Алесь Рылько - Стуканок у аблавушцы (на белорусском языке)

- Няруш чужое! Аднясi старшынi! Гэта для яго Стуканок стараецца.

Мiцька пацягнуў рыбiну да старшынi.

Старшыня якраз быў дома. Даведаўшыся, у чым справа, ён рагатаў так, што аж за стол хапаўся. Нарэшце сказаў:

- А ты, Мiцька, i будзь Сярожам. Разумееш? Пакуль мой Сярожа ў бабулi ў гасцях, дык у цябе свежай рыбы кожны дзень будзе.

Хоць такая прапанова i была спакуслiвай, але Мiцька адмоўна закруцiў галавой... "З гэтым жартаваць нельга, - думаў ён. - Дома ля печы заўсёды трапкач вiсiць..."

Тады старшыня ўзяў малога за руку i павёў яго дамоў. Удачлiвы рыбалоў зноў нёс рыбiну. Старшыня сказаў Паўлiсе:

- Бярыце рыбу Стуканка. Я ж ведаю, ён некалi ваша нарыхтаванае ў лесе бярвенне пакраў. Дык няхай незнарок хоць трохi з вамi разлiчыцца...

Удава Паўлiха надта адмаўлялася, а як пачула пра бярвенне, згадзiлася:

- Няхай так i будзе! Хоць трохi гэтаму Заморышу насалю.

I з таго часу Сярожа-Мiцька спраўна насiў дамоў рыбу. Аб гэтым ведала амаль уся вёска. Не ведаў толькi Стуканок, каго ён частуе свежанькiмi шчупачкамi, лiнамi, язямi, плоткамi... Ой, каб ведаў! Ад злосцi, напэўна, дастаў бы ўкусiць сябе за локаць.

Стуканок думаў: "Не падмажаш - не паедзеш", i ледзь не кожны дзень падносiў "Сярожу" гасцiнца. О, у яго пад шапкай-аблавушкай розуму хоць адбаўляй! Ён яшчэ прытрымлiваецца i такой мудрасцi, што "ласкавае цялятка дзвюх матак ссе..." Дык чаму ж яму, Пiлiпу, ды не быць ласкавым? Выгода вялiкая з гэтага!

Блiзiўся час касьбы, i Стуканок вырашыў асабiста сам наведацца з рыбкай у хату старшынi. На памяць ведаў, што да гэтага "ўмаслiў" "патрэбнаму чалавеку" васемнаццаць шчупакоў, дзесяць лiноў i яшчэ там рознай дробязi накшталт язёў на смачную юшку.

На гэты раз Стуканок нёс цэлую торбу адборнай рыбкi... "Э, маё не прападзе, - думаў хiтры дзядзька. - Старшыня пацiхеньку дасць з гектарчык лугу... Так што i сваёй кароўцы накашу, i яшчэ возiкi са два прадам сенца".

Для большай пачцiвасцi Стуканок пакiнуў сваю аблавушку на ганку, а торбу з рыбай папёр у хату.

Старшыня быў дома. Госць ветлiва прывiтаў яго, дробненька засмяяўся:

- Дзень добры ў хату! Хе-хе, iду сабе i думаю сабе, хе-хе, зайду да старшынькi. Гэта ж рыбкi злавiў, дык думаю сабе: чаму не паклапацiцца аб старшынi? Ён жа аб нас заўсёды клапоцiцца...

Старшыня чамусьцi быў не ў гуморы, сказаў, што рыбу ў яго сям'i нiхто не есць, хiба толькi кот, i адмовiўся ад гасцiнца.

Стуканок падумаў: "Але ж дагэтуль не разарвала цябе ад маёй рыбкi... Цi не набiваеш ты сабе цану? Можа хочаш, каб я табе што-небудзь iншае падсунуў?"

У хату зайшоў чарнявы хлопчык.

- Сярожа, - сказаў яму бацька, - вазьмi, сынок, анучу i пратры матацыкл.

Чарнявы хлопчык пайшоў, i тады Стуканок, у прадчуваннi нечага нядобрага, палахлiва разяўляючы рот, запытаў у гаспадара:

- Дык а што ж гэта ў вас: два сыны i абодва Сяргейчыкi? Адзiн чарнявы, а другi... бялявы?

- Адзiн сын у мяне, - адказаў старшыня, - чарнявы, як вы кажаце. Месяцы са два гасцяваў у бабулi, толькi пазаўчора вярнуўся.

Стуканок пабялеў з твару... А старшыня дабiў яго канчаткова:

- Можа вы, дзядзька Пiлiп, маеце на ўвазе Мiцьку, сына Паўлiхi? Вунь таго самага, што па плоце лазiць? - i паказаў праз акно.

Стуканок убачыў на двары Паўлiхi накольнiка Мiцьку, якi да гэтага часу так падатлiва называўся Сярожам, i абамлеў. Заiкаючыся, запытаў:

- Д-дык й-йак жа гэта?!

- А вось так! - i старшыня пачаў рагатаць. - Цi не думаў ты, дзядзька, на рыбку вымяняць сена? - i зноў рагоча.

Бачыць Стуканок, што нелады, атрымалася асечка, i, схапiўшы торбу з рыбай, лататы з хаты! На ганку грэбнуў сваю аблавушку i - кулём са двара!

Бег дамоў, праклiнаючы ўвесь белы свет!

На нейкую хвiлiну ўляглася злосць толькi тады, як выпiў у кааператыве гарэлкi. Цэлую шклянку.

А дома, седзячы каля сабачай будкi, зусiм расчулiўся. Частаваў з торбы свежанькай рыбай Бобiка i скардзiўся яму:

- Думаеш, я скупы? Еш! Не столькi прапала... Думаеш, мне лёгка жыць? Усё жыццё галавой кручу! Аж у вачах цёмна становiцца. Не тое, што табе. Пад'еў, гаўкнуў i ўсё добра ў цябе. Ого, каб мяне хто кармiў дармовай рыбай, дык я не горш за цябе брахаў бы. Ага, брахаў бы. А ты, цюлень, толькi ад мух хаваешся, нiколi твайго голасу не пачуеш! - i ў Стуканка пачала падымацца на сабаку чорная злосць. - Дык ты ясi рыбку i думаеш, што я для цябе яе налавiў? А-а, воўчае мяса! - i выцяў нагою сабаку. - Выеш, не падабаецца?! Можа i ты iнцiлiгент? Дужа ўпадабаў свежанькую рыбку? От жа табе! От яшчэ! - i пачаў бiць сабаку.

Бобiк iрваўся з ланцуга, екатаў, хрыпеў. Потым азвярэў i ў момант аблажыў свайго гаспадара...

Прытрымлiваючы разлупленыя порткi, Стуканок бег ад сабакi. Аглянуўся, той iрваў на дробненькiя мэтлухi яго аблавушку, тую самую, на якой гаспадар некалi ў стральцоў зарабiў аж дваццаць рублёў.

У брамцы Стуканок нечакана сутыкнуўся са сваёй жонкай Маланняй. Абшкрабаны, збялелы, калоцiцца як асiнавы лiст. Уставiўся на яе мутнымi вачыма i пытае хрыплым голасам:

- Што, iнцiлiгентка?! Можа цябе на саначках пакатаць?!

- Угэй, ратуйце! - затрубiла да смерцi перапалоханая жонка i кiнулася ўцякаць. Заблыталася ў спаднiцы i чмякнулася ў дарожны пыл...

Неўзабаве Стуканок супакоiўся. А праз колькi дзён ён пайшоў у калгас касiць. Разумееце, такая ўжо нявыкрутка ў чалавека атрымалася. Прыкiнуўшы так i гэтак, вырашыў:

"Цяпер ужо такi час настаў, што цяжка дурней сябе каго-небудзь знайсцi... Мiнулiся леташнiя дразды..."

1958 г.