Владимир Шитик - Шорахi чужой планеты (на белорусском языке)

- Што гэта са старым? - здзiвiўся Тарасевiч. Балачан быў старэй iх год на дзесяць, не болей. Аднак iм, дваццацiпяцiгадовым, ён здаваўся пажылым. Да таго ж, яны не забывалi, што за яго плячыма адкрыццё лёсу зоркалёта, якi адправiўся некалi да Палукса. Таму i называлi Балачана памiж сабой старым.

- А ты спакойны? - не адказваючы, спытаў Камай.

- Парсекi - не тая адлегласць, якую мераюць дзеля забавы. Я таксама хачу знайсцi нешта новае. I нi ты, нi стары не можаце папракнуць мяне, што я раблю нешта не так. Але хiба мая вiна, што мы гонiмся за мiражом?

- Не верыш Балачану?

- Я не ў адпачынку i буду рабiць усё, што ён загадае.

- Ты нiбы перакладваеш адказнасць.

- Дзiвак ты, Камай, у нас адзiн лёс. Але я аддаю перавагу надзейнай iдэi.

Камай хацеў нешта адказаць на гэта. Тарасевiч перабiў яго:

- Даруй, я стамiўся.

Камай пачакаў, пакуль ён пойдзе, i падышоў да акна. Iх база была абсталявана на тэрасе, якая ўтварылася на паўднёвым схiле старой гары. Тэраса была роўная, як спецыяльна прыгладжаная, навiсала над шырокай далiнай, i з яе добра прагледжвалiся нават аддаленыя на дзесяткi кiламетраў горы. Самае месца для базы на планеце, дзе няма зручных дарог.

Акно было шырокае, на ўсю сцяну, i прапускала столькi святла, што часам Камаю здавалася, нiбы ён фiзiчна адчувае, як хвалi фатонаў нястрымным патокам урываюцца ў памяшканне i вось-вось змятуць хлiпкую празрыстую перашкоду на сваiм шляху, якой была шыба з тонкага пластыку. Святла даходзiла столькi, што без цьмяных акуляраў немагчыма было доўга глядзець праз акно - нават блiзкiя прадметы злiвалiся ў адно i ў вачах з'яўлялася рэзь.

Але людзi не хацелi заценьваць сваё акно. Пасля доўгiх год, праведзеных у чорнай прасторы воддаль ад роднага Сонца, iм i чужы Лаланд з яго нясцерпна яркiмi праменнямi раптам здаўся блiзкiм. Яны не маглi нацешыцца з яго святла.

Недзе там, унiзе, дзе ад далiны, як прапiленыя, адгалiноўвалiся тры вузкiя камянiстыя цяснiны, прытулiлася назiральная станцыя. Адсюль яе простым вокам не разгледзець - маленькi, на адну аператарскую залу домiк без акон. Уначы, калi вядуцца назiраннi, яны непатрэбныя. Iх замяняюць экраны, звязаныя з гравiметрамi, iнфралакатарамi, сейсмографамi, энергаўлоўнiкамi i iншымi прыборамi, якiя патрэбны, каб нават малекула, чужародная гэтаму асяроддзю, не засталася незаўважанай.

Камаю ўспомнiлася яго першае дзяжурства на назiральнай станцыi. Балачан прапанаваў тады пабыць разам. Ён адмовiўся. З упартасцi. Хаця на добры лад варта было згадзiцца. Бо тая ноч далася яму ў знакi. Ён быў увесь у напружаным чаканнi нечага таямнiчага якое вось-вось павiнна адбыцца за сценкамi домiка. Не адрываў вачэй ад экранаў, прыслуховаўся да маўклiвага дынамiка. Хутка ў яго пачало мроiцца ў вачах, i ён ужо не разумеў, цi то яму здалося, цi то на самай справе на экране лакатара паплылi няпэўныя, зменлiвых абрысаў ценi. Ён нават прапусцiў першы шорах. Да яго дайшло, што дынамiк ажыў толькi тады, калi шорах паўтарыўся. Аднак шорахi былi яго адзiным здабыткам, як высветлiлася ранiцай. I не толькi яго, як аказалася пазней...

- Якiм здаецца свет праз чорныя акуляры?

Камай азiрнуўся. Балачан стаяў побач.

- Нешта мы не так робiм.

Балачан адвярнуўся ад акна, агледзеў пакой - прасторны, амаль без мэблi - два сталы i некалькi крэслаў, усмiхнуўся:

- Жывём, як на Зямлi.

- А працуем, як у космасе.

Зноў нешта трывожнае для сябе пачуў Балачан у гэтых словах Камая. Пасур'ёзнеў, спытаў:

- Абрыдла?

Камай памаўчаў, быццам правяраў сябе, проста адказаў:

- Не.

Балачан задаволена кiўнуў галавой, прапанаваў:

- Пабываем у цяснiнах, зараз?

Гравiлёт апусцiўся побач са станцыённым домiкам. Лаланд ужо схаваўся за горы, i ў далiне зрабiлася цемнавата. Балачан выскачыў з кабiны, са здавальненнем расправiў мускулы. На прыцярушаным тонкiм пластом пылу каменным доле вiднелiся сляды, пакiнутыя iмi ў мiнулыя прыезды. А далей прасцiралася няходжаная цалiна.

- Яшчэ адзiн доказ на карысць Тарасевiча, - зазначыў Камай.

Балачан нiчога не адказаў i, нахiлiўшы галаву, пакрочыў да ўвахода ў блiжэйшую цяснiну. Камай, сочачы за адбiткамi яго падэшваў на пыле, пастаяў, аж пакуль ён не схаваўся за павароткай, i тады пайшоў за iм. Каменны мячык быў меншы за Зямлю, i вага людзей тут была адпаведна меншая. Аднак ногi, адвыклыя ад працяглай нагрузкi, шаркалi, чаплялiся за скрытыя пад пылам зацвярдзелыя камякi, падгiналiся на роўным месцы. Камаю падумалася, што iм трэба больш рухацца, часцей рабiць вылазкi па наваколлi. Гэта i для справы будзе карысна, бо яны па сутнасцi нiчога пра планету не ведаюць, ва ўсiм даверылiся вывадам экспедыцыi Тураўца. А ёсць жа тут, напэўна, i iншыя цiкавыя куткi.

Калi Камай павярнуў у цяснiну, Балачан быў ужо далекавата. Ён крочыў больш упэўнена, лягчэй, чым Камай. На адлегласцi нават не заўважалася, што ён апрануты ў скафандр, i каб не гермашлем - празрысты блiскучы шар на галаве, можна было б падумаць, што чалавек у звычайным зямным убраннi.

Цяснiна была доўгая i вузкая. Яе гранiтныя бакi амаль не пашыралiся ўверсе, былi гладкiя i роўныя, як аблiцаваныя. Камай ужо заглядваў сюды, калi ставiлi станцыю. Тады ў яго не хапiла часу, каб па-сапраўднаму ацанiць гэту прыгажосць. А ў начныя дзяжурствы Балачан не дазваляў выходзiць вонкi, ды ў цемры нiчога гэтага i не ўбачыш.

Неўзабаве Балачан спынiўся, узняў галаву, нешта выглядаючы на стромкiм схiле.

- Што там? - крыкнуў Камай.

Балачан пачакаў яго, тады растлумачыў:

- Тут пачынаецца зона найбольшай актыўнасцi шорахаў.

Камай слiзгануў позiркам па каменнай сцяне. Нiчога адметнага. Такая ж, як i на пачатку цяснiны. Наўрад цi маглi шорахi ўзнiкаць недзе тут.

- Гэ-эй, турысты, дзе вы блукаеце?

Голас прагучаў неспадзявана. Камай з Балачанам здзiўлена павярнулiся тварамi адзiн да аднаго i засмяялiся. Не, гэта была не вестка ад таго, хто шоргае нябачнымi падэшвамi па планеце ўначы. Гэта быў знак ад Тарасевiча.

- Хутка вернемся, - паабяцаў Балачан таварышу, якi выклiкаў iх з базы.

- Як заўсёды, нiчога новага? - шлемафон дакладна перадаў iронiю, якую ўклаў у свае словы Тарасевiч.

- А што б ты хацеў? - пакрыўдзiўся Камай.

- Нiчога, бо я нiчога не чакаю.

- Га, Балачан! Давай дакажам малаверу i знойдзем жывую iстоту вунь на той гары! - Камай раптам развесялiўся. - Я веру Тураўцу.

- Якая патэтыка! - не сунiмаўся Тарасевiч. - А ты што скажаш, камандор?

- Абед гатовы?

Тарасевiч папярхнуўся, а Камай зарагатаў.

Пазней, калi яны ўтрох сядзелi за абедзенным сталом, Балачан сам вярнуўся да гэтай размовы.

- Мы дапускаем памылку, - нечакана для таварышаў сказаў ён, - вельмi даверылiся прыборам.

- Яны дасканалыя, - запярэчыў Камай.

- I бездапаможныя без чалавека, - заўважыў Балачан.

- Як i чалавек тут, - уставiў Тарасевiч.

- Табе абы спрачацца, - папракнуў яго Камай.

- Хто пярэчыць? - не звярнуў увагi на Камаеву рэплiку Балачан. - Але яшчэ няма штучнага мозгу, мацнейшага за чалавечы...