiga Gorvömb.

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn(становится тогда Горвёмб его невестой; unnusta – невеста; любимая ) og bregður honum þá mjög við(и очень ему не по себе) . Þó er nú veisla til reidd(но всё же устроили пир) og brúðkaup haldið(и сыграли свадьбу) og fer allt fram með mikilli viðhöfn(и прошло всё с большим размахом; viðhöfn – помпа ) ; er brúðguminn mjög dapur(жених очень печален; brúðgumi – жених; brúður – невеста; gumi – /поэт./ человек; dapur – печальный ) , en Gorvömb hin kátasta(а Горвёмб – очень довольна: «радостнейшая»; kátur – радостный ) og ræður hún sér varla fyrir gleði(и едва сдерживается от радости; ráða – контролировать; сдерживать; varla – едва; с трудом ).

Nú er Gorvömb leidd fyrir unnusta sinn og bregður honum þá mjög við. Þó er nú veisla til reidd og brúðkaup haldið og fer allt fram með mikilli viðhöfn; er brúðguminn mjög dapur, en Gorvömb hin kátasta og ræður hún sér varla fyrir gleði.

Nú kemur að því(вот доходит до того) að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði(что /им/ молодожёнам нужно идти = ложиться в одну постель /обоим/; brúðhjón – жених и невеста; brúður – невеста ) og sjá menn þá(и видят люди тогда) að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög(что жених очень из-за этого обеспокоился: «беспокоится»; kvíða fyrir e-u – беспокоиться из-за чего-л. ) . Þó sænga þau bæði saman(но всё же ложатся они вместе; sænga saman – делить ложе с кем-л. ) eins og siður er til(как и полагается; siður – обычай; религия ) . Líður nú nóttin(вот проходит ночь).

Nú kemur að því að þau brúðhjón eiga að ganga í eina sæng bæði og sjá menn þá að brúðguminn kvíðir fyrir því mjög. Þó sænga þau bæði saman eins og siður er til. Líður nú nóttin.

Um morguninn vaknar Herrauður(поутру просыпается Хэрройд) og sér fyrir ofan sig fagra mær(и видит перед: «над» собой прекрасную девицу) , en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið(а кожа её у кровати /лежит/; fyrir framan e-ð – перед чем-л. ) . Herrauður brennir haminn(Хэрройд сжигает кожу) og er nú hinn glaðasti(и очень обрадовался: «теперь он самый радостный») . Var mær þessi kóngsdóttir í álögum(оказалась эта девица заколдованной принцессой; álag – колдовство ) og hafði stjúpa hennar lagt á hana(и заколдовала её мачеха; stjúpa – мачеха; leggja e-ð á e-n – заколдовать кого-л. ) . Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt(тогда отправляется Хэрройд и его королева = со своей королевой /домой/ в своё королевство) og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta(и стали: «сели» оба короля править своими землями до самой смерти: «всю жизнь») og fór vel ríkisstjórn þeirra(и было их правление успешным) . Endar svo saga þessi(так заканчивается эта сага = тут и сказке конец).

Um morguninn vaknar Herrauður og sér fyrir ofan sig fagra mær, en hamurinn af henni er fyrir framan rúmið. Herrauður brennir haminn og er nú hinn glaðasti. Var mær þessi kóngsdóttir í álögum og hafði stjúpa hennar lagt á hana. Eftir þetta fer Herrauður og drottning hans heim í ríki sitt og sátu síðan báðir konungar að ríkjum alla ævi eftir þetta og fór vel ríkisstjórn þeirra. Endar svo saga þessi.

[5]

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu(жили-были старик со старухой в своей хижине) . Þau voru bláfátæk(они были нищие; bláfátækur – нищий; blá– – крайне; полностью; тончайший; крайний; fátækur – неимущий; fár – мало ) og höfðu ekkert sér til lífsbjargar(и не было у них никаких средств к существованию; lífsbjörg – спасение жизни; поддержание жизни; средства существования; líf – жизнь; björg – помощь; спасение; провизия ) nema þau áttu dall einn(кроме одного горшка) sem aldrei þraut grautur í(в котором никогда не кончалась каша; þrjóta – заканчиваться; расходоваться ).

Það var einu sinni karl og kerling í koti sínu. Þau voru bláfátæk og höfðu ekkert sér til lífsbjargar nema þau áttu dall einn sem aldrei þraut grautur í.

Son áttu þau einn(сын был у них один) , en sagan getur ekki um nafn hans(но сказка не упоминает имени его = а как звали его, неведомо) . Þrír menn voru þess vegna í kotinu(трое людей было, значит, в доме) og engin kvik skepna önnur(и никакого другого живого существа; kvikur – живой; skepna – существо; тварь; животное ) . Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn(хоть и была в доме только жидкая каша; þó að – хотя; kotbú – хозяйство; kot – двор; дом; bú – хозяйство; занятие хозяйством; leiðinlegur – скучный; неаппетитный; leiði – скука; отвращение ) þá sá karlinn samt(всё же считал мужик) að dallurinn var öldungis ómissandi(что горшок совершенно незаменим; öldungis – совершенно; ómissandi – незаменимый; missa – терять ) því hann var það eina(потому что он был единственным) sem hélt lífinu í hyskinu(что поддерживало жизнь в доме; hyski – семья; домашние; сброд ).

Son áttu þau einn, en sagan getur ekki um nafn hans. Þrír menn voru þess vegna í kotinu og engin kvik skepna önnur. Þó að kotbúum þætti leiðinlegur grauturinn þá sá karlinn samt að dallurinn var öldungis ómissandi því hann var það eina sem hélt lífinu í hyskinu.

Einhverju sinni bar svo til(однажды случилось так) að prestur kom í kotið í húsvitjun(что пастор пришёл к ним в хижину с визитом; prestur – пастор; священник; húsvitjun – посещение дома прихожан /о священниках/; húsvitja – посещать дома прихожан; vitja – наносить визит ) . Að afloknu því andlega starfi(завершив богословскую беседу; afljúka – завершать; andlegur – духовный; умственный; интеллектуальный; andi – дыхание; душа; дух; starf – работа; деятельность ) fer prestur að ræða um hitt og þetta við karlinn(стал священник болтать о том, о сём с мужиком) . Meðal annars spyr prestur karlinn(между прочим спрашивает пастор мужика) að hvernig hann geti lifað í þessu koti(как тот может жить в этой хижине; hvernig – как, каким образом ) . Karl biður prest að minnast ekki á það(мужик просит пастора не говорить об этом; minnast á e-ð – упоминать что-л. ) , það sé aumt líf(мол, это несчастная жизнь = не жизнь, а каторга; aumur – жалкий; несчастный ) sem þau eigi(которой они живут) . Af því karlinn elskaði prestinn sinn(поскольку мужик любил своего духовника; elska – любить ) hafði hann ekki getað fengið annað af sér(не мог он поступить иначе) en bjóða presti graut úr dalli sínum(как предложить пастору каши из своего горшка) , og segir því við prestinn(и говорит при этом пастору) að það sé einungis þessi dallur(что только этот горшок; einungis – только ) sem haldi þeim við lífið(и поддерживает их в живых: «который…») ; dallurinn hafi þá náttúru(у горшка, дескать, такая особенность; náttúra – природа; естество; магическая сила; половое влечение ) að það þverraði aldrei grautur í honum(что в нём никогда каши не убывало; þverra – убывать; уменьшаться ) þó etið væri úr honum(сколько бы из него ни ели: «ни было едено»).