Гавриил Угаров - Вярнуць адкрыццё (на белорусском языке)

- А шмат што ой як не пашкодзiла б пераняць усiм у цяперашняй нашай экалагiчнай сiтуацыi... - уздыхнуў дзядок. - Так, цяпер i гiсторыя Томата Iванавiча паўстае зусiм iначай.

Я з захапленнем глядзеў на "фiлосафа", хоць амаль нiчога не мог адрознiць у цемры. Гэта ж трэба - скемiў тое, што павiнен, абавязаны быў уцямiць я!

- Што ж, - прамовiў той. - Мая гiпотэза, як бачыце, не зусiм абсурдная. Гэта каму-небудзь сабака - "iнструмент", а ў Томата Iванавiча Басыргас быў ледзь не сааўтарам. Менавiта такi чалавек павiнен быў апярэдзiць свой час, пайсцi на супрацоўнiцтва з жывёлай, адважыцца на такi "ненавуковы" падыход, якi, я ўпэўнены, калi-небудзь, калi мы зблiзiмся з прыродаю (iнакш нам не жыць), стане звычайным. Так, Томат Iванавiч трохi iначай глядзеў на свет, чым усе мы. Гэтым ён абавязаны сваiм продкам, сваёй культуры, якая ў iм знiтавалася з сучаснай, увабраўшы ўсё лепшае з абедзвюх. Перад iм не стаялi тыя псiхалагiчныя бар'еры, якiя ў гэтай праблеме былi б амаль непазбежныя i цяжкавыканальныя. Але канчатковы вынiк, на жаль, сумны. Нехта, вядома, паўторыць адкрыццё Томата Iванавiча, але здзейснiць гэта з большым спазненнем, таму што навука рухаецца iнструментальным, у дадзеным выпадку доўгiм шляхам. Тысячы i тысячы памруць заўчасна, калi толькi...

- Што? - выдыхнуў Пётр Мiкалаевiч, якi разам з намi заварожана сачыў за нязвыклым ходам думкi "фiлосафа".

- Справа паскорыцца, - апусцiў руку на маё плячо, - калi па слядах Томата Iванавiча пойдзе ён. Цi хто-небудзь накшталт яго. Знайдзiце, Кэскiл, свайго Басыргаса, вярнiце нам страчанае, хворыя не павiнны чакаць.

Я здрыгануўся ад нечаканасцi. Але тут жа паабяцаў здзейснiць усё. Цi мог я зрабiць iначай? З таго часу на мне ляжыць гэтая адказнасць. Цi падзелiць яе хто-небудзь са мною?