Винцесь Мудров - Восеньскiя вакацыi (на белорусском языке)

- Ваня, ты што?! - усё адно як як з пустой бочкi прагучаў знаёмы голас. Падымайся... Недалёка ўжо... агнi вунь сьвецяцца.

Яго падхапiлi пад пахi, некуды пацягнулi; барвовы туман клубiўся навокал, i гарачкавыя патарочы падымалiся з туману, трывожачы душу сваiмi неакрэсьленымi i страшнымi абрысамi.

Сьвядомасьць вярнулася зьнянацку. Ён на дзiва выразна пачуў ракатаньне рухавiка i адрывiстыя галасы.

- З моста звалiлiся. Мокрыя ўсе... - сiпла гукаў Лябёдка, i ў адказ яму нехта кашлянуў i гэтаксама прастуджана прамовiў: - Ну, дзе дружбан?

- Тут... трызьнiць ужо. Два кiлямэтры на сабе цягну.

Яго зноўку падхапiлi, павялi да машыны, i ён, баючыся страцiць прытомнасьць, перастаўляў непаслухмяныя ногi, хiлячыся галавою да шырокага Лябёдкавага плечука.

IV

Прачнуўшыся, Iван акiнуў хату няўцямным позiркам i са зьдзiўленьнем адчуў, што цела ягонае зрабiлася бязважкiм i што ён ня чуе нi рук, нi ног. Адчуваньне гэтае было такiм яскравым, што Iван нават баяўся паварушыць чэлясамi: а раптам iх i сапраўды няма. Адарваўшы патылiцу ад падушкi, ён паварушыў нагою, а ўбачыўшы, як варухнулася коўдра, зморана апусьцiў галаву на падушку.

У вушах стаяў лёгкi звон. Было такое ўражаньне, што вушы закладзеныя пульхнатай ватаю, i скрозь гэтую вату прарывалiся гукi: мернае цiканьне ходзiкаў i бязладная матчына гамонка.

- Хрося, бедная, б'ецца... Пятнаццаць кароў доiць, дзяцей даглядае... А гэты... толькi i глядзiць - дзе б хто бутэльку паставiў, - гаманiла на кухнi мацi, i Iван, прыслухаўшыся, зразумеў, што гаворка iшла пра Хведзьку Траяна.

- Зь сястрой судзiцца... I з-за чаго?!

- З-за гаўна! - пачулася за сьценкаю. Зьвяглiвы голас гэты належаў загадчыцы сталовай.

- Колькi ён гэтага гною з фэрмы вывез! Табе, Пятроўна, скажы, дык не паверыш! Нават у Азярышча вазiў - ленiнградцам, што хаты пакуплялi. Пiў потым цэлы месяц.

- А чаго ня пiць? - азвалася Пятроўна. - Карову ня дзержыць...

- Якая там карова! - мацi бразнула талеркамi, прайшлася па кухнi. - На карову сена трэба накасiць, ды падаiць а пятай ранiцы... А жонка ж леная, як палка... Гаўна на лехi - i таго няма. Ад маткi цягнуць.

Сабраўшы сiлы, Iван павярнуўся на бок, ложак цiха рыпнуў, i гаворка на кухнi ацiхла.

- Сьпiць, - шапятнула мацi, адгарнуўшы фiранку. - Тры начы гарэў... ранiцою толькi тэмпература спала. Пацеў жа - аiйо! Не пасьпявала прасьцiны мяняць. - Мацi ўздыхнула, i голас ейны набыў пагрозьлiвае адценьне. Выправiўся... з п'янюгам гэтым... Лябёдчыха казала - з мосту звалiлiся. Дзiва што... Вочы залiўшы, куды хочаш увалiшся.

- Гэта ж мая Люська ўчора ў клюб хадзiла, - ледзь чутна прагугнiла Пятроўна, падладжваючы свой зьвяглiвы голас да матчынага шэпту, дык там Мiшка Раднёнак, што на малакавозцы робiць, пра Лябёдку расказваў. Казаў, езьдзiлi зь iм аж у Вялiкарусiю. Лябёдка тамака матацыкал у кустах кiнуў. Паўдня шукаў, пакуль знайшоў. А потым мальцу нейкаму гарэлку вазiлi.

- Гэта, вiдаць, шафёру, якi iх прывёз, - прамовiла мацi, адчынiла дзьверы, i Пятроўна, грукнуўшы ўслонам, запытала: - Ну што, пасунем?

Мацi зь Пятроўнай выйшлi з хаты, а Iван, пазяхнуўшы ў жменю, кульнуўся на жывот i ў той жа мiг заснуў. Спаў ён нядоўга i абудзiўся ад зыкаў, што даляталi з прысенку.

- Не пушчу! - грымеў, зумкаючы ў даёнках, матчын голас, i ў адказ ёй нехта прасьцюджана i басавiта паўтараў: - Па справе... гасьцiнец перадаць... Хвiлiну ў прысенку зацята барукалiся, здушана крахталi, на падлогу звалiлася даёнка, i прасьцюджаны бас прасiпеў: - Ды ня зьем я яго, халера!

Дзьверы адчынiлiся, пачуўся сiплы кашаль, i толькi па гэтым кашлi пазнаў Iван таго, хто шчамiўся ў хату.

- Ну, падлюка, глядзi... Зараз участковага паклiчу! - пакрыўджана вымавiла мацi, а яшчэ празь iмгненьне падчэпленая брылём моташлема фiранка памкнулася ўглыб сьвятлiцы.

- Панавешвала тут, - буркнуў Лябёдка, блытаючыся ў фiранцы, а выблытаўшыся i ўбачыўшы Iвана, зьняў з галавы шлем i вiнавата пасьмiхнуўся. - Ну як ты? голас Лябёдкавы быў дарэшты зьнявечаны прастудай.

- Нiчога, - адказаў Iван, кiўком галавы запрашаючы госьця прысесьцi на ложак.

- Ледзь прарваўся, - Лябёдка паглядзеў у бок уваходных дзьвярэй, уздыхнуў i, ссунуўшы коўдру, сьцярожка прысеў на край пасьцелi: - Дык, кажаш, нiчога?

- Нiчога, - паўтарыў Iван i ў сваю чаргу запытаўся: - Як нага? Балiць?

- На мне, Ваня, як на сабаку - на другi дзень загойваецца. Вось толькi глытка ные, - левая Лябёдкава рука кранулася вафэльнага ручнiка, якiм была абкручана шыя, а правая скамечыла вушанку, якая ляжала на каленях.

Iван пазнаў сваю шапку.

- Во, шапка твая, - усхапiўся Лябёдка, - забыўся тады ў бабулi. Я ж зь Берасьцянкi еду. Завёз Мар'яне падсьвiнка ды сто рублёў грошай даў. Добрая бабуля... Пра цябе спытвала. Даведалася, што хворы, дык забедавала. Во! сябрук таропка выцягнуў з кiшэнi слоiк з-пад гарчыцы, - мёду табе перадала... лякуйся.

Iван расчулена шморгнуў носам i, памаўчаўшы, запытаў:

- Дык я што... ну там, на дарозе, зусiм вырубiўся?

- Вырубiўся, - кiўнуў Лябёдка. - Я цябе два кiлямэтры на сабе цягнуў. Цягну, а ты мяне за вуха кусаеш ды просiш гарачую ваду адключыць. Трызьнiў, напэўна. Добра яшчэ, невельскiя хлопцы на ЗIЛе падвярнулiся. Да самай хаты давезьлi. Мы на заўтра ў Невель езьдзiлi. З Раднёнкам. Пару пляшак паставiлi, потым яшчэ ўзялi. Думаю во ў Невель падацца... Хлопцы тыя паабяцалi ў тэлеатэлье ўладкаваць. Так што, магчыма, хутка ў горад перабяруся. Хопiць ужо бычкоўскую гразь таўчы.

Лябёдка закашляўся, роспачна чхнуў, выцер нос ражком уцiральнiка, якi спавiваў шыю. Пару хвiлiн яны маўчалi, потым Лябёдку зноў пачаў бiць кашаль, i ён, прыкрыўшы даланёю рот, падняў з падлогi матацыклетны шлем.

- Ну што, Ваня... пайду, - вырвалася зь Лябёдкавай грудзiны, - а то мяне таксама дрыжыкi бяруць.

Калi за Лябёдкам зачынiлiся дзьверы, Iван пакруцiў у руках слоiк i нечакана заплакаў. Ён i сам ня мог зразумець - адкуль зьявiлiся гэтыя сьлёзы, што завiлымi раўчукамi зьбягалi па скронях, i кот Барыс, якi сядзеў на печы, са зьдзiўленьнем пазiраў на яго, сьвецячы ў паўзмроку сваiмi зялёнымi вачыма.