Винцесь Мудров - Гiсторыя аднаго злачынства (на белорусском языке)

Лёшку разьвезла пасьля першай шклянкi - балазе ён ужо быў добра падпiты. Вочы Лёшкавы ашклянелi, зь нiжняй губы зьвiсла празрыстая нiтка сьлiны, а галава пачала сутаргава торгацца ў розныя бакi. Такi несамавiты Лёшкаў выгляд надаў Iвану сьмеласьцi, i ён, як бы мiж iншым, запытаўся ў былога кампаньёна, навошта той чапляўся да гарадзкой дзяўчыны. У адказ Лёшка ўзьняў на Iвана ашклянелыя вочы, з працяглымi паўзамi выдыхнуў:

- Ты што... мяне... за казла лiчыш?

Жылаватая Лёшкава рука балюча сьцiснула запясьце, i Iвану не заставалася нiчога iншага, як схапiцца за пляшку. Булькаценьне вiна як быццам ацьвярэзiла кампаньёна. Ён утаропiўся на мутны струмень, яшчэ раз згадаў казла, але гэтым разам без усялякае злосьцi, i прагнай рукою пацягнуўся па шклянку.

"Кароль зоны" ўжо адпачываў, паклаўшы голаў на край перамотачнага стала, калi ў дзьверы загрукалi i знадворку пачуўся зычны лямант Мандрычыхi:

- Лёша, ты тут?

- Ту-ут ён, - азваўся Лябёдка, дапiў "чарнiла" i пад роспачны грукат i лямант знадворку пайшоў адчыняць.

- Гэта ты, паразiцiна, яго напаiў? - рэкнула Мандрычыха ў Лябёдкавы твар, а згледзеўшы Iвана, зьмянiла тон i злавесна прасiпела: - Прыехаў! Iзноў будзеш Лёшу са сьвету зжываць?! - ускiнуўшы на карак абмяклую сынаву руку, Мандрычыха напялася, з вохканьнем пацягнула Лёшку да выхаду, пры гэтым з нагi сынавай звалiўся чаравiк, а з кiшэнi штаноў выпаў, гучна бразнуўшыся аб падлогу, блiскучы ножык.

- З нажом ходзiць, - буркнуў Лябёдка, калi мацi з сынам выкулiлiся на падворак.

Гаспадар кiнабудкi падняў ножык, паклаў на стол, потым, падумаўшы, падхапiў згублены Лёшкам чаравiк i, разнасьцежыўшы дзьверы, шпурнуў яго ў цёмнае неба.

- Лорка! Твая карова за быком пабегла! - крыкнулi на другiм канцы вулiцы, i Йван абудзiўся.

Знадворку зарыпеў калаўрот, у калодзеж з глухiм плёскатам палiлася вада, а мацi, бухнуўшы вядром аб край бэтоннай цымбравiны, голасна запытала:

- Мiронаўна, цi ёсьць што ў краме?

- Крупы даюць! Па тры кiлё на рукi, - адгукнулася суседка Мiронаўна, i Йван салодка пацягнуўся.

Тут, на гары роднай хаты, нават сны сьнiлiся не такiя, як у iнтэрнаце. Сьнiлася штосьцi прыемнае, да болю шчымлiвае... Iван напружыў памяць, сьцяў павекi, але згадаць мiнулы сон яму так i не давялося: на доле бразнула вядро i пачуўся ўсхваляваны матчын голас:

- Ванька, сьпiш?

Сплю! - адказаў Iван i незадаволена кульнуўся на бок.

- Уставай, вяпрук. У краме крупы даюць... Возьмеш тры кiлё. А я пабегла карову пераймаць.

Iван пазяхнуў, споўз з капы сьвежага сена (мацi ўсьперла на гару першы ўкос канюшыны), штурхануў паддашкавыя дзьверцы.

"Колькi гэта часу?" - падумаў Iван, прыслухоўваючыся да матчыных крокаў, а згледзеўшы сярод бульбоўнiку рухавы хвост ката Барыса, зразумеў, што блiзiўся час абеду. Кот Барыс заўсёды прыходзiў дахаты разам з кароваю, каб выпiць сподак малака. Зьлезшы з гарышча, Iван зайшоў за хлеў, потым доўга i бязмэтна блукаў па двары, аж пакуль ня ўбачыў на ганку хаты падзертую сумку. "Крупы!" згадаў ён нарэшце i, закiнуўшы сумку за сьпiну, рушыў у краму.

Бычкоўская крама ламiлася ад народу. Апрача круп давалi яшчэ i "Трайны" адэкалён. Пазалетась адэкалён на вёсцы ўжываў толькi алькаш Гарашчэня, на якога глядзелi як на вар'ята, але, пачынаючы ад мiнулага году, сьпiртное пад час уборкi ў краму не завозiлi, i мясцовыя п'янчугi пераключылiся на адэкалён.

- Траян! Куды точысься?! - грымелi ля прылаўка жаночыя галасы. - У мяне штучны тавар! - адказваў Траян i Йван, паслухаўшы людзкую гаману, заняў чаргу i выкулiўся з крамы. Трэба было недзе змарнаваць час. Можна было, вядома, пайсьцi ў кiнабудку, паслухаць кружэлкi, але на слупе, што стаяў ля клюбу, наддзiраўся гучнагаварыльнiк - адзнака таго, што ў клюбе сядзела Мандрычыха, а з Мандрычыхай яму сустракацца не хацелася.

Па радыё перадавалi нейкую гутарку. Мужчынскiя i жаночыя галасы захоплена распавядалi аб росквiце калгаснага жыцьця, i Iван мiжволi прыслухаўся.

- Гарантаваная аплата ў калгасах крута зьмянiла жыцьцё сяльчан, - урачыста барытонiў мужчына.

- Сяльчане iдуць у магазiны, каб набыць тавары працяглага карыстаньня, падтакваў мужчынскаму голасу жаночы.

- Во, курва, толькi тры штукi дала, - гукаў за Iванавай сьпiнай мэханiзатар Траян, якi таксама выйшаў з крамы. - Скончыўся, кажа... А сама дзьве ўпакоўкi ў падсобцы хавае, - мэханiзатар расьпiхаў па кiшэнях "Трайны" i, зiрнуўшы на Йвана, запытаўся: - Ты, Ванька, дзе зараз?

- У Баранавiчах, - адказаў Iван, пазiраючы ў бок гатаўскай праселiцы.

- А-а... Баранавiчы... Ведаю. У войску на губе там сядзеў, - згадаўшы пра войска, Траян неяк адразу абмяк, пасуравеў i, памацаўшы ў кiшэнях справунак, пасунуўся да камбайну, што стаяў на Карпачышыным агародзе.

Цёткi адна за адной выкульвалiся з крамы, цiснучы да друзлых грудзей буханкi хлеба i торбы з драблёнай груцай.

- Во як! Летась па пяць кiлё давалi, а сёлета толькi тры, - уголас бедавалi жанкi. - I што ўжо будзем курам сыпаць?

Iван сядзеў на скрынi з-пад гаспадарчага мыла, слухаў жаночыя жальбы, i на вуснах ягоных лiпела гiранiчная ўсьмешка. "Ну i жывуць людзi. Круп i тых няма. У Баранавiчах гэтай груцы хоць завалiся, а тут..." - перапыняючы ўласныя думкi, ён падхапiўся на ногi, зрабiў пару крокаў да крамы i зьнерухомеў на месцы.

На ганку стаяла яна... На ёй былi чорныя шорты, квяцiстая кашулька, i ў руцэ яна трымала торбачку з крупамi.

"Як жа я ее не прыкмецiў?" - пасьпеў падумаць Iван перад тым, як мазгi ягоныя канчаткова расплавiлiся.

Заўважыўшы знаёмца, дзяўчына адкiнула з твару кудзеркi, з гульлiвым дакорам прамовiла:

- Што ж вы... Я прыехала, думала з вамi пагаманiць, а вы i ў клюб не зайшлi...

"Я заходзiў", - хацеў сказаць Iван, але язык ягоны заняло ад хваляваньня, i замест гэтых слоў дзяўчына пачула няўцямнае мармытаньне.

- Дзiўны вы нейкi... - прамовiла ленiнградка i, перакiдваючы з адной рукi на другую торбачку з груцай, пайшла да матацыкла.

- Ну што ты стаiш, скажы хоць што-небудзь! - прашаптаў нутраны голас, i Iван, прытрымлiваючы рукой дрыготкую скiвiцу, iклiва працадзiў:

- А дзе вы... йiк... навучылiся...йiк... на матацыкле езьдзiць?

Крамныя дзьверы аглушальна рыпнулi i яшчэ адна група вясковых цётак выйшла зь сельмагу.

- Мiкола ж захварэў, дык мяне пляменьнiца прывезла. Гойсае на матацыкле аiйо!

Голас брыгадзiравай жонкi, цёткi Грыпiны, прымушаў да дзеi. Iван глынуў паветра, спалохана выдыхнуў:

- Вы сёньня на танцы прыедзеце?

- На танцы? - дзяўчына прыўзьняла брыво, крутнула ключ запальваньня. - Я б прыехала, ды ў вас сябры хамаватыя... Шмат сабе дазваляюць.

- Больш не дазволяць! А дазволяць - павырубаю! - выпалiў Iван i, ратуючыся ад суворага позiрку цёткi Грыпiны, кiнуўся ў крамы.

Загарэлая Лёшкава рука кладзецца на дзявочае калена, паўзе ўгору, дапаўзае да чорных шортаў. Дзяўчына адбiваецца, малiтоўна глядзiць на Iвана. Ён iдзе да Лёшкi, хапае таго за руку, няўлоўным рухам выкручвае запясьце i, калi Лёшка падае на каленi, б'е яго рабром далонi па патылiцы - дакладна так, як рабiў гэта польскi выведнiк у пабачаным нядаўна кiнафiльме. Дзяўчына ўскрыквае, кiдаецца яму на шыю, прыцiскаецца гарачымi вуснамi, а ў вуха яму, разганяючы шчасьлiвыя крозы, тыцкаецца сьцябло канюшыны. Iван пераварочваецца, глядзiць на дзiрку ў вiльчаку, i галава ягоная iзноў поўнiцца невясёлымi думкамi. "Як яго вырубiш, гэтага Лёшку, калi ён на два гады старэйшы i ножык у кiшэнi носiць? - думаў Iван, неадрыўна пазiраючы на дзiрку. - Пырне пад бок - зьбiрай тады кiшкi з падлогi". Iван уявiў, як ён упадзе з распоратым чэравам, i адбiткi сьвятлявай дзiркi лiхаманкава заскакалi ўваччу. Вочы памутнелi, напоўнiлiся сьлязамi, але празь iмгненьне зноўку блiснулi, i Iван з такою рашучасьцю падхапiўся на ногi, што на момант згубiў арыенцiроўку i ляснуўся галавою аб крокву. Гарышча здрыганулася, увушшу бухнулi званы, i матчын голас, якi прагучаў знадворку, дарэшты патануў у замарачным звоне.