Владимир Случанский - Драбы (на белорусском языке)

- На конь! - гукнуў Васiль, выбягаючы з карчмы, i з разгону ўскочыў у сядло, амаль не абапiраючыся на стрэмя.

- Бач ты яго! - зьдзiвiўся карчмар. - Хлёсткi Драб! У поўным узбраеньнi ўскочыў... Ня бачыў я яшчэ такога на сваiм вяку, хаця й да сiвых валасоў дажыў...

А зялёны плашч Васiля ўжо трапечацца на ветру, далёка за ваколiцай...

Сонца прыкметна схiлiлася да пушчы. Доўгiя ценi коньнiкаў выцягнулiся за край дарогi, i, як птушкi, перапырхваюць праз кусты, масткi, гарбы...

Дарога, выгiнаючыся, пайшла празь лес. Зрабiлася трохi вiльготней, i запахла грыбамi, мохам ды прэлымi лiстамi. Стомленыя ўшчэнт конi збавiлi ход. Васiль са злосьцю пачаў пароць шпорамi ў цяжка ўздымаючыяся бакi свайго Булана. I ў гэты момант, з-за павароту дарогi, паказалiся чырвоныя плашчы...

- Нiяк, тут сам Жыгiмонт Карыбут?! - ускрыкнуў Васiль, мiмаволi нацягваючы павады.

Сумнiву быць не магло: толькi асабiсты полк Князя Жыгiмонта насiў чырвоныя плашчы з вышытай на левым плячы залатой сякерай. "Тапорнiкi", як iх называў народ, таксама прыкмецiлi Васiля, i вокрык:

- Валяць! Валяць![42] - залунала над пушчай.

Наступiўшае спатканьне моцна зьдзiвiла Васiля, бо Ваявода Фёдар, хаця й узрадаваўся, аднак быў маўклiвы й пахмурны, нейкi як сам ня свой - нiчога не разказваў i анi аб чым не разпытваўся. У часе далейшае падарожы, Васiль часта лавiў на сабе яго задумлiвы позiрк...

Князь Жыгiмонт таямнiча пасьмiхаўся й, накручваючы даўгi вус, вясёла падмiргваў Архiрэю Цамбляку, якi, у сваю чаргу, мала не душыўся стрыманым рогатам...

"Якая iх трасца дрэнчыць?... Можа, п'яныя?" - рашыў Васiль i перастаў зьвяртаць увагу на захаваньне сваiх высокiх спадарожнiкаў, тым болей, што яго стан не дазваляў яму першым пацiкавiцца, у чым рэч. Так на гэтым i засталося...

У Грозаве пераначавалi. Ранiцай, добра пасьнедаўшы, рушылi ў Слуцак. Ваявода Фёдар прыкметна марудзiў з ад'ездам, але рабiў выгляд, што сьпяшаецца й падганяе iншых. Нечага падобнага зь iм нiколi яшчэ не было, i чым далей тым болей Васiль чухаў патылiцу, намагаючыся разгадаць, у чым рэч. Але як-жа ён зьдзiвiўся, нават не хацеў верыць вачам, калi ўбачыў, што Ваявода, выехаўшы трохi наперад, прыклаў да вуснаў баклагу.

"Зь iм нешта ня так! Зроду ня пiў у дарозе, дый баклагi нiколi не вазiў пры сабе..." - i, папрасiўшы ў Князя Жыгiмонта дазволу, Васiль прышпорыў каня.

- Ваша Сьветласьць! - параўняўся ён зь Фёдарам. - Выбачыць мне прашу, але, можа, я магу што парадзiць... цi памагчы?

- А, Васiль! - устрапянуўся Ваявода. - Добра, што дагнаў мяне... Ведаеш, хачу табе сказаць... - i замоўк - вiдаць, стараючыся падабраць словы. Так i ехалi моўчкi, адзiн цяжка задумаўшыся, другi заклапочаны й устрывожаны...

"З Ваяводай нешта здарылася, i не на жарт..."

Князь Жыгiмонт, усё так-жа вясёла, накручваў вусы...

* * *

Марыля ў гэты дзень прачнулася вельмi рана. Яшчэ перадсьвiтальная зара трапятала ў глыбокай нiшы замкавага вакна. Дзiўны сон прысьнiўся ёй: Нiбы йдзе яна па бярозаваму гаю й размотвае клубкi тонкай пражы. Сьвiст i шчалкаваньне салаўёў аж зьвiнiць у вушах, а нiткi кладуцца на сьвежую расiстую траўку, пышныя папарацi, аплятаюць самотную рамашку й, падхопленыя ласкавым ветрыкам, уздымаюцца ўвысь ды асядаюць на галiны высокага дуба. Пералiвiсты сьпеў салаўёў як-бы набiрае строю i, вось, здаецца, у iм прамiльгвае знаёмая мэлёдыя. Але якая?... Неяк не ўхапiць, не разабраць... I так цяжка робiцца на душы, так хочыцца прыпомнiць гэты, нiбы знаёмы, напеў, а ён высьлiзгваецца, не даецца... I бачыць яна, што нiткi на дубу ўсе павязаныя ў вузьлiкi й паблытаныя. Але вось салаўiны напеў гучнее, i Марыля з палёккай як-бы разрозьнiвае словы:

...Вернесься са славаю,

Сонцу, ветру брат,

Выйду я, сустрэну,

Князем буду зваць. Э-э-э-х

Сонцу ветру брат...

I так робiцца прыемна, соладка на сэрцы, лёкка на душы... А напеў гучнее, гучнее, i... раптам, як-бы сьлiзгаючыся па разьцягнутай нiцi, на дуб узьлятае сокал... Але вось няма ўжо нi дуба, нi сокала, а сярод зарасьнiку стаiць стройны вой у чорным панцыры. Твар воя заслонены баявым забралам... Яна йдзе яму насустрач, а салаўi пяюць, аж глушаць... I ён, убачыўшы яе, кiдаецца ўперад ды бярэцца рукамi за шолам. Вось, вось ён здыме яго, i яна ўбачыць твар... Вось... Вось... - але сон зьляцеў з павек.

- Гэта быў ён! Фёдар! - шапоча Марыля, углядаючыся ў цёмную столь. - Гэта ён! - Яна спрабуе заснуць iзноў, каб працягнуць чароўны сон, але сэрца глуха калоцiцца ў грудзях i не дае...

* * *

Каля абеду, вярнуўшыся з Царквы, Марыля знайшла старога Бая ў кузьнi. Стары, ня маючы чаго рабiць, кляпаў малатком пагнуты нагруднiк ад панцыра.

- Можа пойдзеце з намi ў лес? - гукнула яна. - Дзяўчаты па венiкi зьбiраюцца.

- Чаго-ж, можна, - пагадзiўся стары. - А цi шмат вас, сакатух, пойдзе?

- Шмат, дзедка! Зося, я, Тэкля, Палашка...

- Пачакай! Пачакай! - замахаў Бай рукамi. - Бач ты, засакатала, усяроўна не ведаю ўсiх... А цi хутка выбiраецеся?

- Зараз-жа! Вунь i Ганна з Волькай бягуць...

- Дык пачакайце трохi, - засьпяшаўся Бай, скiдаючы скураны фартух. - Пайду драбiны запарагу...

- Дык даганяйце нас! Мы ў Бранавiцкi беразьняк пойдзем.

Бай замармытаў нешта сабе пад нос аб кабечай няўседлiвасьцi й трушком пусьцiўся да стайняў.

Дзяўчаты-ж, узрастаючай грамадой падалiся да Вiленскае заставы й, мiнуўшы рагаткi, запылiлi па шляху, зьбiраючы прыдарожныя кветкi. Зацягнулi песьню.

Бай дагнаў iх ужо далёка за гарадзкiмi ўмацаваньнямi. Амаль кожная зь дзяўчат ужо пасьпела сьплясьцi вянок i прыбраць iм галаву.

- Дзеванькi! Давайце й дзядзьку Баю вяночак сьпляцём![43] - весела ўскрыкнула круглатварая Зоська. - Га?

- Сьпляцём! - разьнесься радасны выгук, i ўся дзявочая грамада кiнулася йзноў зьбiраць кветкi.

- Я вам сьпляту! - зарычэў Бай, патрасаючы пугай. - Так сьпляту, што лыткi паабмочваеце! Безсаромнiцы! - але, ня надта давяраючы сваiм пагрозам, пасьпяшаў мацней нацiснуць на галаву свой шолам, якi да таго бразгацеў на дне возу.

Як i спадзяваўся Бай, пагроза не памагла. Дзяўчаты хутка ўправiлiся зь кветкамi, абляпiлi старога як мухi, выдралi з рук пугу, сьцягнулi шолам i з рогатам надзелi вянок на яго сiвую галаву. Бай паспрабаваў скiнуць яго, але йзноў грамадой навалiлiся дзяўчаты й прыгразiлi прышчапiць, калi толькi паспрабуе дакрануцца да вянка. А вясёлая Зоська - ухапiла Бая за шыю, пацалавала ў сiвыя вусы й закрычала:

- Дзядзька Бай! Якi-ж ты прыгожы! Прысылай да мяне сватоў, рушнiком падарую!

- Апсiк, безсаромнiца! - раззлаваўся стары, выцiраючы вусы. - Паткнiся яшчэ раз, то як задзяру спаднiцу ды выхвастаю пугаўём, перастанеш са старога насьмiхацца!

Дзяўчына жартаўлiва надзьмула вусны й, зварочваючыся да сябровак, тоненькiм галаском залямантавала:

- А мiленкiя мае, а даражэнькiя. Цi-ж бачылi, цi чулi? Ня хоча мяне гаротную, сiрату безпрытульную... А я-та сама яму набiвалася... - i, раптам састроiўшы вочкi, павярнулася к Баю. - Цi мо' я не прыгожая? Цi мо' ня круглая? Паглядзi на мяне! - яна падперлася ў бокi й, пад агульны рогат, павярнулася на пятах. - Ну, што скажаш?... Маўчыш?... Пэўна, спадабалася!