Зоя Падліпская - Маналог у паўстагоддзя...

Вечарам у вільнюскай гасцініцы я шмат думала пра няпросты бацькаў лёс, пра яго незвычайнае салдацкае шчасце, пра нашу сірочую долю і пра Вас, мама. І пра нас, Вашых з бацькам шасцярых дзяцей. і пра Вашых унукаў: Ірыну і Валерыя — Аленіных дзяцей, Вадзіма і Дзяніса — Грышавых, Пятра і Наталлю — Тамарыных, Наталлю і Аляксандру — Ларысіных, Сяргея і Таццяну — Таісіных, Ганну і Анастасію — маіх. Думалася, што так ні разу і не ўдалося нам сабрацца, хоць аднойчы, усім разам у нашай сяражскай хаце, Вашым дзецям, унукам. Праўнукам — Яне, Арцёму, Лізавеце, Сямёну, Марыне, Дзмітрыю, Анастасіі, Арыне, Наталлі, Кацярыне, Раману і маленькаму Івану, унуку Таісы, які нарадзіўся 9 мая 2012 г., у Дзень Перамогі.

Мая Айчына

Да болю родная зямля,

Лугі і пералескі.

І шэпт ляснога ручая,

І ўсмешка першае пралескі.

І зорак вечны карагод

У шчодрым небе.

І працавітых душ узлёт

У лусце хлеба.

Сюды вяртаюся з дарог.

І ёсць прычына:

Паходняй свеціць мне здалёк

Мая Айчына.

Незабыўны Іван Данілавіч

Лёс звёў мяне з Іванам Данілавічам — Янкам Сіпаковым, беларускім паэтам, празаікам, перакладчыкам, лаўрэатам Дзяржаўнай прэміі, у 2008 г. падчас маёй працы ў якасці галоўнага інспектара Міністэрства адукацыі. Мы разам думалі, як давесці да нашых школьнікаў дарагую яго сэрцу кнігу эсэ «Зялёны лісток на планеце Зямля. Партрэт Беларусі».

Іван Данілавіч заўсёды па-бацькоўску падтрымліваў мяне, асабліва пасля прызначэння на пасаду галоўнага рэдактара часопіса «Роднае слова».

Праз некалькі дзён маёй працы ў рэдакцыю прыйшла бандэроль, дзе была кніга «Наталенне смагі» Янкі Сіпакова з дарчым надпісам: «Вельмі паважаная Зоя Іванаўна! Па-мойму Вам абоім пашанцавала! Так што віншую і Вас, і «Роднае слова» з сустрэчаю! Веру, што Ваша дружба дасць цудоўны плён і будзе Вам (і нам таксама!) толькі ў радасць! Шчыра Ваш — Янка Сіпакоў. 21 чэрвеня 2009 г.»

Сапраўдным крытыкам і дарадцам быў для нас Іван Данілавіч. Кожны нумар часопіса на працягу некалькіх гадоў прачытваўся ім ад першай да апошняй старонкі. А мы, супрацоўнікі рэдакцыі, з нецярпеннем чакалі ад яго званка. Ён тэлефанаваў і аналізаваў кожную публікацыю, хваліў часопіс, часам нешта падказваў, з нечым не пагаджаўся, але такое здаралася вельмі рэдка.

Іван Данілавіч гаварыў, што «сапраўдны пісьменнік павінен абавязкова стварыць сваю літаратурную сістэму каардынат, прапанаваць свой лад творчых каштоўнасцяў.» Ён вучыў, «што пісьменнік павінен быць пазнавальным. Нават па адным сказе, адным радку. Па стылі ж, па манеры пісьма не зблытаеш вялікіх Талстога і Дастаеўскага, Чэхава і Буніна. Ды і нашых Купалу і Коласа, Барадуліна і Гілевіча, Вярцінскага і Пісьмянкова. Пісьменнік павінен быць своеасаблівым, арыгінальным, не падобным ні да кога не толькі тым, як ён піша, але і тым, як ён думае, разважае, бачыць. Вось гэта і ёсць тая «сістэма каардынат», пра якую я згадаў раней».

Янка Сіпакоў быў сярод іншых запрошаных на нашым з Таісай творчым вечары ў Інстытуце пагранічнай службы. Пасля вечарыны патэлефанаваў і выказаў добрыя шчырыя словы, пажадаў творчых поспехаў. Тэлефонная размова доўжылася больш за паўгадзіны, але час праляцеў імгненна. Я не магла паверыць, што сам Янка Сіпакоў, аўтар «Веча славянскіх балад» і «Усміхніся мне», «Зялёнага лістка.» і «Зубрэвіцкай сагі», кнігі перакладаў з літаратур свету «На волю птушку выпускаю» (і многага іншага, што яшчэ будзе па-сапраўднаму ацэнена нашчадкамі!), дае станоўчую ацэнку маёй творчасці, ставіць на першае месца не колькасць напісаных мною вершаў, а якасць кожнага з іх.

Ён быў далікатным і вельмі сціплым чалавекам. Адораным і таленавітым. Дзіця вайны. Прадстаўнік філалагічнага пакалення.

На маю просьбу расказаць, як прыходзіла моладзь у літаратуру ў пасляваенны час, Іван Данілавіч адказаў наступнае: «Дзякуй, Зоя Іванаўна, за гэтае цудоўнае пытанне. Мне самому даўно карціць сказаць добрае слова пра дарагіх маіх паплечнікаў, сяброў, выдатных пісьменнікаў ХХ стагоддзя.

На мой погляд, дзеці вайны — магутнае літаратурнае пакаленне, якое працавала ў беларускай літаратуры шчыра, захоплена, апантана і стварыла сваю, сумленную і высакародную, літаратуру. Літаратуру ў літаратуры. Нібыта сам Бог пасля такой навалы, якую перажылі мы, злітаваўся над намі і падараваў нашаму прыгожаму пісьменству такую моцную і слаўную кагорту сапраўдных талентаў!

Мы, сіроты і партызанскія дзеці, галодныя і босыя, але багатыя душою, чыстыя і сумленныя, са шчырымі памкненнямі і асалодаю настойліва ўзяліся за працу.

Да літаратуры ў нас былі вельмі цнатлівыя і чыстыя адносіны — мы любілі яе і пакланяліся ёй. Яна была для нас сапраўдным храмам, і мы, перад тым, як увайсці ў гэтую святыню, доўга і цярпліва выціралі ногі. І ўсе мы яшчэ апантана любілі сваю Радзіму.

Мы ішлі ў літаратуру не кожны паасобку, а менавіта пакаленнем — плячо ў плячо. Таму і радаваліся не толькі сваім поспехам, але і поспехам сяброў і паплечнікаў.»

Так атрымалася, што мая гутарка з Янкам Сіпаковым, змешчаная ў № 1 часопіса «Роднае слова» за 2011 год, стала яго апошнім інтэрв’ю. 7 сакавіка, напярэдадні свята, ён тэлефанаваў мне, віншаваў, пытаўся пра нашы рэдакцыйныя справы і — раптам.

Стоячы з супрацоўнікамі рэдакцыі каля труны, я шаптала словы ўдзячнасці і малітвы. Як шкада, што так мала часу мы былі знаёмыя з Іванам Данілавічам. Дзякуй богу, што гэтае знаёмства і сяброўства было.

Ведаеце, мама, столькі святла сыходзіла ад гэтага таленавітага чалавека, столькі дабрыні і ні з чым не параўнальнай сапраўднай беларускай інтэлігентнасці!..

Некалькі месяцаў мы яшчэ па звычцы чакалі яго званка ў рэдакцыю.

На маім рабочым стале ў кабінеце галоўнага рэдактара заўсёды знаходзіцца некалі кніг. Яны — мой абярэг на сёння, заўтра і на будучыню. Сярод іх той незабыўны «Зялёны лісток.», з якога пачыналася наша сяброўства, з памят­ным дарчым надпісам: «Вельмі шаноўнай Зоі Іванаўне Падліпскай, якая так шчыра абараняла гэты вельмі дарагі мне «Зялёны лісток», — з неверагоднаю ўдзячнасцю і павагаю. З дабратою да Вас — Янка Сіпакоў».

Дай сілы, Бог

О Беларусь! Рамонкам белакрылым

Ты прарасла у сэрцы назаўжды.

І дай нам, Бог, знайсці, нарэшце, сілы,

Каб вызваліць свой край з нямой бяды.

Дай годнасці,

каб уваскрэсіць слова,

Не апускаць ад сораму вачэй.

Каб не стагнала беларусаў мова

Гаротнай падчаркай сярод дзяцей.

Дай памяці,

каб не забыць навекі

Крывінак след у росах дзірвану,

Каб звацца чалавеку чалавекам

Пад шчодрым небам колеру ільну.

Дай святасці,

каб пакланіцца Храму,

Які мы зневажалі столькі год.

Малюся ў Курапатах кожнай яме,