Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

У Лiдзе Ваяводы ўжо не засталi. У Наваградку тое самае - учора вырушыў далей. Але адзiн дзень ужо выйграны.

- I куды яго так нясе? - не ўтрымаўся Васiль, у роспачы прыглядаючыся да сваiх упрэлых коней. - Як на пажар!...

Сэрца сьцiснула нейкая невытлумачаная трывога, хацелася ехаць i ехаць, гнаць, што было духу. Аднак у Наваградку прыйшлося заначаваць i падправiць падковы, пачаўшыя непрыемна паляскiваць.

Ноч прайшла хутка. Папярэдняя гонка, клопаты й стома валiлi з ног, i падарожнiкi спалi як забiтыя, толькi дружны храп з прысьвiстам разносiўся па карчме.

Ранiцай, разплацiўшыся за начлег i падсiлак, ускочылi ў сёдлы й, не аглядаючыся, панесьлiся на Мiр. Хутка вежы й званiцы Наваградка засталiся далёка з тылу, ды нарэшце зьнiклi ў блакiтным ранiшнiм апары.

Сустрэчныя сяляне доўга глядзелi ўсьлед пранёсшамуся аддзелу: "Куды iх носiць так? На пажар, цi што?... А мо' вайна?..."

А Васiль гнаў. Гнаў, што было сiлы ў конях i вытрываласьцi ў людзях, толькi шум камякамi адлятаў ад цугляў. Яму здавалася, што ўсё яго будучае шчасьце й шчасьце каханае сястры залежыць ад таго, цi дагонiць ён Ваяводу да Слуцку, цi не. Чаму гэта так, ён-бы не вытлумачыў, але быў гэтага амаль пэўны.

У Мiру даведалiся, што Ваявода едзе ня сам. Спадарожнiчаюць яму: нейкi Князь i высокi санам духоўнiк. Усе тры зь вялiкiмi пачотамi й вельмi сьпяшаюцца. Але Васiль уцешыўся весткай, што, нягледзячы на папярэднюю пасьпешнасьць, Ваявода затрымаўся тут даволi доўга, i выехаў толькi сёньня ранiцай. Нават болей, ён хацеў застацца яшчэ на адну ноч.

У Нясьвiжы было тое самае. Нават здалося дзiўным, не падобным на Ваяводу Фёдара: то крайняя пасьпешнасьць, то невытлумачальная маруднасьць пад канец падарожжа.

Падсiлкаваўшыся амаль на хаду, Васiль iзноў рушыў у пагоню з думкаю: "Сёньня да вечара трэба абавязкова дагнаць!"

- Ходу! Ходу! - гукае ён i прышпорвае каня.

I яго пачот з грукатам i ляскам зброi нясецца па абшарах Случчыны. Мiльгаюць масткi, пералескi, балотцы, палеткi з адзiнокiм аратым, вёскi й хутары, патанаючыя ў зеленi садоў.

Радаснае трымценьне прабягае па жылах стомленых коньнiкаў пры вiдзе роднага кута. Паўгода таму, выяжджалi адсюль па засьнежаных дарогах, а зараз трапятлiвая сьвежая зелень, стракаты дыван лугоў, прыманьлiвы цень садоў i лясоў. Нават хмары шэрага пылу, i тыя, нiбы, вiтаюць падарожнiкаў.

Недалёка ўжо й Копыль. Уперадзе калыхаецца ды ўецца вялiзарная хмара пылу, суцэльнай завесай засланяючы дарогу, i асядаючы далёка, далёка, на сенажацi...

- Ну, здаецца, яны! - гукае Васiль i паддае ходу. - Бач якую хмару паднялi, нiбы полк цэлы...

Сонца прыпякае ўжо па-летняму. З вышынi блакiтнага неба, яно весела адбiваецца ў сталi ўзбраеньня й трапяткiмi зайчыкамi прабягае па ценiстых прысадах дарогi.

Хмара пылу ўжо зусiм блiзка. Прыўзьняўшыся на страмёнах, Васiль, нават адрозьнiвае ў ёй паадзiнокiх коней... I раптам, аж не паверылася адразу, выразна абазначылася рагатая галава: карова! За ёй другая, трэцяя... Збоку выскачыла цяля... Вялiзарная чарада быдла...

- Каб цябе Пярун ясны! - не вытрымвае разчараваны Васiль i зварочвае з дарогi на мяккi мурог сенажацi.

Разагрэўшыяся конi нецярплiва фыркаюць, тузаюць павадамi, разьлiваючы малiнавы перазвон збруi.

Чарада быдла з рыкам i мыканьнем, паважнай i нясьпешнай хадой пасоўваецца наперад. Ноздры падарожнiкаў казыча знаёмы пах малака й гною.

Нарэшце паказваецца стары пастух з даўжэзнаю пугай.

- Гэй, дзядзька! Пачакай! - кратае каня Васiль. Цi ня бачыў, як тут праяжджаў Ваявода з Грозава?

Пастух моўчкi спыняецца, зь цiкавасьцю разглядаючы ўзброенных коньнiкаў. Паступова яго твар разплываецца ў радасную ўсьмешку, i ён кажа:

- А я цябе ведаю, сынку! Дарма, што ты зараз такi пышны. Пазнаў! Пазнаў! Ты-ж з Копыля? Праўда?...

- Праўда, праўда! - гарачыцца Васiль. - Цi бачыў Ваяводу, пытаюся?

- Бачыў... Як ня бачыць... А ты-ж Трахiмаў сынок, праўда? Васiлёк Трахiмаў?... Я-ж цябе яшчэ вось такiм памятаю, - паказвае дзед на локаць ад зямлi, - i Марыльку таксама... Дзе-ж яна, сiрацiнка бялявенькая?...

- Цi даўно Ваявода праехаў? - мала не крычыць зь нецярплiвасьцi Васiль. Будзеш ты адказваць цi не?

- Буду, сынок, буду... А вашае папялiшча так i стаiць непрыбранае пасьля басурманскай пажогi... - правiць сваё пастух, як-бы не заўважаючы нецярплiвасьцi Васiля. - Думалi мы ўжо, што й ты з Марылькай дзесь Богу душу аддалi, ажно бач! Жывы! Ды не абы як - Драбам пасаваным стаў!... Зь вялiкiм пачотам вандруе... А Ваявода вось толькi-што праехаў. На Копыль папраставаў... Ды пачакай-жа трохi... Дай нацешыцца на цябе... - ухапiўся стары за стрэмя, бачачы, што Васiль заварачвае каня. - Дай хоць разгледзець, а Ваяводу пасьпееш дагнаць. Як раней - дык, бывала, i не адчэпiсься: то дуду яму зрабi, то лук, а зараз паглядзеце на яго - заганарыўся... - у голасе старога не адчувалася нiякай крыўды, нягледзячы на яго словы - вiдаць, сапраўды цешыўся з сустрэчы. Яго вочы, пад густымi белымi брывамi з ласкай, нават пяшчотай углядалiся ў твар Васiля. I той ня вытрымаў - саскочыў з каня. Абняўшыся й тройчы пацалаваўшыся, вiнавата прамовiў:

- Прабач, дзедка Пiлiп, не пазнаў адразу, хаця й мала ты зьмянiўся, а як прыпамянуў ты дуду ды лук...

- Ну вось, бачыш, сынку, а я ўжо й скрыўдзiцца хацеў. Дарма, што ты Драб, а я пастух... А апасаваў цябе хто? Можа, сам Гаспадар? Га?

- Ён Сам!

- Бач ты! Да чаго дажыў?! Шкада, Трахiма няма, Царства яму Нябеснае, вось-бы ганарыўся... А за што-ж гэта ласка Яго такая?

- Апрышак злавiў, дзедка, вось i апасаваў!

- Ага! - спаважнеў дзед. - Гэта, знацца, за апрышак? За гэта варта! Можа самаго Скабеля ўзяў? Ён тут натварыў бяды... А яшчэ людзi кажуць, што Войтам быў...

- Не, дзедка, не Скабеля. Сыча, калi чуў?

- Можа й чуў калi, але не прыгадаю. Напэўна не такi душагуб як Скабель гэты. Вось каго трэ' злавiць! Людзей тут набiў бязьвiнных... Грозаў спалiць хацеў, ды, дзякаваць Богу, убераглiся... А на мой розум, калi ён Войтам быў, дык чаго ў апрышкi лезьцi? Хiба завiнiў дзесь...

- Яго наш Ваявода зь сядла выбiў i нешта сказаў такое, што той са сьвету зьнiк, а зараз у апрышках апынуўся. Але ня доўга ён пагуляе!

- Ня доўга, кажаш? Ну дай Бог, каб твае словы ды Богу ў вушы! - стары хiтра зiрнуў на Васiля. - Можа, калi ты яго, Васiлёк, зловiш, то цягнi яго паганага ў Копыль... Мы яго капой на той сьвет адправiм, добра?

- Добра дзедка... Але мне ўжо...

- Ну, ну, - перабiў дзед. - Бачу, нецярплiвiсься. Дык яжджай ужо, сынку, яжджай...

Васiль зь лёккiм сэрцам ускочыў у сядло й, махнуўшы дзеду рукой, галёпам пусьцiўся па дарозе.

Пастух доўга глядзеў яму ўсьлед...

- Бач, як яно на сьвеце бывае! - прамовiў ён задумлiва. - Хто-б то сказаў, што Васiлёк, якi хвасты цялятам накручваў, Драбам стане?... Ды яшчэ з рукi Самаго!... Унь як яно бывае!

А Васiль, у гэты час, ужо скакаў па вулiцы свайго роднага мястэчка, разганяючы чародкi крыклiвых гусей i курэй. Спынiлiся каля карчмы, але Ваяводы тут ужо не было - без затрымкi прайшоў на Грозаў.