Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Што тут адбываецца? - спытаў Кёстэр.

Суседка-бландзiнка абсыпала нас жменяй канфецi.

- Адкуль вы звалiлiся? - засмяялася яна. - Няўжо не ведаеце, што сёння першы дзень мясаеда?

- Ах, вось што, - сказаў я. - Тады прыйдзецца вымыць рукi.

Мне трэба было прайсцi праз усю залу, каб трапiць да ўмывальнiкаў. На нейкi час дарогу мне заступiлi п'яныя, якiя ўздымалi на стол жанчыну, каб яна спела iм. Жанчына з вiскам супрацiўлялася, стол перавярнуўся, а разам са сталом пападалi i людзi. Я пачакаў, пакуль вызвалiцца праход, ды раптам мяне нiбы ток працяў. Я здранцвеў, зала паплыла, усё знiкла - i шум, i музыка, засталiся толькi невыразныя мiгатлiвыя ценi. Але выразна, незвычайна рэзка i ясна мне бачыўся стол, адзiны стол, а за сталом - малады чалавек у блазнерскiм каўпаку на галаве. Ён абдымаў дзяўчыну, якая была на падпiтку. Шкляны тупы позiрк, вельмi тонкiя губы, а пад сталом - светла-жоўтыя, прыкметныя, начышчаныя да бляску крагi.

Мяне штурхнуў кельнер. Я, як п'яны, адышоўся крыху i зноў спынiўся. Зрабiлася невыносна горача, я калацiўся ўвесь, далонi мае ўзмакрэлi. Цяпер я ўжо бачыў i астальных за сталом. Я пачуў, што яны з нахабнымi тварамi хорам спявалi нейкую песню, адбiваючы па стале такт куфлямi. Мяне зноў нехта штурхнуў.

- Не заступайце ж праход, - прабурчаў нехта.

Я механiчна прайшоў далей, знайшоў умывальнiкi, памыў рукi. Толькi цяпер я заўважыў, што ледзь не абварыў рукi гарачай вадой. Я вярнуўся.

- Што з табой? - спытаў Кёстэр.

Я не мог нiчога вымавiць.

- Табе кепска? - спытаў ён.

Я пахiтаў галавой i глянуў на суседнi столiк, адкуль скоса пазiрала бялявая дзяўчына. Раптам Кёстэр збялеў. Яго вочы звузiлiся. Ён нахiлiўся над сталом.

- Ён? - цiха спытаў.

- Ён, - адказаў я.

- Дзе?

Я паказаў позiркам. Кёстэр павольна ўстаў. Здавалася, што выпростваецца кобра.

- Асцярожна, - шапнуў я. - Не тут, Ота!

Ён адмахнуўся кароткiм жэстам i пацiху пайшоў наперад. Я быў гатовы кiнуцца за iм. Нейкая жанчына насунула яму на галаву зялёна-чырвоную папяровую шапачку. Яна абняла яго. Ота нават не варухнуўся, i яна адчапiлася ад яго, здзiўлена гледзячы яму ўслед. Зрабiўшы круг па зале, ён вярнуўся назад.

- Яго ўжо няма.

Я ўстаў i глянуў у залу. Кёстэр гаварыў праўду.

- Ты думаеш, што ён пазнаў мяне? - спытаў я.

Кёстэр пацiснуў плячыма. Толькi цяпер ён заўважыў каўпак на галаве i скiнуў яго.

- Не разумею. Я ж мыў рукi адну-дзве хвiлiны.

- Цябе не было хвiлiн пятнаццаць.

- Няўжо? - Я яшчэ раз зiрнуў на той стол. - Астатнiя таксама пайшлi. З iмi была яшчэ дзяўчына, яе таксама ўжо няма. Калi б ён пазнаў мяне, ён знiк бы, пэўна, адзiн.

Кёстэр паклiкаў кельнера.

- Тут ёсць другi выхад?

- Ёсць, з другога боку, на вулiцу Гардэнберга.

Кёстэр дастаў з кiшэнi грошы i падаў кельнеру.

- Пайшлi, - сказаў ён.

- Шкада, - сказала дзяўчына за суседнiм столiкам i ўсмiхнулася. - Такiя сур'ёзныя кавалеры.

На вулiцы ў твар нам ударыў вецер. Пасля духаты ў кавярнi ён здаўся ледзяным.

- Iдзi дадому, - сказаў Кёстэр.

- Ён быў не адзiн, - адказаў я i сеў у машыну.

Машына панеслася. Мы прачасалi ўсе вулiцы вакол кавярнi, усё шырэй i шырэй, але нiкога не ўбачылi. Нарэшце Кёстэр спынiўся.

- Выслiзнуў, - сказаў ён. - Але нiчога. Цяпер мы ўжо яго недзе дастанем.

- Ота, - сказаў я, - давай пакiнем яго.

Ён зiрнуў на мяне.

- Готфрыд мёртвы, - працягваў я на здзiўленне самому сабе. - Ад гэтага ён не ўваскрэсне.

Кёстэр усё яшчэ глядзеў на мяне.

- Робi, - павольна адказаў ён, - я ўжо не памятаю, колькi я забiў. Але я ўсё яшчэ памятаю, як я забiў маладога ангельца. У яго заела патрон, i ён нiчога не мог зрабiць. Я быў са сваiм кулямётам за некалькi метраў ад яго i бачыў яго спуджаны дзiцячы твар зусiм блiзка. У яго вачах быў страх. Гэта быў яго першы вылет, мы даведалiся пра гэта пасля. Яму было, можа, васемнаццаць год - i ў гэты спуджаны, бездапаможны прыгожы дзiцячы твар я з двух метраў даў кулямётную чаргу... Галава лопнула, як курынае яйка. Хлопец быў мне незнаёмы, ён не зрабiў мне нiчога дрэннага. Мне цяжка было забыць той выпадак, цяжэй, чым звычайна, пакуль я не заглушыў сваё сумленне гэтым заклятым апраўданнем: вайна ёсць вайна. Але я кажу табе: калi я не заб'ю таго, хто забiў Готфрыда, хто застрэлiў яго, як сабаку, без усялякай прычыны, тады эпiзод з ангельцам жахлiвае злачынства, ты разумееш?

- Разумею, - сказаў я.

- А цяпер iдзi дадому. Я хачу давесцi справу да канца. Гэта як сцяна. Я не магу прайсцi, не разбурыўшы яе.

- Я не пайду дадому, Ота. Калi так, то мы застанемся разам.

- Глупства, - нецярплiва сказаў ён. - Ты мне непатрэбны.

Ён падняў руку, не даючы мне гаварыць.

- Я буду вельмi асцярожны. Я яго сустрэну аднаго, без астатнiх, зусiм аднаго! Не бойся.

Ён хутка саштурхнуў мяне з сядзення i пакацiў. Я ведаў, што яго цяпер не стрымаць. Я ведаў таксама, чаму ён не ўзяў мяне. Праз Пат. Готфрыда ён узяў бы.

Я пайшоў да Альфонса. Толькi з iм я мог пагаварыць. Я хацеў параiцца з iм, цi нельга штосьцi зрабiць. Але Альфонса не было. Заспаная дзяўчына сказала мне, што ён гадзiну таму пайшоў на сход. Я вырашыў пачакаць i сеў за столiк.

Кавярня была пустая. Над стойкай гарэла маленькая лямпачка. Дзяўчына села i зноў заснула. Я думаў пра Альфонса i пра Готфрыда, я пазiраў праз акно на вулiцу, якую зараз асвятляла поўня, што паволi плыла над дахамi, я думаў пра магiлу за чорным драўляным крыжам са сталёвай каскай, надзетай на яго, i раптам я заўважыў, што плачу. Я выцер слёзы.

Праз нейкi час я пачуў нечыя хуткiя, цiхiя крокi. Дзверы адчынiлiся, увайшоў Альфонс. На яго твары блiшчаў пот.

- Гэта я, Альфонс, - сказаў я.

- Хутка сюды!

Я пайшоў за iм у пакой справа за стойкай. Альфонс падышоў да шафы i дастаў два старыя салдацкiя перавязачныя пакункi.

- Перавяжы мяне, - сказаў ён i спусцiў штаны.

У яго на сцягне была рана.

- Як кулявое раненне, - сказаў я.

- Так i ёсць, - буркнуў Альфонс. - Давай, перавязвай.

- Альфонс, - сказаў я, выпростваючыся. - Дзе Ота?

- Адкуль я ведаю, дзе Ота, - прамармытаў ён i выцiснуў кроў з раны.

- Вы былi не разам?

- Не.

- Ты яго не бачыў?

- I не блiзка. Разгарнi другi пакунак i накладзi зверху. Толькi драпiна.

Ён, нешта мармычучы, займаўся сваёй ранай.

- Альфонс, - сказаў я, - мы бачылi сёння таго... ты ведаеш, якi Готфрыда... Ота палюе на яго.

- Што? - Ён адразу насцярожыўся. - Дзе ён? Цяпер ужо не мае сэнсу. Яму трэба пакiнуць гэта...

- Ён не пакiне.

Альфонс адкiнуў убок нажнiцы.

- Едзь туды! Ты ведаеш, дзе ён? Ён павiнен знiкнуць. Скажы яму, што справа Готфрыда закрыта. Я справiўся раней, чым вы. Ты ж бачыш! Страляў у мяне, але я адбiў яму руку. Потым выстралiў я. Дзе Ота?

- Дзе-небудзь у раёне Мёнкештрасэ.

- Дзякуй богу. Ён там даўно не жыве. Але ўсё ж забяры яго.

Я падышоў да тэлефона i патэлефанаваў на стаянку таксi, дзе звычайна спыняўся Густаў. Ён быў там.

- Густаў, - сказаў я, - ты можаш хутка пад'ехаць да рога вулiцы Вiзэнштрасэ i плошчы Бальвю? Хуценька! Я чакаю цябе там.