К Акула - Змагарныя дарогi (на белорусском языке)

* Апельсiнавых.

Часта пасьля штодзённых службовых заняткаў, калi сонца хiлiлася на захад, Тадзiкаў "бэдфард" уздымаў вялiкую хмару пылу на крутой дарожцы, поўз вальней па схiле ды ўжо зусiм звальняў каля галоўнае, паўразваленае танкамi брамы. Карпiнскi, саскочыўшы з аўтамашыны, з партфелем пад пахай, весела здароўкаўся з сустрэчнымi жаўнерамi, празь сьцежку ў запушчаным агародзе ўзьбiраўся па прыступках у кiрунку вузкага праходу ды, перамераўшы яго шпаркiмi крокамi, убягаў у палатку да Плiнты або да падхаронжых. Пасьля вiтаньняў i супольных абменаў дзённымi навiнамi пачыналi сыпацца розныя жарты цi анэкдоты - маёр Карпiнскi iх надзвычайна любiў, - i кампанiя чатырох падхаронжых ды двух афiцэраў сядала за стол, дзе, дзякуючы Апалевай празорлiвасьцi, зьяўлялiся чарка й закуска. Апошняга хапала. Войска было добра забясьпечанае мясам i iншымi прадуктамi. Што-ж да алькаголю, дык ён найчасьцей паказваўся ў выглядзе пару пляшак з маёравага партфеля. Звычайна гэта было шкоцкае вiскi або джын, якога можна было колькi хочаш i па таннай цане купiць у афiцэрскiм казiно ў Матэры. Вiна на мясцовым рынку i ў вайсковай краме было хоць залiся.

Як правiла, Рэмi Сварычэўскi й Сымон Спарыш пiлi мала, адно для падтрымкi кампанii. Апошняя-ж чацьвёрка перакульвала чаркi, як быццам гэта была крынiчная вада з суседняга крану. Найбольш гаварыў Карпiнскi. Невычарпальнаю тэмаю былi ваенныя прыгоды. Сябе й сваё "я" трымаў заўсёды на заднiм пляне. Гутарка маёрава ў нiякiм выпадку не нагадвала самахвальства. Зусiм iншае было з Апаляй, якi пасьля маёра быў найбольш гутарлiвым i асноўную ўвагу аддаваў сабе, цi зь Нядзьвецкiм, што рэдка заставаўся ззаду. Плiнта, як i належылася, зь ветлiвасьцю гаспадара патакiваў, там-сям устаўляў пару слоў i рабiў уражаньне чалавека знуджанага, якi даўно ведае ўсё тое, што было цi мае быць за сталом сказанае. Рэмi й Сымон сядзелi моўчкi. Паклiкалi на дапамогу языкi, адно калi даводзiлася баранiцца, каб Апалева цi маёрава рука не пералiла ў iхныя чаркi.

Жаўнеры здалёк прыслухоўвалiся да гоману ў палатцы начальства й самi заглядалi ў пляшкi. Нядзьвецкi звычайна першы пераключаў тэму з ваенных прыгодаў на дзявочыя, а калi й гэтыя былi так-сяк вычарпаныя, пачыналiся песьнi. Такiя сэсii здаралiся разы тры-чатыры на тыдзень. Пазьней пастачальнiкамi алькаголю, акрамя Карпiнскага, сталi i ўсе падхаронжыя, бо як-нiяк ня выпадала-ж заўсёды пiць чужое. Апаля заўсёды зьбiраў грошы, рабiў закупы й стала трымаў у запасе колькi пляшак на "чорную гадзiну". Пасьля дзьвюх- цi трохгадзiннае выпiўкi маёр Карпiнскi ад'яжджаў Тадзiкавым аўто ў Матэру, часта ў таварыстве Апалi й Нядзьвецкага. Яны нярэдка вярталiся на базу далёка пасьля поўначы, бяз сумлеву зьведаўшы яшчэ iншыя месцы прыемнасьцi, што часамi былi й зусiм не па дарозе.

Аднойчы маёр Карпiнскi, пасьля трохгадзiннага п'янства, устаў з-за стала й голасам цьвёрдае каманды загадаў Плiнту, каб зьвяз за паўгадзiны стаяў у поўнай гатоўнасьцi на начныя практыкаваньнi. Маёр выразна хiстаўся, Плiнта й падафiцэры падзялiлiся мнагазначнымi позiркамi, але не пярэчылi. Апаля хутка перадаў загад экiпажам танкаў. Жаўнеры, сьцямiўшы, у чым рэч, чакалi, што станецца нешта нештодзённае. Пакуль сабралiся, зайшло сонца й пачало шарэць.

Маёр Карпiнскi, падсаджаны чатырма рукамi, ускарабкаўся наверх першага танка i, абхапiўшы рукамi руль гарматы, загадаў каля сябе сесьцi Плiнту й Апалю. На iншых вярхах танкаў селi рэшта падхаронжых i радавыя. Карпiнскi загадаў поўнай хуткасьцю ехаць у Матэру. Кожны танк запалiў зыркi верхнi пражэктар, што сьвяцiў найменш на дзвесьце мэтраў. Чатыры цяжкiя стальныя чарапахi, зьзяючыя доўгiмi конусамi сьвятла, пад гоман i песьнi ды п'яную балбатню маёра й спадарожнiкаў, хутка карабкалiся на стромы бугор, а пасьля, узьехаўшы на шашу, поўнай хуткасьцю накiравалiся ў гарнiзонны гарадок.

Жыхары Матэры, пачуўшы здалёк гул, цеснай сьцяной заграмадзiлi ходнiкi. Палавiна зацiкаўленых была вайскоўцамi. Панцырны зьвяз нiколi дагэтуль не заглядаў у Матэру ня толькi ў п'яным, але нат i ў цьвярозым вiдзе. Спасьцярогшы падпiтых афiцэраў i танкiстаў, гледачы смяялiся й махалi рукамi. Карпiнскi ахрыплай глоткай зацягваў уланскую песню, а Апаля, збоку размахваючы рукамi, намагаўся не заставацца ззаду. Танкi, аб'ехаўшы блёк будынкаў гарнiзоннага штабу ў цэнтры мястэчка, павярнулi налева на малы пляц перад афiцэрскiм казiно.

Адны павыходзiлi на вулiцу. Iншыя выглядалi зьверху праз вокны. П'янага маёра звалаклi з першага танку й памаглi зайсьцi ў клюб. Апаля, хiстаючыся на нагах, загадваў заварочвацца. Плiнта, пасадзiўшы Карпiнскага за сталом, вярнуўся, сваiмi сiламi ўзлез на танк i загадаў вяртацца ў Парко Гатынi.

Назаўтра ранiцою, калi Карпiнскi а восьмай гадзiне зьявiўся ў штаб гарнiзона, палкоўнiк Заорскi, што не забыўся маёравай парады, дзе здабыць нямецкiя лiмузiны, са зласьлiвай ухмылкай зьвярнуўся да ўладальнiка "Вiкторыi Крос":

- Пане маёр, чым можаце вытлумачыць учарашнюю прысутнасьць позьнiм вечарам танкаў у горадзе? Што гэта вы выраблялi?

- Праводзiлi начныя практыкаваньнi, пане палкоўнiк! - адрэзаў Карпiнскi i, не чакаючы далейшага, завярнуўся й выйшаў. Заорскi са злосьцi ледзь ня ўкусiў нiжнюю губу. На гэтым справа закончылася. Калi-ж iншыя афiцэры пыталiся Карпiнскага, чаго прыяжджалi ўчора танкi ў горад, гэрой з усмешкай адказаў:

- Хацелi, дык i прыяжджалi.

VI

Даўно перастала быць тайнiцай, што ўсе польскiя адзьдзелы ў Заходняй Эўропе, а ў iх лiку й Другi корпус Андэрса зь Iталii, мелi быць у хуткiм часе дэмабiлiзаваныя й дзеля таго насамперш перавезеныя з кантынэнту ў Ангельшчыну. Другi корпус меў быць хутка дэмабiлiзаваны не таму, што ягонага выезду зь Iталii дамагаўся Сталiнаў прадстаўнiк у Аб'яднаных Нацыях Вышынскi i не таму, што цэнтральны прэсавы ворган iтальянскай камунiстычнай партыi "Ль-Унiта" з Рыму штодзённа пiсаў аб нападах палякаў на камунiстаў i рабiў буру ў шклянцы вады, а таму, што брытанцам два гады пасьля заканчэньня вайны надакучыла харчаваць i апранаць колькi сотняў тысяч бязьдзейных жаўнераў, якiх мяркавалi выкарыстаць на рынку працы. Ды хоць справа выезду й дэмабiлiзацыi ня была ўжо тайнiцай, жыцьцё ў гарнiзоне Матэры плыло нармальна.

Напрыканцы чэрвеня Сымон атрымаў загад прывезьцi з Галiполi танкавай амунiцыi. Узяўшы пяцiтонную транспартную машыну й зьвязнога падафiцэра-шафёра, зрабiў падарожжа за тры днi. Зараз пасьля прывозу амунiцыi маёр Карпiнскi загадаў наладзiць практыкаваньнi ў полi са страляньнем.

На палёх ужо стаялi першыя сьцiрты зжатага збожжа, а дасьпелая пшанiца аж прасiлася пад серп. Дзень для практыкаваньняў выпаў даволi ветраны, хоць, як амаль заўсёды, сонечны й гарачы. Чатыры танкi з Парко Гатынi выехалi вельмi рана. На базе зьвязу застаўся сам Спарыш. Паволi зьеў сьнеданьне й пасьля вылежваўся на гарачым сонцы, а калi занадта дапякло, уцёк у цень палаткi i ўзяўся за чытаньне нейкай няцiкавай, трапiўшай пад руку, кнiжкi.