Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

Дзiкi з прарэзьлiвым вiскам зарываюцца ў чырвоны сьнег. Раненыя козы з жаласным енкам кiдаюцца па заваленай тушамi паляне. Аленi й лосi зь вялiзарнымi рагамi, на поўным скаку ўлучаныя стралой, з храпам узьнiмаюцца на дыбкi. А дзiчыны ўсё не мяншае. Новыя й новыя зграi, падганяныя загоншчыкамi, прыбываюць на паляну, папаўняючы сабою незьлiчоныя масы гiнучых...

* * *

У гэты час, Варкула панура езьдзiў у аддаленьнi, зусiм не зьвяртаючы ўвагi на даносячыеся з паляны гукi. Ён прадчуваў наблiжаючуюся бяду, якая найболей мела крануць яго самаго. Непрадбачана доўгая адлучка Праклоша ўсяляла ў яго душу, першы раз за ўсё суровае й баявое жыцьцё, страх. Страх не за сябе. За сябе Варкула не баяўся, ён ня раз глядзеў сьмерцi ў вочы. Ня раз, сьцякаючы крывёй, не выпускаў з рук мяча, i нiколi ня дрогнула яго загартаваная й ня ведаючая лiтасьцi душа. Страх за жыцьцё свайго адзiнага й любага брата й баявога нязьменнага сябру, засланiў усе iншыя пачуцьцi. Варкула ведаў, што значыць гэтая доўгая адлучка. Праклош паехаў не на гуляньне, i не на паляваньне, як сказаў Вiтаўту Варкула. Ён, кажучы аб паляваньнi, меў на ўвазе "паляваньне" зусiм iншага роду й выгляду, чымся тое, што адбывалася зараз, вось тут, на паляне. Вiтаўт зразумеў вельмi добра, а таму й не разпытваў болей, бо ведаў, на якога зьвяра выпраўлялiся на перазьмену абодва браты Бялецкiя. Дзiчына iх была закутая ў сталёвыя панцыры, узброеная вострымi мячамi, сякерамi й дзiдамi, ды прыкрытая белым плашчом з чорным крыжам. Iмя ёй - Крыжак. Той Крыжак, якi, некалькi гадоў таму, вынiшчыў цэлы шматлiкi й буйны род Бялецкiх. Агнём выпекшы незагойваючуюся рану ў душах - суровага Варкулы, ды агнiстага й палкага Праклоша, толькi прыпадкова застаўшыхся ў жывых.

Прадчуваючы бяду, Варкула нiяк ня мог пагадзiцца з думкаю, што Праклош будзе забiты, цi схоплены ў палон ды закатаваны безчалавечым катам у манашай вопратцы з Ордэну Крыжа. Забыўшыся аб усiм на сьвеце, ён адразу й не заўважыў, як раптоўна пачаў усхрапваць конь i бокам старанiцца да паляны - блiжэй да людзей.

Варкула схамянуўся толькi тады, калi перастрашаны конь, скочыўшы ўбок, мала ня выкiнуў яго зь сядла. Раптоўна вярнуўшыся к дзейснасьцi, першым рухам Гараднiчага было схапiцца за меч. Але, разгледзеўшы ў чым рэч, ён пасьпешна ўвапхнуў меч у похву i, намагаючыся не рабiць рэзкiх рухаў, узяўся за лук i выцягнуў стралу. Вочы Варкулы, цьмяныя й панурыя перад тым, зараз блiшчэлi запалам i заўзятасьцю - кроках у трыццацi, на разлапiстым дрэве прытаiўся раскошны шэра-жоўты рысь. Драпежнiк, прыцiснуўшыся да галiны, уважна сачыў за рухамi самотнага коньнiка, нiбы разрахоўваючы - напасьцi на яго, цi не.

Варкула памаленьку пачаў узносiць на ўзровень вачэй ужо нацягнуты лук.

З тылу данесься лёккi хруст кустоў. Рысь уздрогнуў i напружыўся, рыхтуючыся скочыць. У гэты момант тонка засьпявала цецiва, пусьцiўшы ў драпежнiка сьмертаносную стралу.

Ня губячы часу, Варкула маланкава выхапiў другую стралу й, амаль не намерваючыся, усадзiў яе ў падаючага зьвяра, дабiўшы яго канчаткова.

- Вось гэта хуткасьць! Вось гэта цэльнасьць! - пачулiся з тылу некалькi жаночых галасоў. - Шляхетны Варкула, гэтае паляваньне было непаўторнае! Я яшчэ ў жыцьцi ня бачыла падобнае цэльнасьцi пры такой хуткасьцi!

Пры гуку гэтага голасу, Варкула адразу павярнуўся ў сядле й прамовiў:

- Княжна, я прашу выбачэньня, але не люблю, калi за мною падглядаюць!

- Ня злуйцеся, шляхетны Рыцар, - з усьмешкай адказала Рынгайла. - Так ужо збудаваная натура жанчын, што яна жыць ня можа, каб не падглядаць. Але ў гэтым выпадку мы прыехалi зусiм прыпадкова.

Варкула пахмура акiнуў паглядам вясёлую юрбу конных жанчын i нiчога не адказаў. Не любiў ён гэтае "спаднiчнае племя" й не хацеў размаўляць.

Рынгайла, бачачы ягонае незадавальненьне й не жадаючы дратаваць яшчэ болей, павярнулася к разпасьцёртаму па сьнягу драпежнiку:

- Якi гэта цудоўны рысь! - прамовiла яна, не хаваючы шчырага захапленьня.

- Калi вам так падабаецца, - буркнуў Варкула, - то вазьмiце яго сабе, а мне дазвольце ад'ехаць...

- Ад'ехаць? Вы хочаце нас пакiнуць адных у гэтым дзiкiм лесе? - ускрыкнула з удаваным жахам Рынгайла.

- Княжна, пры вашым сядле лук! У вашых спадарожнiц - самастрэлы... Я тут зусiм не патрэбен. Дазвольце мне ад'ехаць?... Я тут не патрэбен!...

Рынгайла ўважна паглядзела на пахмуры твар Гараднiчага, але, не прыкмецiўшы й ценю жарту, з горкiм сумам прамовiла:

- Едзьце!... Вас я не трымаю. Але... учынак ваш зусiм не Рыцарскi!

Варкула толькi на гэта й чакаў. Ён моўчкi завярнуў каня й, не сьпяшаючыся, зьнiк за кустамi.

Жанчыны, сьпешыўшыся, абступiлi рыся, любуючыся яго мяккай аксамiтнай поўсьцю.

Нездалёк у пушчы надрываючыся галасiла сарока, i некалькi разоў трывожна абазвалася сойка...

- Хтось там ёсьць! - заўважыла адна з чэляднiцаў, паказваючы ў густы зарасьнiк маладняку, выходзячы сваiм правым крылом далёка за межы паляны. Гэты маладняк разросься шырокай паласой, утвараючы клiн з тымi кустамi, у якiх стаялi заслоны капейшчыкаў i лучнiкаў зь сецямi. Тупая вяршыня клiну ўсмакталася ў адчыненую плошчу лесу - якраз там, дзе ляжаў забiты рысь.

Жанчыны ўважлiва прыглядзелiся да гушчару, але, нiчога не прыкмецiўшы, iзноў адвярнулiся да прыгожага драпежнiка...

З паляны даходзiў аддалены гоман людзей i рык жывёлы.

* * *

Тут зьявiлiся першыя зубры й туры. З глухiм ровам, апусьцiўшы нiзка да зямлi вялiзарныя рагатыя храпы, яны йшлi, не сьпяшаючыся, насустрач небясьпецы. У iх цяжкой хадзе адчувалася пэўнасьць сабе, i ў сваёй моцы. Моцы неймавернай i грознай, скрушаючай усё на сваiм шляху. Нiводнае лясное стварэньне не адважвалася стаць упоперак дарогi нават найслабейшаму зь iх. Падобны да грукатаў грому, роў барадатага зубра, цi крутарогага тура, прыводзiў у перэпалах цэлыя зграi такiх адважных хiжакоў, як ваўкi, i прымушаў iх здымацца зь мейсца й уцякаць, каб толькi не сустрэцца з рагатым волатам.

Выставiўшы моцныя йлбы й пускаючы з ноздраў струмянi пары, барадатыя пярэднiя быкi з пэўнасьцю сунулi ўперад. Здавалася, што аж зямля гнецца й дуднiць пад iх цяжкай хадой. Раздратаваныя й узбуджаныя пахам крывi, яны йшлi проста на паляўнiчых, не выказваючы нi страху, нi намеру завярнуць.

Кроў застыла ў жылах Олiвера, калi ён убачыў зьблiзку, проста перад сабою, гэтага грознага Князя Пушчы. Прыклаўшыся да самастрэлу й намагаючыся супакоiцца, ён добра намерыўся й пацягнуў гачок.

Лёккая страла прагавiта ўпiлася ў шырокiя грудзi магутнай жывёлы. Крайнi правы бык узьвiўся на дыбкi, i, з аглушальным рыкам, як гара, абрушыўся на чырвоны сьнег.

Цэльным стрэлам, Вiтаўт звалiў пярэдняга волата-важака, сiвага й страшнага.

Стрэлы сыпанулi суцэльнай хмарай. Збраяносцы й чэлядзь не пасьпявалi ладаваць самастрэлы.

Але зубры йшлi суцэльнай лавай, цесна прыцiснуўшыся адно да другога, i таму стрэлы не задавалi iм такой шкоды, як iншай мiтусячайся дзiчыне. I, хаця iх засталося ня больш за трыццаць, зрабiлася зразумела, што яны дойдуць да ланцуга паляўнiчых яшчэ да таго, як тыя пасьпеюць выстралiць па некалькi стрэлаў i гэтым пакласьцi крэс жудаснай атацы разьюшанае жывёлы.