Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Ён памёр амаль iмгненна, - сказаў лекар.

Кёстэр выпрастаўся. Ён узiраўся ў Готфрыда. Лекар закрыў раны тампонамi i заклеiў iх палоскамi пластыра.

- Вы хочаце ўмыцца? - спытаў ён мяне.

- Не, - адказаў я.

Твар Готфрыда пажаўцеў i запаў. Рот крыху скрывiўся, вочы былi прыплюшчаны, адно больш, другое менш. Ён глядзеў на нас. Ён увесь час глядзеў на нас.

- Як гэта здарылася? - спытаў лекар.

Нiхто не адказаў. Готфрыд глядзеў на нас. Ён глядзеў на нас неадрыўна.

- Ён можа застацца тут, - сказаў лекар.

Кёстар зварухнуўся.

- Не, - запярэчыў ён. - Мы яго забяром.

- Нельга, - сказаў лекар. - Трэба патэлефанаваць у палiцыю. I крымiналiстам. Трэба ўсё адразу зрабiць, каб знайсцi злачынцу.

- Злачынцу? - Кёстэр зiрнуў на лекара, быццам не разумеючы яго. - Добра, сказаў ён потым, - я паеду i прывязу палiцыю.

- Вы можаце патэлефанаваць. Тады яны хутчэй прыедуць.

Кёстэр цiха пахiтаў галавой.

- Не. Я iх прывязу.

Ён выйшаў, i я пачуў, як загудзеў матор "Карла". Лекар падсунуў мне крэсла.

- Не хочаце прысесцi пакуль што?

- Дзякую, - сказаў я, застаючыся стаяць. Яркае святло ўсё яшчэ падала на акрываўленыя грудзi Готфрыда. Лекар крыху падняў лямпу.

- Як жа тэта здарылася? - спытаў ён яшчэ раз.

- Я не ведаю. Мусiць, з некiм пераблыталi.

- Ён быў на вайне? - спытаў лекар.

Я кiўнуў галавой.

- Гэта бачна па рубцах, - сказаў ён. - I па прастрэленай руцэ. Ён быў паранены некалькi разоў.

- Якая подласць, - сказаў санiтар. - Вашывыя падшыванцы. Тады, пэўна, яшчэ ў полках ляжалi.

Я нiчога не адказаў. Готфрыд глядзеў на мяне. Увесь час.

Кёстэр вярнуўся не скора. Ён быў адзiн. Лекар адклаў газету, якую чытаў.

- Ёсць прадстаўнiкi ўлады? - спытаў ён.

Кёстэр спынiўся. Ён не чуў, што сказаў лекар.

- Палiцыя прыехала? - спытаў лекар яшчэ раз.

- А-а, - адказаў Кёстэр, - палiцыя. Трэба патэлефанаваць, каб прыехала.

Лекар глянуў на яго, але нiчога не сказаў i пайшоў да тэлефона. Праз некалькi хвiлiн прыйшлi два палiцэйскiя чыноўнiкi. Яны селi за стол, i адзiн з iх пачаў запiсваць звесткi пра Готфрыда. Не ведаю чаму, але мне здалося вар'яцтвам адказваць, як яго звалi, i калi ён нарадзiўся, i дзе ён жыў, адказваць цяпер, калi ён быў мёртвы. Я ўтаропiўся на чорны агрызак алоўка, якi час ад часу чыноўнiк слiнiў. Я адказваў механiчна.

Другi чыноўнiк пачаў складаць пратакол. Кёстэр даваў патрэбныя звесткi.

- Вы можаце мне сказаць, як прыкладна выглядаў забойца? - спытаўся чыноўнiк.

- Не, - адказаў Кёстэр. - Я не звярнуў увагi.

Я зiрнуў на яго. Я прыпомнiў жоўтыя крагi i ўнiформу.

- Вы не ведаеце, да якой партыi ён належаў? Вы не бачылi значкоў альбо ўнiформы?

- Не, - сказаў Кёстэр. - Да стрэлаў я нiчога не бачыў. А потым я толькi зай... - ён на iмгненне запнуўся, - займаўся маiм таварышам.

- Вы ўваходзiце ў якую-небудзь партыю?

- Не.

- Я пытаю таму, што вы сказалi, што ён ваш таварыш...

- Ён мой таварыш з вайны, - сказаў Кёстэр.

Чыноўнiк павярнуўся да мяне.

- Вы можаце апiсаць забойцу?

Кёстэр цвёрда зiрнуў на мяне.

- Не, - сказаў я. - Я таксама нiчога не бачыў.

- Дзiўна, - сказаў чыноўнiк.

- Мы размаўлялi i нi на што не звярталi ўвагi. Усё адбылося вельмi хутка.

Чыноўнiк уздыхнуў.

- Мала надзеi, што мы зловiм малайцоў.

Ён закончыў пратакол.

- Мы можам забраць яго? - спытаў Кёстэр.

- Шчыра кажучы... - чыноўнiк глянуў на лекара. - Прычына смерцi вызначана дакладна?

Лекар кiўнуў галавой.

- Я ўжо склаў акт.

- А дзе куля? Я павiнен забраць кулю.

- Былi дзве кулi. Яны ў целе. Мне трэба было б... - лекар завагаўся.

- Мне патрэбны абедзве, - сказаў чыноўнiк. - Трэба паглядзець, цi з адной зброi стралялi.

- Няхай, - сказаў Кёстэр на позiрк лекара.

Санiтар паправiў насiлкi i апусцiў святло. Лекар узяў свае iнструменты i запусцiў пiнцэт у рану. Першую кулю ён знайшоў хутка. Яна сядзела не вельмi глыбока. Каб дастаць другую, давялося рабiць надрэз. Ён нацягнуў гумавыя пальчаткi да локцяў i ўзяў зацiскi i скальпель. Кёстэр паспешлiва падышоў да насiлак i закрыў Готфрыду вочы, якiя ўсё яшчэ былi прыплюшчаны. Пачуўшы лёгкi шоргат скальпеля, я адвярнуўся. У нейкi момант я хацеў падскочыць i адштурхнуць лекара, бо мне раптам здалося, што Готфрыд толькi страцiў прытомнасць, а лекар зараз сапраўды зарэжа яго... але я потым ачнуўся. Мы бачылi дастаткова нябожчыкаў, каб разумець...

- Вось яна, - сказаў лекар i выпрастаўся. Ён выцер кулю i аддаў яе чыноўнiку.

- Такая ж самая. З той самай зброi, праўда?

Кёстэр нахiлiўся i пачаў уважлiва разглядаць маленькiя, з матавым бляскам, кулi, якiя качалiся на далонi палiцэйскага чыноўнiка.

- Так, - сказаў ён.

Чыноўнiк загарнуў iх у паперку i схаваў у кiшэнь.

- Папраўдзе, гэта не дазволена, - сказаў ён праз нейкi час, - але калi вы хочаце ўзяць яго дадому... састаў злачынства высветлены, цi не так, доктар? Лекар кiўнуў. - Вы ж i судовы лекар, - працягваў чыноўнiк, - ну тады... як хочаце... вам толькi трэба... можа здарыцца, што заўтра з'явiцца яшчэ адна камiсiя...

- Я ведаю, - сказаў Кёстэр. - Мы ўсё пакiнем, як было.

Чыноўнiкi пайшлi.

Лекар iзноў закрыў i заклеiў раны Готфрыда.

- Што вы хочаце рабiць? - спытаў ён. - Вы можаце ўзяць з сабой насiлкi. Толькi вярнiце iх сюды заўтра да вечара.

- Добра, дзякуй, - сказаў Кёстэр. - Пайшлi, Робi.

- Я дапамагу вам, - сказаў санiтар.

Я пахiтаў галавой.

- Справiмся.

Мы паднялi насiлкi, вынеслi iх i ўладкавалi на два левыя сядзеннi, якiя ўтварылi плоскасць з адкiнутымi спiнкамi. Санiтар i лекар выйшлi i назiралi, што мы робiм. Мы накрылi Готфрыда яго плашчом i паехалi. Праз некалькi хвiлiн Кёстэр павярнуўся да мяне.

- Мы потым яшчэ раз праедзем па той вулiцы. Я ўжо раз быў там. Але было зарана. Магчыма, яны паявяцца.

Паволi пайшоў снег. Кёстэр вёў машыну амаль нячутна. Ён часта выцiскаў счапленне i выключаў запальванне. Ён не хацеў, каб нас чулi, хоць чацвёрка, якую мы шукалi, не ведала, што ў нас ёсць машына. Бясшумна, як белы прывiд, мы плылi праз снег, якi падаў усё гусцей. Я дастаў з iнструментаў малаток i паклаў каля сябе, каб нечакана выскачыць з машыны i ўдарыць. Мы ехалi па вулiцы, на якой адбылася трагедыя. Пад лiхтаром яшчэ можна было бачыць чорную крывавую пляму. Кёстэр выключыў святло. Мы ехалi каля самага бардзюра i сачылi за вулiцай. Нiкога не было бачна. Толькi з асветленага шынка чулiся галасы.

Кёстэр спынiўся на скрыжаваннi.

- Застанься тут, - сказаў ён, - я зазiрну ў шынок.

- Пойдзем разам, - не згадзiўся я.

Ён кiнуў на мяне позiрк, якi я запомнiў з таго часу, калi ён адзiн хадзiў у разведку.

- У шынку я нiчога ўсчынаць не буду, - сказаў ён. - Ён можа ўлiзнуць ад мяне. Я толькi гляну, цi ёсць ён там. Мы тады пачакаем яго. Застанься тут каля Готфрыда.

Я згодна кiўнуў, i ён знiк у завiрусе. Сняжынкi бiлi мне ў твар i раставалi. Мне раптам зрабiлася не па сабе, што Готфрыд закрыты, як быццам ён ужо не з намi, i я адкiнуў плашч з твару. Цяпер снег падаў яму на твар, на вочы, на вусны, але не раставаў. Я ўзяў сваю хусцiнку, абцёр яго i зноў накiнуў на яго плашч.