Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

Думкi Баярына часам адрывалiся ад сучаснага й прабавалi пранiкнуць у таямнiчую будучыню - калi нашчадкi будуць чытаць ягоныя "праўдзiвыя" запiсы...

26. ДРАБ

Вясна разгулялася ўва ўсю. Ручаi вады зь вясёлым перазвонам заiскрылiся на сонцы. У люстэрках лужын затрапятала пяшчотная, прамянiстая, блакiць неба. Заляжалыя ў праценьнях i ямiнах заплаткi сьнегу пачарнелi й сумна разтавалi пад цёплым вiльготным ветрыкам. Сонца радасна ўсьмiхалася, вiтаючы прабуджаючуюся зямлю. Зь вясёлым гогатам несьлiся на поўнач касякi гусей, качак, казарак... Iмклiвая ластаўка, з чаруючай грацыяй, разьсякае трапятлiвую ймглу над папарам.

Разьлiўшаяся як мора, Вiльля, магутным патокам затапiла лугi, сенажацi. Цёмна-шызыя, а часам жоўта-брунатныя, хвалi нясуць у Нёман сваю штогадовую данiну - вывернутыя з карэньнем ялiны, перакiнуты човен, адломкi сарванага моста. Шэрай паласой павольна плыве пляцень, з насаджаным на кол глечыкам. Куль саломы, пераварочваючыся, адлiвае золатам, i плача дыямантамi кропляў. Як пузыр надзьмулася кашуля тапельца. Рудая балотная йржа разпускае за сабою масьлянiстыя сiня-чырвоныя йстужкi й колы...

Перад Троцкай цьвярдыняй затрымаўся вялiкi абоз, абкружаны ўзброенымi коньнiкамi. У адлегласьцi пяцiсот сажняў непрыступна ўздымалiся мураваныя сьцены й вежы Гаспадарскае сядзiбы. Над брамай урачыста палошчыцца на сьвежым ветрыку Вялiкакняжая Харугва: Белая, неўстрыманая Пагоня, здаецца, ляцiць у паветры насустрач нябачнаму ворагу, пiльнуючы супакой i парадак у Белай Русi.

Ваявода Фёдар, скiнуў шолам, выцер зь iлба пот, працягнуў у бок Замку руку й, радасна ўсьмiхаючыся, прамовiў:

- Ну, вось нарэшце й дабралiся... Штандар!

Залацiсты колер Случчыны паволi разгарнуўся на дрэўку ў руках харунжага. Васiль прыклаў да вуснаў ражок, i радасныя гукi ўскалыхнулi паветра.

Абоз пад'ехаў блiжэй i спынiўся над самым возерам, якое шырокiм пасам абвiнала подступы да Замку.

Над брамай, мiж зубцамi забарола, паказаўся вартавы й, засланiўшы вочы ад сонца, прыгледзеўся да падарожнiкаў.

- Гэй! - гукнуў Васiль. - Мост апускай! Ды пахутчэй - госьцi зь вялiкай дарогi!

- Хто такiя? - ня надта прыветлiва абазваўся вартавы.

- Табе што, павылазiла?... Ваявода Фёдар з Грозава з пачотам! - пачулася ў адказ.

Цяжка, як-бы ня хочучы, закрахтаў апускаючыся мост, загрымелi ланцугi, падымаючы ўгору браму. На мурох замiльгалi шоламы цiкаўных вояў.

Фёдар крануў каня. Прадуднеўшы па бярвеньчатаму насьцiлу маста, уехаў пад масыўныя скляпеньнi брамы. Дзясяцкi з вартаю адсалютавалi мячамi.

Прыемная нэрвовая дрыготка прабегла па сьпiне - хутка, вось зараз, убачыцца з Гаспадаром.

Уцягнуўся на Замкавы пляц i абоз з Сычанятамi. Капейшчыкам Васiля аж дух заняло ад грознага хараства й сiлы Вялiкакняжага Замку, зь яго зграбнымi вежамi, грубымi й высокiмi мурамi, шматлiкiмi й дыхтоўнымi будынкамi, сярод якiх, як казка, вырозьнiваўся вялiзны палац.

- Гэта табе не Камянец! - заўважыў з захопам адзiн з вояў. - Гэтакiя муры й за год не пералезеш! Страхоцьце!

- Вядома, Гаспадарскiя! - пагадзiўся другi. А трэцi дадаў:

- Такiх муроў, напэўна, нiдзе ў сьвеце болей няма... А нашаму Слуцку, дык далёка, далёка... Не прыраўнуеш!

Абоз Сычанят разьмясьцiўся пасярэдзiне пляцу. Капейшчыкi, ня ведаючы, як захоўвацца, але баючыся Гаспадарскага гневу, абкружылi iх шчыльнай сьцяной першы раз за ўсё падарожжа. Гутарылi ў паўголаса, баючыся парушыць урачыстую перадабедзеную цiшу.

Ваявода Фёдар, з дапамогаю Васiля й Сыча, зьлез з каня й, у суправодзе Кiрыма, зьнiк за дзьвярыма палацу.

Прайшоўшы некалькi пакояў, упрыгожаных зброяй, дыванамi й паляўнiчымi трафеямi, выйшаў у вялiкую залю з доўгiм дубовым сталом. Сьцены залi ўнiзаныя незьлiчонаю колькасьцю падсьвечнiкаў i трымачоў для паходняў. Каля верхняга канца стала ўзвышаецца Гаспадарскае крэсла - падарунак Рымскага Iмпэратара Жыгiмонта. Ваявода акiнуў позiркам гэтую знаёмую яму залю, зараз бязьлюдную, i тысячы розных успамiнаў усплылi ў памяцi: нарады, прыняцьцi, урачыстасьцi...

З супрацьлежных дзьвяроў - нячутна выйшаў стары Канцлер i, прыветна ўсьмiхаючыся, падыйшоў к Фёдару:

- Вiтаю, Ваявода, з паваротам! Засумаваў, напэўна, па Бацькаўшчыне? Цi не?... Якiя навiны?

- Бязконца засумаваў, Ваша Сьветласьць! У гасьцях добра, а дома лепей...

- Гэй! Што гэта з табою? - раптам ускрыкнуў Канцлер, прыкмецiўшы бледнасьць i худабу Фёдара. - Нiяк ад суму?

- Не, не ад суму. Гэта ад шляхецкай гасьцiннасьцi. Вядзiце Ваша Сьветласьць, да Гаспадара, там i разкажу.

- Хадзем, хадзем... Ён чакае цябе.

Канцлер правёў Ваяводу яшчэ празь некалькi багатых пакояў i, падняўшыся па сходах на другi паверх, спынiўся перад невялiкiмi дзьвярыма.

- Пачакай тут, - прамовiў, i ўвайшоў у пакой.

Адразу-ж, з грукатам, iзноў разчынiлiся дзьверы, i сам Вiтаўт паказаўся на парозе.

- Фёдар! Нарэшце! - ускрыкнуў ён, але адразу зьдзiўлена прыпынiўся, утаропiўшы вочы ў твар Ваяводы. - Што гэта? Ты выглядаеш, як-бы вырваўся зь вязьнiцы! Цi мо' паранены?

- Зь вязьнiцы, Ваша Высокасьць.

- Як?... Ягайла?...

- Не. Крэўскi Ваявода!...

- Як? Дзе? Калi?

- Ваша Высокасьць, дазвольце па парадку?

Вiтаўт працягла паглядзеў Фёдару ў вочы, i, ўгледзеўшы там нешта такое, чаго раней не было, уздыхнуў i прамовiў:

- Ты яшчэ болей памужнеў за гэты час. Ня бачу я таго юнацкага запалу, якi я так любiў у цябе... Ну, што-ж, кажы па парадку. Толькi хутчэй, бо здаецца мне, што не вясёлае будзе тваё апавяданьне. Памiраю я зь цiкавасьцi... У вязьнiцы? Дзе?... Хто пасьмеў падняць на цябе руку? Чаму ты не скруцiў яму шыю?... Ну кажы ўжо, кажы!

- Вось граматы ад "Яго Мосьцi" Караля Ягайлы-Уладыслава. - Фёдар працягнуў Вiтаўту скрутак. - Яго Мосьць дамагаюцца спатканьня з Вашай Мiласьцю.

Вiтаўт зламаў пячатку, прабег вачамi напiсанае й перадаў скрутак Канцлеру, прамовiўшы:

- Азнаёмся! Пазьней урадзiм! - i, павярнуўшыся да Фёдара: - Кажы далей!

- Яго Каралёўская Мосьць...

- Не аб гэтым пытаюся! - нецярплiва перабiў Вiтаўт. - Аб сябе кажы! Аб вязьнiцы...

- Слухаю, Ваша Высокасьць! Ваявода Станiслаў з Крэва ўладкаваў засаду па дарозе зь Берасьця на Наваградак i, перабiўшы зьнянацку мой пачот, мяне самаго безпрытомнага ўкiнуў у вязьнiцу. Спачатку ў Турнаўскi маёнтак, а потым у Камянецкi Замак.

- Ты-ж хацеў па парадку, - заўважыў Вiтаўт ужо лагодна, бачачы, што Фёдар дрэнна зразумеў яго нецярплiвасьць.

- Ваша Высокасьць, магу я прасiць адну ласку?

- Можаш!

- У такiм разе, я прашу Вашу Высокасьць выйсьцi са мною на пляц.

- А гэта навошта?

- Там чакае Васiль з Копыля. Ён прыехаў са мною.

- Гэта той, што на апрышак выправiўся?

- Ён самы!

- А што ён мае да твайго ўняволеньня?

- Ваша Высокасьць убачыць гэта там.

- Хадзем! - Вiтаўт зайшоў у пакой, накiнуў плашч i, на хаду зацягваючы пас зь мячом, накiраваўся да выхаду.