Валерый Ларчанка - Казкі для малых беларусаў

Але, тут, з куратніка выходзіць певень Пеця Сярэбраныя Шпоры Пунсовы Грабеньчык.

– А куды, гэта, вы сабраліся, дзяўчыны-прыгажуні? – Грозна пытаецца Пеця ў курэй.

– Ды вось, звер руды, невядомы, ніколі нябачаны, запрашае нас да сябе жыць у свае краі заморскія. Там, у яго, вакол дома, лужкі зялёныя, смарагдавыя. А чарвякоў у зямлі процьма! А, якая, там, хата прасторная! Не тое, што наш, стары, куратнік. А кухня там, вось такая! – Разводзяць куры крылы ўшыркі.

Глянуў Пеця, што там за звер руды, ніколі нябачаны, а гэта… ліса! Пецька быў певень стары, бывалы. І рудую падманшчыцу ведаў, ох, як добра!

– Ку-ка-рэ-ку! Варта! Тут, ліса! Палкан на дапамогу!

На крык Пеці прыбег сабака Палкан, дваровы вартаўнік. Убачыў ён лісіцу, ды, як кінецца на яе! Цяробіць, толькі поўсць, рудая, па паветры лётае.

Ледзве ліса збегла.

– Ну, што, дзяўчыны-прыгажуні? – Пытаецца Пеця ў курэй. – Так, вы кажаце, што кухня ў звера заморскага ніколі нябачанага, вось, такая, велізарная? А якія на той кухні рондалі вялікія, вы бачылі? Дурныя, вы, куры! Дзякуйце Палкана, што вы ў гэтых рондалях не апынуліся.

Скакаў, аднойчы, верабей па пажатым пшанічнага полі. Глядзіць, а на пожніве зярнятка ляжыць. Згубілі яго жняцы падчас жніва.

– Ой, зярнятка!

Вырашыў верабей склявала яго.

– Ня еш мяне! – Кажа, раптам, зярнятка. – А, лепш, пасадзі мяне ў зямлю. І ўбачыш, што будзе.

Пачухаў верабей у патыліцы. – І праўда, што мне з аднаго зярнятка, які наедак? Праглыну і нават не заўважу.

Зрабіў верабейка ўсё так, як зярнятка прасіла.

Прыйшла зіма. Халодная. Галодная. Але, і за зярнятка перажывае верабей. – Як там яно, адно-аднюткае, ў зімовым поле?

Паляцеў верабей, каб паглядзець.

– Ці не холадна табе? – Пытаецца.

– Холадна, верабейка, вой, як холадна! Але, ты снегам мяне атулі. Яно мяккае, як коўдра. Вось, я і сагрэюся.

Здзівіўся верабей, але, выканаў просьбу зярнятка. Мусіў награбці ён лапкамі і крылцамі снегу пабольш на зярнятка. І праўда, белая, пухнатая, коўдрачка атрымалася!

– Не мерзні, зярнятка!

Калі прыйшла вясна, і стала прыпякаць сонейка, зноў прыляцеў верабей на поле. Паглядзець, як там яго зярнятка жыве-пажывае. Як перазімавала?

Глядзіць верабейка, а на месцы зярнятка зялёны парастак прадзяўбся з зямлі.

– Хто ты? – Пытаецца верабей.

– Я – тваё зярнятка! Зіму я пад снегам спаў, а вясновае сонца мяне разбудзіла, і я расці пачаў.

Стаў верабей часцей прылятаць у поле, каб паглядзець на парастак. А той, з кожным днём станавіўся ўсё вышэй і мацней.

А потым, прыйшло чырвонае лета, і на самой верхавіне парастка з'явіўся колас. Колас ўсё рос, наліваўся, залацістым стаў.

Вось, і лета стала хіліцца да захаду. Прыляцеў, аднойчы, верабей, а вакол коласа шмат-шмат зярняткаў пораскидано па зямлі, параскіданыя.

– Гэта дзеткі мае, зярняткі.– Кажа колас. – Ты іх таксама ў зямлю закапай, і ўбачыш, што будзе.

Верабей так і зрабіў, як яго колас папрасіў. Лапкамі зямельку ўскалупаў, каб мяккая была пасцелька ў зярнятак. Пасадзіў у раллю зярняты.

Стаў верабей даглядаць за зярняткамі. І неўзабаве, у яго ўжо цэлае поле пшаніцы расло, каласілася.

– Цяпер, вазьмі трохі збожжа, адвязі на млын, ды змялі, – кажуць зярняткі, – вось, і будзе табе чым голад здаволіць.

Верабей так і зрабіў. Змалоў ён крыху збожжа. З мукі пірагоў сьпёк. Сядзіць верабейка ў сваім доміку, бліны, пірагі есць. Не холадна яму, больш, і ня голадна.

– Дзякуй вам вялікі, зярняткі!

– Гэта табе, верабейка, дзякуй! За тое, што клапаціўся пра нас, пялегаваў, песціў. Вялікі табе за гэта дзякуй!

Дабро, яно, заўсёды дабром вяртаецца!

Жыў ды-быў Сом Сомовіч. Кватэра яго была ў глыбокім віры, пад старой карчом. Сом быў вялікі і вельмі стары. Ён і сам ужо не мог згадаць, колькі яму гадоў споўнілася,

– Шмат, вельмі шмат!

А яшчэ сом быў мудры і добры. Калі, трэба дапамагчы каму-небудзь у патрэбе ці горы, то ўсё плылі да сама Сомовіча. Нікому не адмаўляў стары сом. Кожнаму дапамагаў.

Але, аднойчы здарылася бяда. Плыў сом па ціхай затоцы і трапіў у рыбацкія сеткі.

– Што рабіць? Як быць? – Заблытаўся Сом Сомович ў сетках. Ні наперад яму не паплыць, ні назад не павярнуць. Аблыталі яго сеткі.

Ўбачылі рыбы, што за няшчасце здарылася са старым сомам. Прыплылі з усяго вадаёма. Дапамагчы хочуць. – Але як? Ня разблытаць ім рыбацкія сеткі.

Доўга, ці не, думалі рыбы, але, нарэшце, прыдумалі: – Трэба Рака Раковіча паклікаць. Калі, ён не дапаможа, то, ўжо, ніхто не справіцца.

Паплылі рыбы да рака, сталі клікаць яго на дапамогу. Не стаў Рак Раковіч адмаўляцца. Тут жа сабраўся ў дарогу.

Паўзе рак, спяшаецца. Але не блізкі шлях да Сама Сомовіча.

– Ой, ня блізкі! Паспець бы!

І тут, рыбы прыдумалі, як ім Рака Раковіча хутчэй да месца даставіць. Дружна падхапілі яны рака, паднялі на самую паверхню вадаёма і пасадзілі на вялікі, белы, гарлачык. А самі, ўхапіліся за сцябло і пацягнулі гарлачык па іскрыстай роўнядзі возера.

Едзе рак на гарлачыку, клюшнямі варушыць, да Сама Сомовіча спяшаецца. іВось, прыплылі рыбы да таго месца, дзе Сом Сомовіч у сетках заблытаўся. Апусціўся рак на дно. Стаў перарэзаць сетку, клюшнямі сваімі перакусваць.

– Ох, як цяжка перапілоўваюцца тоўстыя вяроўкі!

Але, паспеў Рак Раковіч. Разрэзаў ён сеткі. Выблытаў, вызваліў, з іх Сама Сомовіча.

Прыйшлі ўвечары рыбакі за ўловам. Выцягнулі рыбакі сеткі, а тыя, усё парваныя, парэзаныя. І нікога ў іх няма.

Моцна лаяліся рыбакі. Здагадаліся яны, чыя гэта справа. Пагразілі яны кулакамі ў бок возера, і пайшлі дадому ні з чым.

А Сом Самовіч запрасіў Рака Раковіча, і астатніх насельнікаў вадаёма, да сябе ў госці. Напаіў іх гарбатай з завітушкамі. П'юць яны чай, ды над рыбакамі пасміхаюцца.

Ідзе мядзведзь па лесе. – Топ-топ! Хрусь-хрусь! Хрась-хрась! – Ідзе да ўзлеску. Там маліна вырасла-выспела. Чырвоная. Салодкая. Духмяная. Сапе мішка. З лапы на лапу перакульваецца.

– Касалапы! Ну, што, тут, скажаш?

Бурая шубка блішчыць, ільсніцца, на сонейку пераліваецца. Добра мішутка паеў за лета. Досыць тлушчу назапасаў на зіму. – Да самай вясны хопіць!

– Эх, – мройна жмурыцца касалапы ласун, – тутчэй бы на мяккую пасцель, у бярлог! Лапу ў рот засунуць, і так, да самай вясны, спаць, ды лапу салодкую пасмоктваць.

І, раптам, насустрач мядзведзю Заяц Доўгія Вушы выскоквае. Ўбачыў мядзведзя, спалохаўся. Хацеў дататы задаць, назад у гушчар. – Не пужайся, касавокі, не крану! – Басуе Міша. – Пытанне ў мяне да цябе маецца.

– Якое, яшчэ, такое пытанне? – Косіць заяц вокам на мядзведзя, а сам да бліжэйшай бярозкі прыхінаецца.

– Бачыш, я, вось, за лета тлушчу назапасіў на зіму. – А чаму ты, заяц, прыпасаў сабе не робіш, Тлушчам ня абрастаеш?