Болеслав Прус - Стасевы прыгоды (на белорусском языке)

Неяк ноччу, выскачыўшы пасля такой вандроўкi на бераг, яна ўбачыла на мосце бацьку. Ён стаяў, абапёршыся на парэнчы, i ўважлiва глядзеў, як вада прасяваецца цераз застаўкi. Малгосiна сэрца задрыжала ад думкi, што гэта i ён не спiць, думаючы пра яе, хоць з выгляду такi абыякавы. Узбегла на мост i, прытулiўшыся да бацькавага пляча, размарана спыталася:

- Каго ж гэта вы, татачка, выглядвалi тут?

- Думаў, што мужыкi рыбу крадуць, - адказаў стары i пазяхнуў. Пасля, пачухаўшыся, памалу павалокся ў хату.

Нiколi яшчэ Малгося не адчувала сябе такой самотнай, акiнутай, як у той момант, i нiколi так моцна не хацелася, каб i яе хто-небудзь палюбiў. Цяпер ёй здавалася, што сталяр з мястэчка, скупы i брыдкi ўдавец, якi еў за трох, грудзi ў якога плоскiя, а ногi раскiрачаныя, нiбы вiлы, што сталяр гэты зусiм прыстойны чалавек. А пра млынара, якi арандаваў вятрак дзве мiлi адгэтуль, часта смяяўся i наогул лiчыўся прыдуркам, яна ўжо не магла думаць без хвалявання!.. Нават падобныя да прадаўгаватых мяхоў мукi бацькавы парабчукi, хлопцы грубыя i сварлiвыя, у сённяшнiм душэўным настроi здавалiся ёй асобамi з мноствам станоўчых якасцей, хоць месяцаў некалькi таму назад яна не магла глядзець на iх без агiды.

* * *

У гэтым цяжкiм становiшчы млын зноў вырашыў дапамагчы дзяўчыне, i вось аднойчы ўнутры яго штосьцi лопнула - з вялiкiм трэскам... Ажно запыленыя мукой парабчукi пабялелi са страху, а Ставiньскi пляснуў шапку аб зямлю!.. Ваду як найхутчэй спынiлi i пачалi раiцца, нават загаворваючы з людзьмi, што ехалi па грэблi. Ва ўсiм доме запанаваў безлад. Хлопцы перабрэхвалiся на мосце, даючы дрэнны прыклад праезджым. Стары не захацеў абедаць i пачаў лаяцца на чым свет стаiць, што вось i памiраць пара, а парсюкi, што жылi пад млынам, бачачы, што нiхто не падсыпае iм вотруб'я, скуголiлi, як перад канцом свету.

У такiм бязладдзi разоў са сто было названа прозвiшча каваля Шарака, i нарэшце адзiн з хлопцаў запрог каня i паехаў у бок горада. Малгосю ахапiў страх, як у той дзень, калi яна, прастудзiўшыся, чакала фельчара, што меўся паставiць ёй банькi. Яна прычасалася, абула новыя чаравiкi i выбегла да млына, якi, нарабiўшы столькi клопату ўсiм, сам развалiўся над грэбляй i вышчарыў зубы - такi задаволены!..

Сцямнела, павеяў халодны вецер, i дзяўчына павiнна была iсцi ў свой пакойчык. Толькi лягла, а тут на дварэ затарахцела i нейкi чужы голас пачуўся ёй ад млына. "Ах, божачка!.." - падумала Малгося i, хуценька апрануўшыся, давай шукаць гарэлкi, распальваць у печы, падаграваць верашчаку з каўбасой. Хвiлiн праз пятнаццаць было гатова ўсё, з чым сонная служанка не справiлася б i за гадзiну.

Тым часам каваль, агледзеўшы млын, як бабка-шаптуха хворага, увайшоў са Ставiньскiм у хату. Ужо ў сенях Шараку пачуўся пах смажанiны, i чалавек ажно ўсмiхнуўся, так прыемна было, што млынар шануе яго, да поўначы чакаючы з вячэрай. Здзiвiўся аднак, убачыўшы ў хаце стол цудоўна застаўлены, з парай над посудам, i два крэслы абапал стала, а гаспадынi - анiзвання!

Заклапочаны млынар чокнуўся з госцем, папрасiў частавацца, а сам еў моўчкi, па свайму звычаю. Толькi пасля вячэры азваўся:

- Малгась! Пашлi ў млын падушку i дзяругу, бо пан каваль будуць у нас начаваць.

Малгося выйшла зачырванелая, ажно самой ад гэтага сорамна. Са злосцi на сябе камячыла рукамi фартух i глядзела пад ногi. Аднак калi падняла вочы i ўбачыла малады, вясёлы кавалёў твар i вочы, што паблiсквалi з-пад чорных броваў, яна не вытрывала, пырхнула смехам i выбегла ў сенi аддаць загад служанцы. Каваль таксама смяяўся, сам не ведаючы чаго, а ўвесь час заклапочаны Ставiньскi замармытаў пад нос:

- Ат, каза, дый толькi!.. Рэдка бачыць людзей, вось i хiхiкае... Дурное яшчэ, васемнаццаць гадкоў...

На свiтаннi наступнага дня Шарак узяўся за працу, але толькi ён паспеў прыладзiць кавадла, горан i мех - паклiкалi снедаць. Упершыню ў жыццi Ставiньскi прызнаў, што дачка яго добрая гаспадыня, умее прыняць госця! А млынароўскае сэрца яго не магло не расхвалявацца, калi ён убачыў, як Малгося зацiкаўлена млынам, як часта яна бегае туды, пра ўсё распытваючы Шарака. Менш падабалася яму тое, што каваль многа гаворыць, працуючы, а то i прыштукi паказвае, хапаючы голымi пальцамi распаленае да белага колеру жалеза. Аднак стары маўчаў, бачачы, што ў майстравых руках работа тая гарыць i што хоць хлопец любiць трохi пабалабонiць, куе ён так, што аж зямля стогне!..

Рамонт iшоў некалькi дзён. За гэты час каваль i млынароўна вельмi пасябравалi, а вечары праводзiлi разам i толькi ўдваiх, бо супакоены Ставiньскi зноў пачаў займацца справамi i менш звяртаў увагi на дачку. I вось у апошнi вечар, седзячы каля хаты на лаўцы, маладыя вялi такую гутарку, праўда, пацiху, бо так iм было найзручней.

- Дык пан Юзаф жыве за паўмiлi ад горада, на ўзгорку? - спыталася дзяўчына.

- Ага, ага! На ўзгорачку, што каля лугу. I плот-плецянiк, i дрэў штук некалькi, - адказаў каваль.

- От каб там агарод быў! Я насадзiла б там буракоў, бульбы, фасолi i кветак, каб гэта маё было!

Каваль маўчаў, спусцiўшы галаву.

- I хата ў пана Юзафа харошая. Гэта тая, што каля яе калодзеж з жураўлём?

- Вядома ж, тая, але не харошая, зусiм не харошая!.. Бо няма каму яе даглядаць...

- Каб гэта мне давялося, - гаварыла дзяўчына, - дык я б яе пабялiла як след, на вокны - фiранкi i вазоны, у хаце павесiла б усе мае абразы... Чаму пан Юзаф так не зробiць - адразу было б весялей?..

Каваль уздыхнуў.

- Эх! - сказаў ён. - Каб гэта мы блiжэй жылi, дык Малгося мне дадала б ахвоты, параiла б, як што рабiць...

- Уга!.. Сама ўсё зрабiла б, калi пан Юзаф будзе ў кузнi...

- Але ж у далеч такую, - сказаў каваль, беручы дзяўчыну за палец, Малгося не пойдзе, пакiнуўшы бацьку?

Цяпер замоўкла млынароўна.

- Страшэнна мне Малгося спадабалася, праўду кажу!.. Халера!.. Цяпер вось чалавек дахаты вернецца i сам сабе рады не дасць... А што Малгосi да таго!.. Ёй каб якога аконама?..

- Я ж ведаю, чаго пан Юзаф варты! - прыкрыкнула на яго дзяўчына, трохi адвярнуўшыся. - Пра нiякiх я аконамаў не думаю, толькi пра тое, каб...

Зноў замоўкла, але каваль цяпер ужо ўзяў яе за ўсю руку.

- Ну, - спытаўся ён раптам, - а пайшла б Малгося за мяне?..

Ёй нiбы дух заняло.

- Я не ведаю!.. - адказала.

Шарак рыўком абняў яе i пацалаваў у расхiленыя вусны.

- Яшчэ чаго!.. Такiя жартачкi!.. - сыкнула яна пакрыўджана, вырвалася з яго абдымкаў i, убегшы ў хату, замкнула за сабою дзверы.

Гэтай ноччу абое яны не заснулi.

Назаўтра былi закручаны апошнiя балты i падняты застаўкi. Вада з шумам абрынулася на засохлыя з нудоты колы, якiя захiсталiся i пачалi круцiцца. Млын iшоў як мае быць!..

Ставiньскi, каб не выдаць хвалявання, прыкусiў губу, аднак рукi яго дрыжалi ад радасцi. Агледзеў усё, аблаяў парабчукоў, а тады ўжо запрасiў каваля ў хату, па грошы, i паставiў бутэльку мёду.

Калi ён выклаў на стол новенькiя паперкi, Шарак пачухаў за вухам i неяк сумна ўсмiхнуўся. Млынар заўважыў гэта.