Винцесь Мудров - Восеньскiя вакацыi (на белорусском языке)

- Памру зараз, - прасiпеў Лябёдка, паднес штэпсэльную вiлку да разэткi, але нечакана сумеўся i страсянуў вiлку ля вуха.

- У вас тут мужчыны ёсьць? - крыкнуў, зьвяртаючыся да бабулi, майстар, i голас ягоны сьведчыў за тое, што калi яму зараз жа не нальюць пахмялiцца, ён i папраўдзе памрэ.

Гаспадыня, вiдаць, адчула настрой тэлемайстра, бо ў тое ж iмгненьне на кухнi бразнулi шклянкi i аглушальна засквiрчэлi яйкi на распаленай патэльнi.

- Якiя там мужчыны!.. Бабы ды два дзяды... Базылю восемдзесят, а Хамёнку яшчэ больш... Японскую памятае.

Майстар выпусьцiў праз нос паветра, варухнуў кадыком i зь нейкай разьюшанай апантанасьцю стаў раскручваць штэпсэльную вiлку.

За вакном сутоньвалася. Сьнежныя крупы стукалi па шыбе, у комiне галасiў вятрыска, i ад усiх гэтых зыкаў Iвану зрабiлася не па сабе.

"I калi ўжо вернемся?" - падумаў ён, панылымi вачыма азiраючы хату. "Трэба было хоць цыдулку пакiнуць, каб мацi не хвалявалася".

Iван затрымаў позiрк на ходзiках, што цiкалi пад стольлю, i з грудзей ягоных вырваўся пакутлiвы ўздых. Гадзiньнiк паказваў палову трэцяй: акурат гэтым часам мацi вярталася зь дзённай дойкi. "Пабачыць, што мяне няма, i да Мiронаўны пацягнецца. Тая i скажа, з кiм паехаў..." - Iван уявiў, як роспачна будзе лаяцца мацi, як яна, зганяючы злосьць, будзе ганяцца з ручнiком за катом Барысам, i, заняты сваiмi думкамi, не пачуў Лябёдкавага воклiку:

- Эй, Ваня... заснуў?

У сьвятлiцы грала музыка, на кухнi сквiрчэлi шкваркi, а на тэлевiзiйным экране каласiлася жыта, i стройным шыхтом iшлi камбайны.

"Рублёў дзесяць зьдзярэ, i вiна вып'е пад самую завязку", - незадаволена падумаў Iван, з дакорам зiрнуў на сябра, але той, насуперак ягоным меркаваньням, ад грошай адмовiўся.

- Схавайце свае рублi... - кiнуў Лябёдка, згледзеўшы ў бабчыных руках пакамечаны трульнiк. - З-за такога рамонту i квiтанцыю неахвота выпiсваць... Чарку мо вып'ем, калi нальеце.

- Нальем, нальем. А як жа не налiць, - узрадавана замiтусiлася старая, ёсьць i чарка, i да чаркi... - i, падхапiўшы па дарозе чапялу, гаспадыня кiнулася да печы.

Пiлi i елi стоячы, бо расьседжвацца не было часу. Бабця Мар'яна (так сябе назвала гаспадыня) выставiла на стол бутэльку "чарнiла", а таксама яешню i саган гарачай бульбы на закуску. Бегаючы за матацыклам, Iван добра-такi выгаладаўся - бульба са шкваркамi проста раставалi ў роце. Згаладнеў i сябра. Налягаючы на бульбу - аж нос угiнаўся, - Лябёдка хапаў ротам паветра, варушыў коўцiкам i пры гэтым няўцямна мармытаў:

- Думаеш, калi ў мяне брат... у тэлеатэлье працуе... дык мне дэталi дарма даюцца? За адзiн трансфарматар... дзьве бутэлькi аддаў...

За лiчаныя хвiлiны яны выцерабiлi саган бульбы, праглынулi яечню, асушылi ад тлушчу патэльню, i ўвесь гэты час гаспадыня стаяла пасярод кухнi, пазiраючы на майстра, не раўнуючы, як на Мiколу-ўгоднiка. Выдавала на тое, што яна хацела нешта сказаць, i майстар, бачачы такую нерашучасьць, запытальна мiргнуў левым вокам.

- Дачка ж павiнна прыехаць. Трэба ж ёй аполец сала даць, ды нейкiх кiлбас... - выдыхнула, нарэшце, гаспадыня i, нiбыта спужаўшыся ўласных слоў, зацiснула рот ражком паркалёвай хусткi.

Хлопцы счакалi хвiлiну, спадзяючыся, што старая скончыць думку, але тая маўчала, i Лябёдка, кiўком галавы ўхвалiўшы такiя жадункi, разьлiў рэшткi вiна па шклянках.

- Дапiваем i йдзем, а то матор астыне. Пiхай тады... да самага дому, рука Лябёдкава пацягнулася за шклянкай, ды нечакана замёрла ў паветры.

- Можа б вы мне, мальцы, кабана закалолi? - пудка запыталася гаспадыня, а згледзеўшы на майстравым твары разгубленасьць, нахiлiлася i выцягнула з тумбачкi вялiзную, закаркаваную газэцiнай бутлю.

III

Спусьцiсты, парослы густым лазьняком бераг пачынаўся адразу за хатай. Убiўшыся ў кусты, Iван расшпiлiў прарэх, гучна выпусьцiў паветра i падуладны нэрвовым дрыжыкам струмень шапатлiва ўдарыў па ссохлым лiсьцi.

Iван хваляваўся. Нават далонi ўспацелi. I хвалявацца было з чаго: кабаноў ён зроду ня рэзаў. Ды што там кабаны... Ён i курыцы засекчы не даваў рады. Летась цюкаў пеўня, дык траха бяз пальцаў не застаўся, i певень, з рук вырваўшыся, наляцеў, безгаловы, на мацi i новую спаднiцу скрывавiў. Ну, а Лябёдка, хоць i наплёў гаспадынi, што за сваё жыцьцё дванаццаць сьвiней прыкончыў, але ж пры гэтым на бокi азiраўся i вусны прыкусваў. Дзе яму было iх прыкончваць, калi ў Лябёдчыхi ў двары апрача чатырох курэй ды аблезлага ката анiчога больш не вялося.

Дзесятым разам уздыхнуўшы, Iван падцягнуў штаны i пачуў, як недзе непадалёку гэтак жа роспачна ўздыхнуў Лябёдка.

- Нiчога, Ваня, прарвемся!

Яны вылезьлi з кустоў, i Лябёдка, прысмалiўшы беламорыну, стаў знаёмiць Iвана са сваiм плянам.

- Карацей, заходзiм у хлеў, прывязваем да задняй нагi вяроўку i на двор выпускаем. Ты яго за нагу трымаеш, а я... - акiнуўшы вачыма навакольле, Лябёдка засяродзiўся на агароджы, што атачала бабчын падворак, - гакну калом мiж вушэй, а як скапыцiцца - нож у горла.

- Бабуля казала, у яе швайка ёсьць. Так што лепш пад левую лапатку. Крывi ня будзе. I надзейней, - падзялiўся сваiмi думкамi Iван, i кампаньён, пачухаўшы за вухам, няўпэўнена прамармытаў: - Ты думаеш?

На хаду яны дасмалiлi папяросы, паплявалi на рукi i, падышоўшы да агароджы, удваiх сталi расхiстваць кол, якi на добры мэтар уехаў у зямлю. Рабiў гэта Iван з асаблiвым натхненьнем, радуючыся, што калоць кабана давядзецца ўрэшце рэшт не яму, а Лябёдку.

- Эх, Ваня-а! Кусьнем сьвежанiнкi, самагонкi сёрбнем... Жыцьцё! - адным духам вымавiў кампаньён, калi кол быў, нарэшце, выцягнуты. Iван лiзнуў параненую руку - у калу тырчэлi цьвiкi, - перавёў дых i, згадаўшы дом, з маркотаю прамовiў:

- А дахаты калi?

- Заўтра, Ваня, заўтра. У Мар'яны хата вялiкая - месца пераспаць будзе, узвалiўшы на карак альховы друк, Лябёдка шырокiм крокам рушыў на бабчын падворак.

Кабан ляжаў у сваiм катуху i цiха рохкаў.

"Пудоў дзесяць будзе", - падумалася Iвану, калi ён адчынiў загарадку i ўвайшоў у катух. Тут было душна i цёмна. Агледзеўшыся, ён разблытаў нягнуткiмi пальцамi вузельчык на вяроўцы i нечакана пудлiва падскочыў: над галавой ягонай, крануўшыся кiпцюром вуха, узьляцела ашалелая курыца. Спорна б'ючы крыламi, хахлатка вылецела на двор, загарлала на ўсю глотку, i бабка Мар'яна, прыструньваючы гэтую вар'ятку, абурана вымавiла: - Кыш, каб цябе парвала! Празь iмгненьне курыны лямант пачуўся дзесьцi на другiм канцы двара i неўзабаве зьмяшаўся з мэталёвым шоргатам знадворку. Гэта Лябёдка, седзячы на ганку хаты, тачыў нажы i швайку.

Змахнуўшы халодны пот з лоба, Iван зiрнуў на дарэшты заседжаную курасадню, памацаў падзертае вуха i, прысеўшы на кукiшкi, паклаў далонь на цёплы вепручыны азадак. Вяпрук крыху здрыгануўся, задзёр лыч i гэтак жа, як i ён, Iван, пакутлiва ўздыхнуў.

"Ляжыць, уздыхае... пра нешта думае. I пра што, цiкава, можа думаць вяпрук?" - Iван прыслухаўся да мэталёвага шоргату, правёў рукавом па мокрым носе i з дрыготкай у голасе прашаптаў: