Гумберт Романский - О проповеди креста

Explicit: …ut de eadem bulla cruciate eiusdem sanctissimi domini nostri pape plenior notitia habeatur, eam hic subicimus cuius tenor de verbo ad verbum sequitur et est talis.

F. 181r–188v[Bulla cruciata domini Pii pape II, Ezechielis prophete].

Datum: 1463.

Incipit: Pius episcopus servus servorum Dei universis et singulis Christi fidelibus salutem et apostolicam benedictionem. Ezechielis prophete magni sententia est. Venientem gladium nisi annunciaverit speculator animarum que perierint sanguinem de manibus eius requirendum fore. Quod veriti sancte memorie predecessores nostri Nicolaus quintus et Calixtus tercius ab eo tempore, quo Turchorum efferata rabies Constantinopolim expugnavit venturum ad interiora christianitatis hostilem gladium elevare non cessarunt…

Explicit: Da nobis victoriam de tuis hostibus, ut tandem recuperata Gretia per totam Europam dignas tibi cantemus laudes, tibique perpetuo serviamus et omnis terra te adoret et nomini tuo psallat in seculo seculorum. Amen.

Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis Domini millesimo quadringentesimo sexagesimo tercio undecimo kalendas novembris pontificatus nostri anno sexto.

Издание: Theiner A. Vetera Monumenta Historica Hungariam Sacram Illustrantia, Roma, 1860. Vol. I. P. 474–481.

F. 189vOrdinata per constitutos a karissimo domino Rudolfo episcopo Lavantino legato sede apostolice, etc, que observari debent in et circa negotium sancte cruciate in civitate Wiennense.

Incipit: Primo quod constituti predicatores habeant unum libellum qui conservetur apud dominum officialem et in quo infra scripta scribantur. Item crucesignati per presens qui adhuc votum super se habent…

Explicit: Item quod si quis adeo pauper sit, ut cum novem contribuere sufficientur pro uno cruce signando non posset, consideret quantum consumat per septimanam cum familia sua, et in cista reponat tantum.

F. 190r–194rPlanctus civitatis Constantinopolitane per Turcos obtente. Epistola magistri Bernhardi cancellarii Salzburgiensis ad dominum episcopum Chiemensi [Chiemsee].

Datum: 1453.

Incipit: Bernardus de Kreyburg obsecutor humilis ecclesie Salzburgiensis dulcissimo suo patri reverendissimoque domino domino Silvestro episcopo chyemensi viro maturo et prudenti salutem et sua novissima memorare…

Explicit: Si tibi ea nimis quam velis est prolixa doleo ipsa mihi brevior est quam affectus cupit. Vale. Ex Salzburga X kal. augusti, anno etc LIII [1453].

Издание (частично): Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476).

Bucarest, 1915. P. 54–56.

F. 194v–196vCopia de lamentabili obtente egregie civitate Constantinopolitane expugnatione per imperatorem teucrorum facta anno Domini 1453.

Datum: 1453.

Incipit: Ysidorus miseratione divina sacrosancte romane ecclesie episcopus Sabiniensis cardinalis Rutenus vulgariter appellatus universis et singulis Christi fidelibus has nostras litteras inspecturis salutem in Domino Ihesu Christo. Audite hoc omnes gentes, auribus percipite omnes qui habitatis terram, David ait propheta in sui prefatione psalmi…

Explicit:… et feliciter vivere et tale bravium et magnam hanc coronam a Deo dignemini suscipere. Datum Crete in domibus residentie nostre sub sigillo nostro quo utimur anno a nativitate Domini M CCC LIII die octavo iulii ponctificatus sanctissimi domini nostri Nicolai divina providentia pape quinti anno septimo.

Издание (сокращенная версия): Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 28. Bar-le-Duc, 1874. 1453, § 5–6.

F. 197r–197v[Epistola magistri Iohanni de Lastico (ordo hospitalis, magister ordinis in 1437–1454) de captione Constantinopoli].

Datum: 1453.

Incipit: Frater Iohannes de Lastico Dei gratia sacre domus hospitalis sancti Iohannis Iherosolimitami magister humilis pauperumque Ihesu Christi custos venerabili ac religioso in Christo nobis precarissimo sancti Iohanni Lösel prioratus nostre Alamannie… intimamus magnum Teucrum inimicissimum christianorum… ad urbem Constantinopolitanam habendam… sexcentis milibus pugnatorum obsedisse die XXIX mensis may…

Explicit: Et ideo non obstante prefato mandato volumus et sub eadem virtute sancte obedientie et penis premissis precipiendo mandamus, ut omnes preceptores et fratres dicti prioratus nostri apti armis personaliter ad conventum nostrum veniant salvis aliis clausulis premissis. Datum in nostro conventu Rhodi die XXIII mensis iuly anno prefate <1453>.

Издание отрывков: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Seconde série. Bucarest, 1899. P. 520–521.

F. 198r–201rBulle cruciata domini Nikolai pape quinti [Etsi ecclesia Christi].

Datum: 1453.

Incipit: Bulla indulgentiarum proficisci volentium contra Turcorum principem per sanctissimum dominum nostrum Nicolaum papam quintum concessarum anno pontificatus sui septimo, anno vero Domini M CCCC 53 pridie kalendas octobris.

Nicolaus episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam. Et si ecclesia Christi ipsum unigenitum Dei filium Ihesum Christum Dominum nostrum et nunc…

Explicit:…communitates vero per interdictum observare cogantur. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnatione Domini M CCCC 53 pridie kalendas octobris pontificatus nostri anno septimo.

Издание: Diplomatarium svecanum Appendix. Acta pontificum svecia I. Acta cameralia/Ed. L. M. Baath. Stockholm, 1942–1957.

Vol. II, n° 1243.

F. 201r–202rEpistola Turcorum missa pape Nicolao quinto.

Incipit: Morbasam Hebey Bessy cum fratribus suis Careby et Luserbach imperatores Organey collaterales pugiles ac in partibus Achaie domini etiam magno sacerdoti romanorum iuxta merita dilectionem…

Explicit:…pertransire ad orientalem plagam presertim circa Dalmaticam et cetera visitare. Datum anno Machameti septingentesimo quandragesimo quinto introitu Heldey.

F. 202r–202vEpistola missa a Rodis ad Iherusalem (!) domino marchioni Friderico de Brannburg [Wrannenberg] de salvo conductu et ex parte Thurcorum.

Datum: 1453.

Incipit: Illustris princeps ac potens et magnifice domine nobis honorande cordiali salutatione premissa per religiosum in Christo nobis carissimum fratrem Gotfridum de Heimbach ordinis nostri…

Explicit:…ubi humane vires non sufficiunt qui vos ad nota custodiat et vostra comitiva ad hanc nostram urbem Rodi feliciter conducat. Datum Rodi in nostro conventu die ultima mensis iunii M CCC 53.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476).

Bucarest, 1915. P. 63.

F. 202v–208rOratio facta a quondam doctore de rege pagano nomine Machumetus Turchi (?) qui avidissime nititur exstirpare fidem christianam ut postea patebit in prosequendo.

Datum: 1453.

Incipit: Incipit primo epistola ad regem. Ad serenissimum principem et invictissimum regem Alfunsum Nicolai Sagudini oratio edita in urbe Neapoli ultimo ianuarii M CCC LIII.

Pro munere publica ad me delato serenissime princeps et invictissime rex…

Explicit:…expliciunt que facta sunt quia nuper transierunt. Quid sequitur specta quia non sunt adhuc perfecta.

F. 208r–210vBulla cruciata contra Turcos domini Calixti pape 1456 [Cum hiis superioribus annis].

Datum: 1456.

Incipit: Calixtus episcopus servus servorum Dei venerabilibus fratribus patriarchis, archiepiscopis, episcopis, electis nec non, dilectis filiis eorum in spiritualibus vicariis ac abbatibus, ceterisque ecclesiasticis personis vbilibus <:venerabilibus> per orbem christianum constitutis salutem et apostolicam benedictionem.

Cum hiis superioribus annis impius nominis christiani persecutor Turcorum tirannus post oppressam Constantinopolim civitatem in qua omnem genus crudelitatis exercuit…

Explicit:…et alios damnate secte machometane in partibus orientalibus sectatores. Nulli ergo omni homini liceat… infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare …se noverit incursurum. Datum Rome apud sanctum Petrum anno incarnationis dominice millesimo quadrigentesimo quinquagesimo sexto duodecimo kal. iulii pontificatus nostri anno secundo.

Издание: Raynaldus O. Annales Ecclesiastici. Ab anno MCXVIII, ubi desinit cardinalis Baronius usque ad annum MDXXXIV continuati. Vol. 29. Bar-le-Duc, 1880. 1456, § 19–23.

F. 211r–211vResponsio data Hungaris nomine imperatorie maiestatis per dominum Eneam [будущий папа Пий II] episcopum Senensem [Сиена] in nove civitate die XXIII aprilis anno 1455.

Datum: 1455.

Incipit: Optasset sacra maiestas imperatoria reverendissimi patres ac magnifici proceres incliti regni Ungarie legati, que Frankfordie conclusa et conscripta fuerunt executioni hoc in loco ut institutum erat potuisse mandari…

Oportet igitur si contra Turcos bellum gerere volumus…

Explicit:…et reliqua faciat que ad bellum contra Turcos gerendum sue serenitati incumbunt, hoc pacto si faverit, ut credibile est, divina pietas et regnum vestrum magnifice defendi, et honor christiani nominis salvari et ecclesie katholice status ad pristinum decus reduci poterit.

F. 212–229documenta varia.

F. 230r–233r[Epistola domini Enee ad papam Nikolaum de hereticis in Bohemia et de bello Ungarorum cum Turcis],

Datum: 1448.

Incipit: Domino beatissimo et vere sancto domino Nikolao quinto pontifici maximo Eneas sacerdotum minimus in Christo salutem. Longa taciturnitas brevi nequit epistola compensari, dabit igitur veniam tua beatitudo, si ad te post diuturna silencia scribens pluribus utar, quam tue sinant occupaciones.

F. 230v:Ceciderunt in Hungaria fortissimi, prostrata est christianorum acies, sacratissime crucis vexillum a porcis conculcatur, ingens aperta est in nos porta malorum. Non ut doleas, sed ut scias, scribo… victores Turchos christianum exercitum prostravisse…

Explicit: Vale optime in Christo Ihesu Domino nostro, et que a nobis scribuntur, fidelibus servis, in meliorem (partem – cancell. ) suscipito partem, Ex Novacivitate Austrie VII kal. decembris, anno Domini MCCCCXLVIII.

Издание: Der Briefwechsel des Aeneas Silvius Piccolomini / ed. R. Wolkman. Wien, 1912. P. 72–77, n°. 23 (1448).

Английский перевод: Reject Aeneas, Accept Pius. Selected letters of Aeneas Sylvius Piccolomini (Pope Pius II). Introd., transl. T. M. Izbcki, G. Christianson, P. Krey. Washington DC, 2006. P. 286–293.

Французское резюме: Jorga N., Notes et extraits pour servir à l’histoire des croisades au XV siècle. Quatrième série (1453–1476). Bucarest, 1915. P. 41–42.

Таким образом, мы имеем в распоряжении несколько случаев «подозрительного соседства» нашего трактата с документами, связанными с борьбой против турок и гуситов, которыми нельзя пренебречь. Разумеется, только их не хватит, чтобы доказать, что трактат действительно применялся в этих войнах, однако в нашем распоряжении имеется еще один аргумент, гораздо более серьезный.