Джордж Оруэлл - 1984 (на белорусском языке)

- Вельмi цiкава, - адказаў Ўiнстан, адразу зразумеўшы, куды хiлiць гутарку О'Браэн.

- Некаторыя навiнкi там проста генiяльныя. Скарачэнне колькасцi дзеясловаў - думаю, вам гэта найбольш спадабаецца. Як жа мне перадаць вам слоўнiк? Можа, паслаць каго, каб вам занеслi? Але я баюся, што я, як звычайна, проста забудуся. Цi, можа, зойдзеце да мяне, як будзе час? Пачакайце, я дам вам адрас.

Яны стаялi перад тэлеглядам. Няўважна абмацаўшы кiшэнi, О'Браэн выцягнуў адтуль маленькi нататнiк у скураной вокладцы i залаты чарнакрэс. Пад самым тэлеглядам, так, што любы наглядчык на другiм канцы мог прачытаць, што ён пiша, ён накрэмзаў адрас, вырваў старонку i падаў яе Ўiнстану.

- Вечарамi я звычайна бываю дома, - сказаў ён. - Калi не будзе мяне, слоўнiк перадасць вам мой слуга.

Ён пайшоў, пакiнуўшы Ўiнстана з паперкай у руцэ. Гэтым разам цыдулку не трэба было хаваць. Тым не меней ён уважлiва прачытаў i запомнiў напiсанае i праз некалькi гадзiн кiнуў цыдулку разам з кучай iншых паперак у дзiру памяцi.

Яны гаварылi не болей за дзве хвiлiны. Сустрэча гэтая магла значыць толькi адно: яна была задумана, каб паведамiць Ўiнстану адрас О'Браэна. Гэта было неабходна, бо даведацца пра нечы адрас можна было, толькi спытаўшыся ў самога адрасата. Нiякiх даведнiкаў не iснавала. "Калi захочаце мяне ўбачыць, знойдзеце мяне там", - вось што сказаў яму О'Браэн. А можа, нейкае сакрэтнае пасланне будзе схаванае ў самiм слоўнiку. Але, ва ўсялякiм разе, было зразумела адно. Змоўнiцкая арганiзацыя, пра якую ён марыў, iснавала, i ён выйшаў з ёю на сувязь.

Ён ведаў, што раней цi пазней яму прыйдзецца падпарадкоўвацца загадам О'Браэна. Можа, заўтра, а можа, яшчэ не так хутка - ён не ведаў. Ва ўсялякiм разе, тое, што цяпер адбывалася, было працягам працэсу, якi пачаўся шмат гадоў таму. Першым крокам была патаемная, мiжвольная думка. Другiм крокам быў дзённiк. Ён перайшоў ад думак да слоў, а цяпер пераходзiў ад слоў да спраў. Апошнiм крокам будзе нешта, што адбудзецца ў Мiнiстэрстве Любовi. I ён загадзя пагадзiўся з гэтым. Канец можна было прадбачыць ужо напачатку. Але было ў гэтым нешта жахлiвае, цi, дакладней кажучы, гэта было нiбы прадчуванне смерцi, гэта было як быць трошкi меней жывым. Нават калi ён гаварыў з О'Браэнам, яго працiнаў ледзяны холад, калi да яго свядомасцi даходзiў сэнс слоў. Яму здавалася, што ён сыходзiць у глыбокую магiлу, i яму не было лягчэй ад таго, што ён ведаў заўсёды: магiла тут, яна яго чакае.

7

Ўiнстан прачнуўся з мокрымi ад слёз вачыма. Заспаная Джулiя прытулiлася да яго i прамармытала штось накшталт "Што з табой?".

- Я прыснiў... - пачаў ён i замаўчаў. Было вельмi складана выказаць гэта словамi. Быў сон, i былi звязаныя з гэтым сном успамiны, якiя ў гэтыя першыя хвiлiны абуджэння не iшлi яму з галавы.

Ён зноў лёг, заплюшчыў вочы i зноў акунуўся ў мроi. Гэта быў прасторны i светлы сон, у якiм усё ягонае жыццё паўстала перад iм, як краявiд летнiм вечарам пасля дажджу. Усё адбывалася ўнутры шклянога прэс-пап'е, але паверхня шкла была нябесным скляпеннем, i пад скляпеннем гэтым усё было прасякнута ясным мяккiм святлом, так што можна было бачыць бязмежныя далячынi. У гэтым сне быў таксама рух рукой - у пэўным сэнсе ён i адыгрываў галоўную ролю, - рух ягонае мацi, паўтораны праз трыццаць гадоў жыдоўскай жанчынай у кiнакронiцы, рух, якiм яна спрабавала схаваць ад куль малога хлопчыка, пакуль верталёты не разнеслi iх на шматкi.

- Ты ведаеш, я дагэтуль думаў, што забiў сваю мацi, - сказаў Ўiнстан.

- Чаму ты яе забiў? - перапытала Джулiя праз сон.

- Ну як забiў, не фiзiчна.

У сне перад iм паўстаў вобраз мацi, якою ён бачыў яе апошнi раз, i ў першыя хвiлiны пасля абуджэння яму прыгадалiся дробныя ўрыўкi падзеяў, звязаных з тым вобразам. Гэта быў успамiн, якi ён гадамi свядома выцясняў са сваёй памяцi. Ён не памятаў дакладна, калi гэта адбылося, але яму было не менш як дзесяць гадоў, можа, нават i дванаццаць, калi гэта здарылася.

Яго бацька знiк незадоўга да таго. Калi дакладна - ён ужо не мог прыгадаць. Ён лепей памятаў замяшанне i трывогу, якiмi былi пазначаны тыя часы. Перыядычная панiка пад час авiяналётаў, пошукi сховiшча ў станцыях метро, паўсюль крушнi камення з бруку, нечытэльныя пракламацыi, развешаныя на ўсiх скрыжаваннях, атрады моладзi ў аднолькавых кашулях, бясконцыя чэргi каля булачных, перарывiсты грукат кулямётаў удалечынi i асаблiва - заўсёдны недахоп ежы. Ён памятаў, як доўгiмi вечарамi яны з iншымi хлопчыкамi корпалiся ў сметнiках i кучах адкiдаў, знаходзiлi жылкi капусных лiстоў, бульбяныя лупiны, а часам нават засохлыя хлебныя скарынкi, якiя яны старанна адцiралi ад попелу. Яны таксама чакалi, як па вулiцы будуць праязджаць грузавiкi з кормам для жывёлы. Часам iх трэсла на выбоiнах, i на дарогу высыпалася макуха.

Калi знiк бацька, мацi не выказала нi здзiўлення, нi смутку, але ў ёй адбылася раптоўная перамена. Здавалася, яна страцiла ўсю сваю сiлу. Нават Ўiнстану было зразумела, што яна чакала падзеi, якая павiнна была неўзабаве адбыцца. Яна рабiла ўсё, што трэба, гатавала, мыла, цыравала, засцiлала ложак, мяла падлогу, выцiрала пыл, заўсёды вельмi павольна, без лiшнiх рухаў, як манекен, якi ажыў сам па сабе. Яе мажнае, ладнае цела, здавалася, само сабой знерухомела. Цэлымi гадзiнамi яна сядзела на ложку, амаль без руху, i кармiла малодшую Ўiнстанаву сястрычку - маленькую, хворую i цiхмяную дзяўчынку двух цi трох гадоў, падобную худзенькiм тварам да малпачкi. Зрэдку яна абдымала Ўiнстана i моўчкi тулiла яго да сябе. Ён разумеў, нягледзячы на свой узрост i эгаiзм, што рух гэты быў нейкiм чынам звязаны з невядомай падзеяй, што павiнна была адбыцца.

Ён прыгадаў пакойчык, у якiм яны жылi, цьмяны пакойчык з цяжкiм духам, палову якога, здавалася, займаў ложак, накрыты белай падшыванай коўдрай. У камiннай кратцы была газавая фаерка, там была яшчэ палiчка, дзе ляжалi прадукты, а звонку, у калiдоры, была бурая фаянсавая ўмывальня, адна на некалькi пакояў. Ён успамiнаў застылую постаць мацi, калi яна схiлялася над фаеркай i мяшала нешта ў рондалi. Асаблiва добра ён памятаў свой заўсёдны голад i брыдкiя злосныя сваркi за сталом. Ён безупыну папракаў мацi i пытаўся ў яе, чаму ў iх так мала ежы. Ён крычаў i сварыўся на яе. (Ён памятаў нават розныя адценнi свайго голасу, што ўжо пачынаў заўчасна ламацца i часам неяк асаблiва выбухаў.) Цi яшчэ ён крывадушна падлiзваўся, каб атрымаць болей. Мацi i рада была б даць яму болей. Яна пагаджалася, што ён, "хлопец", мусiць мець большую порцыю. Але колькi б яна яму нi клала, ён заўсёды патрабаваў болей. Кожны раз яна малiла яго не быць эгаiстам, памятаць, што яго сястрычка хворая i таксама хоча есцi. Усё было марна. Ён злосна крычаў, калi яна канчала яму накладаць, спрабаваў вырваць у яе з рук рондаль i лыжку, хапаў кавалкi з сястрыччынай талеркi. Ён ведаў, што пакiдае галоднымi мацi i сястру, але нiчога не мог зрабiць. Ён нават адчуваў, што мае права так рабiць. Голад, ад якога крычала ўсё ягонае нутро, здавалася, апраўдваў яго. Памiж ядзеннем, калi мацi не вартавала, ён увесь час краў убогiя запасы ежы ў буфеце.